Dizinleme ve Öz HazIRlama Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Odabaş

TANIMLAR ANAHTAR KELİME (Keyword): Bilgi erişim açısından 'anahtar kelime', bir dokümanın belirgin anlamını ifade eden kelimelere verilen addır. Bu da, bir dokümanda tartışılan konuları ifade eden kelime demektir. BiBLiYOGRAFYA: Her tür bilgi taşıyıcısının, herhangi bir açıdan (sistematik, alfabetik) ele alınarak, oluşturulmuş derlemesidir. Amaç, bu bilgi taşıyıcılarının yazar vb. bilgilerini vermektir. Bilgi taşıyıcılarının fiziksel yapı ya da içeriklerine ilişkin tanıtma birimi ya da sanatıdır.

TANIMLAR TANITAÇ (Descriptor): Bilgi erişimle ilgili bir terimdir. Herhangi bir konuyu ifade etmek için kullanılan temel terimi verir. Konuyu belirlemek için kullanılan yanlış bir kelime ya da ibaredir. Bir dokümanı tanımlamak için kullanılan ve gerektiğinde bir koda ya da sembole çevrilebilecek bir kelimedir. lNDEKS: Bir veya birkaç ciltten oluşan bir kitapta bulunan yer, şahıs veya konu adlarına ulaşımı sağlayan alfabetik liste. Geniş anlamda süreli yayınlarda yer alan makalelerde erişimi sağlayan alfabetik veya sistematik veya alfa sistematik bir listedir.

TANIMLAR Ancak kitaplar için kaynak eser niteliğinde olan yapıtlara bibliyografya, makalelere erişimde kullanılanlara indeks demek uzun zamandan beri yapılagelmekte olan bir ayrım olmakla beraber, kesin değildir. İndeks ya da bibliyografya terimleri birbirlerinin yerine kullanılabilir. Örneğin; Türkiye Makaleler Bibliyografyası aslında bir indeks olarak düşünülmüş; ancak, bibliyografya olarak adlandırılmıştır. Belirtilmesi gereken bir başka nokta da belli bir konuda kitap ya da makale ayrımı yapmadan bütün bilgi taşıyıcılarına ulaşmayı amaçlayan kaynak eserlerin de bulunduğudur. "Library Literature", bu konuda en bilinen örneklerden birini oluşturur.

TANIMLAR Bilgi erişim konusunun yaygınlaşmasından sonra 'indeks‘ terimi daha geniş bir alanı ve uygulamayı kapsar hale gelmiştir. Örneğin, bilgi erişim açısından alındığında indeks, bir belge ya da belgeler grubunda yer alan bilgilere ulaşması öngören bir kaynak eser türünü ifade eder. Bu tür bir çalışmayı yapmak ise 'indeksleme' olarak belirlenmiştir. Son gelişmeler ise bu indeksleme faaliyetinin bilgisayar destekli olarak yapılmasını belirtme açısından üzerinde titizlikle durmaya değer.

TANIMLAR İNDEKS DİLİ (Index Language): Genel olarak bilgi erişim sistemlerinin bir parçası olarak düşünülen indeks dili, konu indekslemesinde kullanılan dildir. Bu da kullanılan terimlerin alfabetik ya da sistematik sıralanmalarına olanak tanır. İndeks dilinde kullanılan her terim veya başlık, indeks terimi olarak nitelendirilebilir. Bunlara ‘tanıtaç’ denildiğine de rastlanmaktadır

TANIMLAR İNDEKSLEME: Bir veya birkaç ciltten oluşmuş bir eser içinde yer alan belli bilgi parçalarına veya süreli yayınlarda yer alan makalelerde veya bir belge ya da belgeler grubunda yer alan bilgi parçalarına erişimi amaçlayan bir liste hazırlama işlemidir. İNDEKSLEME DİLİ (Indexing Language): Belli bir bilgi erişim sisteminde kullanılan indeksleme terimleri bütününe, 'indeksleme dili' denir. İndeksleme dili, doğal olabileceği gibi kontrollü dil de olabilir. Doğal dil, indekslemesi yapılan dokümanda geçen terimlerden oluşan dildir. Kontrollü dil ise, yine dokümanla ilgili terimlerin sistematik bir tarzda ele alınmasıyla oluşur.

TANIMLAR KONU BASLIĞI: Girdilerin alfabetik sıra ile verildiği bir katalogda bilgi taşıyıcıların konularını belirlemekte kullanılan kelime ya da kelimeler grubudur. Konu başlığında belirgin anlam taşıyan noktalama işaretleri kullanılabilir.