KİMLİK Bahar Rumelili Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram, Konu, Der. Şaban Kardaş ve Ali Balcı, [İstanbul: Küre Yayınları, 2014]

Özet / İçindekiler GİRİŞ KİMLİĞE ÖZCÜ/İNŞACI/ARAÇSAL YAKLAŞIMLAR ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DEVLET KİMLİĞİ KİMLİK/FARKLILIK VE ULUSLARASI İLİŞKİLER ÖRNEK OLAY

Giriş Kimliğe farklı yaklaşımlar özcü, inşacı ve araçsal olarak üç kategoride incelenebilir. Uluslararası ilişkilerde kimlik, birey, toplum ve devlete atfedilebilen ve etkileri bu farklı düzeylerde incelenebilen bir kavramdır. Devlet kimliği, kimlik ve devlet davranışları arasındaki kuramsal bağ da Uluslarası İlişkiler teorilerinin ilgi alanı içerisindedir. Kimliğin Uluslarası İlişkiler’e bir diğer etkisi de kimlik/farklılık ilişkisi üzerindendir.

Kimliğe Özcü Yaklaşım Siyasi kimlikler kültürel bir temele dayanır ve bu temelden bağımsız gelişemezler. Devlet kimlikleri barındırdıkları halkların din, etnisite vb. özelliklerine dayanır. Kimlikler verili ve sabittir; değişim ancak bu verili parametrelerin sınırları içerisinde mümkündür. Özcü yaklaşımın en bilinen örneği Samuel Huntington’ın “Medeniyetler Çatışması” (1996) eseridir.

Kimliğe İnşacı Yaklaşım Kimlikler verili değildir; aktörlerin kendilerini nasıl tanımladığına ve diğerleri tarafından nasıl tanımlanındıklarına göre şekillenir. Farklı kimlikler arasında çatışma kaçınılmaz bir sonuç değildir; çatışan kimlikler, siyasal ve sosyal süreçler sonucunda inşa edilir. Kimlik inşası tek bir özneye indirgenemeyen, karşılıklı tanımaya dayanan sosyal bir süreçtir.

Kimliğe Araçsal Yaklaşım Kimlikler, siyasi elitler tarafından siyasi amaçlarına destek ve meşruiyet kazandırmak için şekillendirilir. Kimlikler verili ve sabit değildir; inşa süreçleri, siyasi elitler tarafından çeşitli araçlarla stratejik olarak manipüle edilebilir. Çatışan kimlikler, özde farklılıkların değil, siyasi gruplar arasındaki çıkar çatışmalarının sonucudur.

Uluslararası İlişkilerde Devlet Kimliği Devlet kimliği kavramı, Uluslarası İlişkiler literatürüne inşacı kuram üzerinden girmiştir Devlet kimliği, tüzel bir varlık olan devletin kendini nasıl tanımlayıp temsil ettiğine ve bu tanımların diğer devletler tarafından kabul görüp görmediğine bağlı olarak şekillenir. Kimlikler, devletlerin çıkar tanımlarını, tehdit algılarını ve dış politika tercihlerini şekillendirir.

Uluslarası İlişkiler’de Kimliğe Farklı Yaklaşımlar Realist/ Neorealist Teori Liberal/ Neoliberal Teori İnşacı Teori Devlet kimliği, bağımsız olarak belirleyici bir etken olarak değil, devletler arası güç dengelerinin ve iç siyasetteki çıkar dengelerinin bir yansıması olarak görülür. İç siyasetteki çıkar dengeleri, devletlerin kimliği üzerinde belirleyicidir ve devlet kimlikleri bu çıkar dengelerindeki değişikliklere paralel olarak değişir. Devletin kendini nasıl tanımlayıp temsil ettiğine ve bu tanımların diğer devletler tarafından kabul görüp görmediğine bağlı olarak şekillenen devlet kimlikleri, devletlerin çıkar tanımlarını ve tehdit algılarını şekillendirir.

Örnek Olay: Türkiye’nin Nato’ya Katılımının Kimlik Üzerinden Açıklanması Türkiye’nin Batılı kimliğini tescil etme gayreti güvenlik çıkar tanımını şekillendirmiş ve bu çıkarlar doğrultusunda NATO’ya katılmayı tercih etmiştir.

Kimlik/Farklılık Ve Uluslararası İlişkiler İnşacı yaklaşımlar, kimliğin sosyal olarak inşa edildiğinde hemfikir olsalar da, kimlik/farklılık ilişkisi üzerinde farklı varsayımlar barındırırlar: Alexander Wendt (1994): Kimliğin sosyal olarak inşa edildiğini ama farklılık üzerinden inşa edilmesinin gerekmediğini savunur. Jonathan Mercer (1995): Kimlik oluşumu, hep bir dış-grupla arasındaki farklılıkları üretme ve abartma eğilimini beraberinde getirir. David Campbell (1992): Anlam ikili zıtlıklar içinde inşa edilir; dolayısıyla uluslararası ilişkilerde kimlikler hep bir “Öteki”ni farklı, aşağı ve tehlikeli olarak tanımlayarak inşa edilir.