Sağlıklı İşgücü Türkiye Çalışması : Sonuçların Değerlendirilmesi Dr. Nurullah Akkoç Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji İmmunolji Bilim Dalı

Sağlıklı İş Gücü “Fit for Work” Projesi Nedir Türkiye dahil 25 Avrupa ülkesindeki kas-iskelet sistemi hastalıklarının (KİSH) Çalışanların çalışma hayatı üzerindeki etkisini, Çalışanların aldıkları tedavinin ve desteğin yeterliliğini, İşteki deneyimlerini, Çalışanların sorunlarının aileleri ve iş arkadaşları üzerindeki etkisini Maliyetlerini inceleyen bir çalışma. Finansal boyut İnsani boyut Saptanan sorunların çözümüne yönelik öneriler rapora dahil edilmiş Bu çalışma, İngiltere merkezli bir araştırma kuruluşu olan “The Work Foundation” tarafından gerçekleştirildi ve üyesi olduğum Romatoloji Araştırma ve Eğitim Derneği tarafından da desteklendi.

Problemin Boyutu Kronik kas iskelet sistemi rahatsızlıkları Avrupa’da 100 milyon kişiyi etkiler . AB’de 40 milyondan fazla çalışanın KİSH’lerden etkilendiği sanılmaktadır . AB ülkelerinde işle ilgili hastalıkların yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. 3 gün veya daha uzun süren bütün hastalık izinlerinin %50’sinden ve kalıcı iş göremezliğin %60’ından sorumludur. AB’de KİSH’nın yol açtığı yıllık maliyetin 240 milyar € olduğu hesaplanmıştır. Over 100m Europeans have Chronic Musculoskeletal Pain at some time in their lives – more than 4 in ten of whom never get diagnosed. Over 40m European workers have MSDs caused by their work which affect their job performance or their labour market status. MSDs include over 200 complaints such as back pain, WRULDs and other conditions of the bones, joints and connective tissue This costs the EU over 240 billion Euros each year in direct costs of treatment, absence from work and lost productivity We know what to do about this problem but the EC, National Governments, Employers, Healthcare systems and Social security systems are not currently capable of coordinating their efforts to reduce the economic and social burden of MSDs. What is more, in most countries the MSD problem will get worse before it gets better – especially as the population ages and as obesity increases.

Ülkemizde Kronik Hastalıklar ve İş Gücü 2002 yılında nüfusun %12.3’ünde maluliyet ve %9.7’sinde kronik bir hastalık bulunduğu saptanmıştır. Kronik hastalığı olan erkeklerin %53’ünün ve kadınların %93’ünün çalışmadığı bulunmuştur. KİSH’na bağlı iş günü kaybı, iş gücü kaybı, eknomik maliyet bilinmiyor Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda karşılaşacağı en büyük zorluklardan biridir. Bu hassas ve kırılgan geçiş döneminde iş gücü verimliliğini maksimuma çıkarma ve iş gücünün ekonomide yukarı yöndeki çıkıştan tam olarak yararlanmasını sağlama zorunluluğu daha da artmıştır. Ancak 2002 yılında nüfusun %12.3’ünde maluliyet vardı ve bunların %9.7’sinde kronik bir hastalık bulunmaktaydı; kronik hastalığı olan erkeklerin %53’ü ve kadınların %93’ü iş gücünde yer almamaktaydı. Tek başına işsizliğin sağlık açısından kötü olduğu, işte kalmanın ve işe tekrar rehabilite olmanın fiziksel sağlığı, psikolojik iyilik durumunu olumlu bir şekilde etkilediği ve kişileri yoksulluk sınırının dışına çıkardığı yönünde ağır basan kanıtlar vardır. Türkiye kendi kurumlarında reform yapma konusunda ilerlerken, hastalığı veya uzun dönemli sorunları bulunan kişilerin dikkate alınmasını sağlamak da önemlidir.

Kas İskelet Sistemi Hastalıkları Sonuçları Eklem hastalıkları Boyun/sırt/bel rahatsızlıkları Kas / tendon/ ligaman rahatsızlıkları Travma Ağrı Fonksiyon kaybı Sosyal yaşamda kısıtlılık Yaşam kalitesinde düşme Geçici/kalıcı işgücü kaybı MSDs are conditions of the musculoskeletal system that are usually progressive and associated with pain. They can be categorized in diseases of the joints, spinal disorders, physical disability, and conditions resulting from trauma. MSDs carry a great impact on society, especially conditions such as rheumatoid arthritis, osteoarthritis, osteoporosis, lower-back pain and limb trauma (EU-Public Health 2007). Apart from pain, the main characteristics ofMSDs are loss of physical function, limitation of activities, restriction of social life, low quality of life, and temporary or permanent work disability. Work-related

COHP Hardhat Ergonomics 2-Hour TRAINER'S NOTES İş ile İlişkili Kas ve İskelet Sistemi Hastalıkları Gerilim boyun ağrısı Torasik outlet sendromu Rotator cuff tendiniti Disk kayması DeQuervain’sendromu Bel ağrısı Raynaud fenomeni Kas ve ligaman zorlanması Karpal Tünel Sendromu Kondromalasi Menisküs yırtılması Siyatik Plantar fasiiit COHP/ER2h-HHE v1.1 1-2002

Sosyal Sigorta Mevzuatı, Meslek Hastalıkları Kayıtlarında KİSH (1980 yılı) Vibrasyonun sebep olduğu kas, eklem hasarları ve anjiyonörotik bozukluklar Eklem bursalarının sürekli lokal basıya bağlı hastalıkları Aşırı yüklenmeye bağlı tendon, tendon kılıfı ve periost hastalıkları (tenosinovit ve periostit) Çalışma yerlerinde menisküs hasarları Sinirlerin sürekli lokal basıya bağlı paralizisi (genellikle yüzeydeki motor sinirlerin) Kas krampları

“Sağlıklı İş Gücü” Raporunun Odaklandığı Kas İskelet Sistemi Hastalıkları Sık görülen ve sık olarak işgöremezliğe yol açan rahatsızlıklar Sık görülmeyen, ancak sık olarak işgöremezliğe yol açan rahatsızlıklar Romatoid Artrit Ankilozan Spondilit Bel ağrısı İşle ilişkili üst ekstremite rahatsızlıkları

Yöntem Çok ayrıntılı bir litertatür araştırması; yayınlanmış ve yayınlanmamış araştırmaların gözden geçirilmesi Farklı ülkelerdeki prevalans ve maliyet verilerinin, klinik ve iş hayatı ile ilgili çalışmaların karşılaştırılarak gözden geçirilmesi Ekonomistlerle, iş hayatı ile ilgili uzmanlarla, klinisyenlerle, hasta gruplarıyla ve politika oluşturanlarla görüşmeler Econometrik veri analizi Türkiye dahil 25 Avrupa ülkesinde rapor yazımı

Avrupa Ülkelerinde Genel Bulgular Modern iş yerlerinde fiziksel işin azalmasına rağmen KİSH Avrupa’da iş gücü kaybına ve iş görmezliğe yol açan birinci nedendir. KİSH’den muzdarip bir çok çalışanda mental sağlık problemleri de eklenir.olmayabilir. İşe bağlı KİSH dışında kalan romatizmal ve inflamatuar hastalıklar milyonlarca kişiyi etkilemektedir. Ancak iş ortamında oluşan hastalıklar olmadıkları için AB politika geliştiricileri tarafından ve ulusal hükümetler tarafından büyük ölçüde görmezden gelinmektedir. Mevcut politika ve uygulamalarda birçok zaafları vardır: Yetersiz veri, resmi kurumlar arasında yetersiz koordinasyon, işverenlerin bilgisizliği, işe geri dönmenin klinisyen tarafından bir tedavi hedefi olarak görülememesi Erken teşhis ve erken müdahale çalışma hayatını olumlu etkileyerek topluma olan maliyeti azaltır.

Türk Sağlıkle Erişkinlerde Sırt/Bel Ağrısı Prevalansı Altinel L, Acta Orthop Traumatol Turc. 2008

Türkiye’de Romatoid Artrit Sıklığı Bölge Genel Kadın Erkek İzmir, (≥ 20, n=2835) 0.36 0.57 0.11 Antalya (≥ 16y, n=3173) 0.38 0.67 0.05 Türkiye de tahmini olarak 150.000 Romatoid Artritli hasta vardır. Yaklaşık 1/3’ ü tanı almamıştır. Akar S, et al. Clini Exp Rheumatoll 2004 Kaçar C, et al. Clin Rherumatol 2005

RA’da Prognoz İşgöremezlik %50 hastada ilk 2 yılda eklem hasarı gelişir. 5-10 yıl içinde genç çalışan hastaların %50’ si iş göremez olur Ölüm Beklenen yaşam süresi kadınlarda 10, erkeklerde 4 yıl kısalmıştır

Türkiye’de Spondiloartrit ve Ankilozan Spondilit Sıklığı ≥ 20 yaş (n=2835) Genel Kadın Erkek Spondiloartrit 1.05 1.22 0.88 Ankilozan Spondilit 0.49 0.44 0.54 Türkiye de tahmini olarak 425.000 Spondiloartritli hasta ve 200.000 Ankilozan Spondilitli hasta vardır Onen F, et al Journal of Rheumatology, 2008

Ülkemizde AS Tanısında Gecikme Gunal, EK ve ark. Joint Bone Spine. 2008 May;75(3):299-302 Semptom başlangıcından tanıya kadar geçen süre : 8.6 ± 8.6 yıl (n=112, 72E, 40K) Dinçer Ü, ve ark. Clin Rheumatol 2008 27:457–462 Semptom başlangıcından tanıya kadar geçen süre : 6.05±5.08 yıl (n=111, 103E, 8K)

Genç Hastalarda AS’nin Yaşam Kalitesine Etkisi Çalışma durumu Hastalık sonrası işten ayrılmış. %32 Hastalıktan önce de çalışmıyor. %11 Ev hanımı %3 Hastalığa bağlı işe ara verme Hiç %35 1 haftadan az %10 1-4 hafta %17 1-3 ay %16 3 aydan fazla %22 Ozgul et al Clin Rheumatol. 2006 Mar;25(2):168-74.

Ankilozan Spondilit ve Çalışma Hayatı 121 erkek hastada; %31 işe devam %45 daha hafif bir işle değişim % 24’ünün AS nedeniyle emeklilik Hastaların ortalama emeklilik yaşı 36 ± 4.2 yıl Çakar, ve ark. 2009

Ankilozan Spondilitte İşgöremezlik Çalışma Durumu %31 bir değişiklik olmadan işine devam %45 daha hafif bir işle değişim %24 AS nedeniyle emekli Çakar E et al Clin Rheumatol. 2009

Dünyanın Farklı Bölgelerinde Romatoid Artrit ve Spondiloartrit Sıklığının Karşılaştırması Akkoc N, Cur Rheumatol Rep, 2008

KİSH Etkilerinin Azaltılması Önleme Erken tanınma Erken girişim Tedavi Rehabilitasyon

Sağlıklı İşgücü Çalışması Türkiye Raporundan öneriler Kas ve iskelet sistemi hastalıklarında erken müdahale şarttır. Fonksiyon kayıpları üzerine değil yeterlilikler üzerine odaklanılmalıdır. Yenilikçi iş tasarımları rehabilitasyon için anahtar önem taşımaktadır. Fiziksel semptomların ötesi düşünülmelidir. Kas-iskelet sistemi hastalıklarının direkt ve indirekt maliyetleri değerlendirilmelidir