İŞ ANALİZLERİ

İş analizi, işletmede yapılacak her bir işin niteliği için genel durumu ve özellikleri, işin yapılacağı çevre ve çalışma koşulları hakkında bilgi toplanması, toplanan verilerin sistematik şekilde incelenmesi, değerlendirilmesi ve bunlara ilişkin bilgilerin yazılı hale getirildiği bir süreçtir. İş analiziyle elde edilen bilgilerin kullanım yoğunluğu aşağıdaki şekilde sıralanabilir. İK bölüm yöneticisi ve diğer İK uzmanları, Başta üretim yöneticisi olmak üzere tüm birim yöneticileri, Yetkili işçi sendika yönetici ve temsilcileri,

İş Analizleri Bir üretim sisteminde iş adı verilen ve aynı amaca hizmet eden birbirleriyle ilişkili faaliyet grupları bulunmaktadır. Üretim yönetiminin amacı da; birbirleriyle ilişkili bu faaliyet gruplarını en yüksek düzeyde fayda yaratacak biçimde bir araya getirmek olduğundan, iş gruplarının aralarındaki ilişkilerin bilinmesi, düzenlenmesi ve ölçülmesi gerekmektedir. Bu amaca yönelik işlemlerin tümüne “İş Analizleri” denmektedir.

Metot Geliştirme ve İş Ölçümü İş analizleri; biri, işlerin daha basit ve verimli yapılma olanaklarını araştıran ve yeni yöntemler geliştiren (Metot Geliştirme); diğeri, işi oluşturan faktörlerin miktarlarını saptamaya çalışan (İş Ölçümü) iki faaliyet grubundan ibarettir. Daha detaylı birer tanımla; Metot geliştirme, işin birim başına daha az masrafla, daha kısa zamanda ve daha kolay yapılabilmesini sağlamak amacı ile bütün faaliyetlerin sistematik olarak incelenmesi ve geliştirilmesidir.

İş ölçümü ise, malzeme, makine ve insan gücü faktörlerinin belirli bir üretim faaliyetinde ne miktarlarda kullanıldığını saptamak amacı taşır. Ancak bunlar bilindiği takdirde maliyetler kontrol edilebilir, ücret yönetimi buna göre yapılabilir kısacası üretim yönetimi açısından planlama ve kontrol daha etkin yürütülür.

İş Analizinin Temel Faaliyetleri METOT GELİŞTİRME İşin daha basit ve verimli yapılmasını sağlamak İŞ ÖLÇÜMÜ Birim üretimi oluşturan faktörlerin miktarlarını saptamak Malzeme, makine ve insan gücü olanaklarından daha fazla yararlanmak ÜPK’nın etkinliğini arttırmak, insan gücünü teşvik edecek ücret sistemini kurmak BİRİM MALİYETİN DÜŞÜRÜLMESİ

Metot Geliştirme Açısından Üretim Faaliyetleri Metot geliştirmede üretim faaliyetleri; proses, işlem ve eleman şeklinde gruplanarak incelenir. Buna göre; Proses; bir parçanın bitmiş hale getirilişi veya bir montajın tamamlanması gibi belirli bir sonuca ulaşan faaliyetler dizisidir. İşlem; prosesin bir parçası olup, hammadde veya yarı mamulün fiziksel yapısında veya konumunda bir değişiklik yaparak ve ona değer ekleyerek birbirleriyle ilişkili faaliyetlerdir. Eleman; bir işlemin içinde ayrıntılı analiz amacı ile seçilen, başlangıç ve bitişi açıkça belirlenen ve daha küçük anlamlı parçalara bölünme olanağı bulunmayan faaliyetlerdir.

Metot geliştirmede incelemeler genellikle işlem kapsamında yapılır Metot geliştirmede incelemeler genellikle işlem kapsamında yapılır. Buna göre işlemler şu şekilde gruplanabilir: Mamulün üretilmesi için kesinlikle uygulanması gerekenler, Mamulün dizaynında ya da spesifikasyonlarında yapılan hatalar yüzünden uygulananlar, Üretim faaliyetlerindeki hatalar veya yanlış uygulamalar yüzünden ortaya çıkanlar, Yönetim ve kontrol hatalarını gidermek için uygulananlar, İşçinin bilgisizliği veya yeteneksizliği nedeni ile ortaya çıkanlar.

İdeal bir üretim faaliyeti sadece (a) tipi işlemden oluşmalıdır İdeal bir üretim faaliyeti sadece (a) tipi işlemden oluşmalıdır. (b) ve (c) tipi işlemler ortaya çıktığında ise bunların nedenleri ayrıntılı olarak incelenmelidir. Bunlardan mamul ve üretim faaliyetlerine bağlı gereksiz işlemlerin nedenleri; Mamul dizaynının kötü yapılması, Standartların eksikliği yüzünden verimli metotların uygulanamaması, Kalite dizaynı ve kontrolünün eksik ya da hatalı yapılması, Yanlış tezgahların kullanılması, Üretim yöntemlerinin yanlış uygulanması, Üretim araç ve gereçlerinin hatalı kullanılması olabilir.

Japon otomotiv devi Toyota, gaz pedalı sorunu çıkan modelini piyasadan toplatıyor. Araçlardaki sorun gaz pedalından kaynaklanmaktadır. Bazı modellerde kullanılan gaz pedalında bir parçanın zaman içinde sürtünmesiyle gaz bırakıldığı zaman, pedal geri pozisyona yavaş gelmekte ve nadiren orta pozisyonda takılı kaldığı da görülmektedir. Toyota yetkilileri, bunun elektronik değil mekanik bir problem olduğunu belirtmektedir. Dünyanın en büyük binek oto üreticisi Toyota, gaz pedalında arıza riski nedeniyle Avrupa'da 1.8 milyon, ABD'de 2.3 milyon, Türkiye’de ise 57.000 aracı geri çağırmıştır.

IKEA, RUND cam kupa satın almış olan müşterilerin ürünü kullanmayı bırakmalarını ve akabinde IKEA mağazalarına giderek ürünü geri iade edip paralarını geri almalarını rica ediyor... IKEA, RUND cam kupaların kullanım sırasında kırıldığına dair dünya çapında 12 adet rapor aldı. Bu raporlardan beşinde yaralanmalar olduğu belirtilmektedir. Tedbir olarak IKEA RUND cam kupaların tüm IKEA mağazalarından kaldırılmasına kararverdi.

Yönetim ve işçiliğe bağlı olarak ortaya çıkan gereksiz işlemlerin nedenleri ise; Mamul çeşidinin fazla olması, Yeterli standartların kullanılmaması, Dizayn ve işlemlerde sık sık değişiklik yapılması, Siparişlerin ve iş emirlerinin kötü planlanması yüzünden meydana gelen gecikme ve boş beklemeler, Hammadde tedarikinin kötü planlanması,

Tamir bakım planlamasının kötü yapılması ve sık sık beklenmedik arızaların meydana gelmesi, İş yeri şartlarının yeterli düzeyde olmaması, bunun işçileri olumsuz etkilemesi, İşçi devamsızlık, geç kalma ve boş durma oranlarının yüksek oluşu, İşçi devrinin yüksekliği, İşçinin yeterli eğitim görmemiş ve vasıfsız olması olabilir.

Bahsedilen gereksiz işlemlerin büyük bir kısmını kontrol altına almak mümkündür. Bunun için şu yöntemler izlenmelidir: Mamul geliştirme ve değer analizleri Standardizasyon ve uzmanlaştırma, Pazar ve tüketici araştırmaları, Malzeme ve stok kontrolü, Proses planlama ve programlama, Metot geliştirme, İş ölçümü ve zaman standartlarının kullanılması

Metot Geliştirme Faaliyetleri Üzerinde MG çalışması yapılacak işin seçimi İşin özelliklerini belirleyen bilgilerin toplanması İşin ayrıntılarının incelenmesi ve aksak noktalarının belirlenmesi Daha iyi metodun geliştirilmesi Seçilen yeni metodun uygulanması Uygulanan yeni metodun kontrolü, gerekli düzenlemelerin yapılması

İşin seçimi Mevcut çalışma metodu ile ilgili bilgilerin kaydı Metodun incelenmesi En uygun metodun geliştirilmesi Yeni metodun tanımlanması Metodun standart biçimde uygulamaya konulması Kontrol ve gerekli düzenlemeler ile uygulamanın devamlılığının sağlanması

İşin seçimi: Sağlanacak verimlilik artışı ile bunun maliyeti arasında bir karşılaştırma yapılmalıdır. Bilgilerin toplanması: İşlere ait bilgiler çeşitli grafik araçlardan yararlanılarak toplanabilir.Bu araçların genel amacı faaliyetlerin ayrıntıları ile karşılaştırmaktır. Aksak noktaların belirlenmesi: Bu noktaların ortaya çıkarılmasında pek çoğu basit mantığa dayanan “hareket ekonomisi prensipleri” uygulanır. İşlerden bazıları elimine edilebilir mi, birleştirilebilir mi, sırası değiştirilebilir mi, basitleştirilebilir mi gibi.

Yeni metodun geliştirilmesi: Eliminasyon, birleştirme,sırasını değiştirme, basitleştirme gibi seçenekler tekrar dikkate alınarak yeni metodun maliyeti ve sağlayacağı tasarruf hesaplanır. Seçilen yeni metodun uygulamasına geçiş: Yeni metot yöneticilere tanıtılarak onay alınır ve çeşitli deneme uygulamalarına başvurulur. Uygulamanın takip ve kontrolü: Yeni metodun pratikte bazı sorunlar doğurması durumunda gerekli düzenlemelerin yapılmasıdır.

Metot geliştirmede (metot analizi) amaç çalışanın sağlık ve emniyetini tehlikeye sokmadan en yüksek işçi ve işçi-makine üretkenliğini sağlayacak metotların bulunmasıdır. Daha kolay ve etkin metotlar geliştirmek ve uygulamak amacı ile mevcut ve önerilen iş yapma şekillerinin sistematik kayıtları tutularak incelenir. İşin her aşamasındaki el ve vücut hareketleri ve işlem sırasındaki araç, gereç, çalışma yeri, iş düzeni, ürün tasarımı ve hammaddenin analizleri yapılır.Bu çabalar sonucunda kolaylık ve ekonomiklik, zaman ve malzeme tasarrufu sağlanarak maliyetler düşürülür.

Hareket Ekonomisi Prensipleri Hareket etüdü, belirli bir işin yapılabilmesi için insan-makine ilişkilerinin dikkate alınarak en uygun çalışma yönteminin standartlaştırılması faaliyetidir. Bu teknik ile, insan vücudunun hareketlerinin en aza indirilerek, enerji sarfını ve yorulmayı en düşük düzeyde tutmak hedeflenir. Böylece (sarf edilmeyerek) kazanılan enerjinin diğer işlere yöneltilmesi, sonuçta da aynı süredeki hizmet/üretim miktarının arttırılması (verimlilik) sağlanmış olur. Bu teknik kullanılarak; insan vücudunun kullanılması, iş yerinin düzenlenmesi, araç ve donatım malzemelerinin hazırlanması konularında düzenlemeler yapar.

Herhangi bir fabrikada veya ofiste hareket ekonomisi prensiplerinin uygulandığı pek çok örnek bulmak mümkündür. Bunların uygulanmaması halinde ortaya çıkan aksaklık ve verimsiz çalışma örneklerine de sık rastlanmaktadır.

Çağdaş üretim araçları, artık, kurum içi görsel düzenlemelerden, kullanılan araç-gerecin tasarımına, yerleşim alanlarını kullanım biçimine dek her şeyi yeniden gözden geçirip planlayan ve adına “ergonomi” denen yeni bir bilim dalının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Özellikle ülkemizde pek fazla geçmişi olmayan ergonomi bilim dalı, dünyadaki gelişimine paralel olarak, Türkiye’de de bir mühendislik alanı olmaya başlayacaktır. Zira, klasik olarak ergonomi bilim dalının is yerlerini sadece düzenleyen bir bilim olduğu anlayışı giderek yerini, çalışanların verimini ve kapasitesini arttırmayı amaçlayan çağdaş bir anlayışa terk etmektedir.

Ergonomi mühendislerinin asıl görevi, çalışanların verimini arttırmak için ergonomim ortamı daha da geliştirmektir. Çalışma yerinin tasarımı ideal ölçülerde olsa da, zaman zaman iş veriminde görülen düşüşleri ortadan kaldırmaya yönelik çözümler üretmek gerekmektedir. Bu itibarla, işletmelerdeki iş akış ve çalışma sistemleri ne kadar iyi planlanırsa planlansın ,ergonomi mühendisinin yaratıcı düzenlemeleri esas alınmalıdır.

Metot Geliştirmede Kullanılan Grafik Araçlar Yeni bir metot geliştirilirken halen uygulanan işlemler hakkında ayrıntılı bilgiler toplanarak incelenir. Toplanan bilgilerin sistematik olarak düzenlenmesi ve MG prensiplerinin ışığı altında incelenmesi için bazı grafik araçlar kullanılır.

Grafik araçlarından en bilineni ve kullanılanı proses akış diyagramıdır. Bunun dışında; işlem proses diyagramı, akış diyagramı, akış-frekans diyagramı, işlem diyagramı faaliyet diyagramı ve simo diyagramı da kıllanılabilir.

Hizmet Sektöründe MG Çalışmaları Hizmet sektörü imalat sektöründen her ne kadar çok farklı olsa da, çalışma yöntemleri prensipleri bakımından arada önemli derecede fark bulunmamaktadır. Dolayısıyla, imalat sektörü için bahsedilen kuralları hizmet sektöründeki MG çalışmalarına aynen uygulamak mümkündür. 1940’lara geliştirilen MG yöntemlerinin günümüzde de geçerliğini koruduğu söylenebilir. Ancak işletmelerin hacim ve karışıklık bakımından, özellikle 1960’lardan itibaren gösterdiği gelişme karşısında yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Metot Geliştirmede Yeni Görüşler Böylece günümüzde yapılan MG çalışmalarında klasik sayılabilecek yöntemlerin yanı sıra bazı yeni yaklaşımlara da başvurulması zorunlu hale gelmiştir. İş Dizaynı Felsefesi Entegre Sistem Kavramı Beşeri Faktörler Yaratıcılık

İş Dizaynı Felsefesi Dizayn;çeşitli disiplinlere ait bilgi ve tekniklerin bir ihtiyacı gidermeye yarayan basit, yararlı ve ekonomik bakımdan mümkün bir varlık oluşturma şeklinde tanımlanmaktadır. İş dizaynı felsefesinde basit, yararlı ve ekonomik bir “iş yapma şekli” ortaya koymak için Taylor’un önerdiği “Bilimsel Yönetim Prensipleri”nden büyük ölçüde yararlanılır.

Entegre Sistem Kavramı Sistem; aralarında ilişkiler bulunan bileşenlerden oluşan bir bütündür. Üretim faaliyetleri de çok elemanlı bir sistemi temsil etmektedir. Bu nedenle, örneğin üretim hızının artması ustabaşı sayısında, kalite kontrol raporlarında, ücret ve teşvik kuralları gibi birçok unsurda değişme meydana getirir. O halde, üretim faaliyetlerinde herhangi bir noktada karar verirken sistemin diğer elemanlarına etkisini göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

Beşeri Faktörler Özellikle üretim departmanını ilgilendiren çalışanların kişisel nitelikleri, sosyal çevre, yöneticilerine ve diğer çalışanlara karşı tutumları gibi faktörlerin metot geliştirme konusunda önemi unutulmamalıdır.

Yaratıcılık Üretim fonksiyonunun her aşamasında yararlanılabilecek yaratıcılık, metotların düzenlenmesi ya da yeni metotların geliştirilmesi noktasında gereklidir. İşletmenin sadece metot geliştirme ünitesindeki çalışanların değil, diğer personelin de yaratıcı gücünden faydalanılmalıdır.