Fayda, Maliyet, İş Planlama, Raporlama, İş Tatmini Yrd.Doç.Dr.Yaşar Akça Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

MALİYET Belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan parasal fedakârlıkların tümüdür. Söz konusu amaç; mal ve hizmetlerin satın alınması yada üretimi olabilir.

FAYDA Herhangi bir mala insanların ihtiyacını karşılayacak özellikler kazandırılmasıdır. Şekil faydası, Zaman faydası, Mekân faydası biçimlerinde ortaya çıkar.

Şekil Faydası: Bir malın fiziksel, kimyasal tekniklerle değişikliğe uğratılarak insanların istifadesine sunulmasıdır. Endüstri işletmeleri şekil faydası oluşturur. Örneğin buğdayın una, unun ekmeğe/bisküviye dönüştürülmesi gibi.

Zaman Faydası: Bir malın daha fazla ihtiyaç duyulduğu zamanda insanlara sunulmasıdır. Örneğin yazın taze toplanan meyve ve sebzelerin kışın dondurulmuş sebze ve meyve şeklinde satılması.

Mekân faydası: Bir malın daha çok ihtiyaç duyulan yerlere ulaştırılmasıdır. Örneğin Bartın çileğinin İstanbul’da satılması. Özetle faydanın oluşturulabilmesi için belli bir maliyete katlanılması gerekmektedir.

İŞ PLANLAMA “Eğer nereye gitmek istediğinizi bilmiyorsanız ne tarafa gittiğinizin bir anlamı yoktur” “Her şeyden önce plan! Nuh Peygamber gemisini yapmaya başladığı zaman daha yağmur başlamamıştı.” İş planlaması iki aşamadan oluşur. Bunlar; plan ve planlamadır.

Plan: Bir karardır. Gelecek zaman dilimleri içinde gerçekleştirilmek istenen belli durumlara işaret eder. Bugünden gelecekte nereye ulaşılmak istendiğinin kararlaştırılmasıdır.

Planlama: Planı ortaya çıkarmak için sarf edilen gayrettir. Bir süreçtir. Planı gerçekleştirmek üzere izlenecek yolları, araçları, yöntemleri seçmek ve geliştirmektir. Planlama sayesinde ne, nasıl, nerde, kim tarafından, hangi maliyetle, ne zaman yapılacağı sorularına cevap verilir. Bu soruların cevabı da plandır. Planlama gelecekteki muhtemel olaylar karşısında ne yapılacağının belirlenmesidir. Planlama sayesinde kaynaklar verimli kullanılır.

Planlama Sürecinin Safhaları 1) Amaç ve hedeflerin belirlenmesi. 2) Amaç ve hedeflere ulaştıracak alternatif yolların belirlenmesi. 3) Alternatif yollar arasından seçim yapılması. 4) Uygulama ve sonuçların değerlendirilmesi.

Zaman Süresine Göre Plan Çeşitleri 1) Kısa vadeli planlar: Bir yıla kadar olan süreyi kapsar. 2) Orta vadeli planlar: Bir ile beş yıl arasındadır. 3) Uzun vadeli planlar. Beş yıl sonrasını kapsar.

Nitelik Açısından Plan Çeşitleri 1) Politikalar: Faaliyetlerin yerine getirilmesinde yol gösteren hareket planlarıdır. 2) Yöntemler: İşin nasıl yapılacağını açıklar. 3) Programlar: Planın aşamalarını, sorumlu kişileri, her bir adımın zamanını belirler. 4) Projeler: Programı gerçekleştirebilmek için oluşturulur.

Planın Özellikleri - Amaca yönelik olmalıdır. - Değişen koşullara hızla uyarlanabilmelidir. - Basit ve anlaşılır olmalıdır. - Tüm yönetim birimlerini bağlayıcı nitelikte olmalıdır.

Raporlama Herhangi bir konuya ilişkin inceleme sonuçlarının yazıya dökülmesidir. Elde edilen yargılar ifade edilir. Yetkililere bildirilir. Faaliyetin usulüne ve yöntemine uygun yapılıp yapılmadığını ortaya koyar. Yönetim hazırlanan raporlara göre karar verir ve uygulamaya geçer.

İş Planlamasını Etkileyen Faktörler 1) Duygular: Kızgınlık, korku, memnuniyet, sevgi, keder, sürpriz şeklinde kişilere ve olaylara yönelik hisleri ifade eder. 2) Değerler: İnsanların iyiyi, doğruyu, güzeli tanımlamak için oluşturdukları standartlardır. Kendine güven, dürüstlük, itaat, eşitlik, hürriyet gibi.

3) Tutumlar: Bireyin belirli bir objeye veya kimseye karşı zihinsel açıdan vaziyet almasıdır.

İş Tatmini Bireyin işine karşı geliştirdiği tutumdur. Bu tutum olumluysa iş tatmini yüksektir. Birey işini zevk veren bir duygu olarak değerlendirmektedir. İş tatmininin önemi yapılan işte verimlilik, işe zamanında gelme şeklinde ortaya çıkmaktadır.

İş Tatmininin Unsurları İş tatmini beş unsurdan oluşur: 1) İşin kendisi, 2) Ücret, 3) Terfi sistemi, 4) Yöneticiler 5) İş arkadaşları

İş Tatminsizliği Çalışanlar işyerine karşı tatminsizliklerini çeşitli fiillerle ifade ederler. Bunlar: 1) İşten ayrılma: İşten istifa ederek yeni iş arama biçimindedir. 2) Sesini yükseltme: İşdeki durumu iyileştirmeye yönelik tavsiyeler, amirlerle sorunu tartışma, sendikal faaliyetlere katılım başlıca örneklerdir.

3) Bağlılık: Kurumu dışarıdan gelen eleştirilere karşı savunma ve yönetime güvenme şeklindedir. 4) Kayıtsızlık: İşe geç kalma, devamsızlık, düşük verim, yüksek hata oranları görülür. Sık hastalanma, baş ağrıları ve kalp rahatsızlıkları ortaya çıkmaktadır.