SÜRDÜRÜLEBİLİR BİNALARA DOĞRU: POLİTİKALAR VE UYGULAMALAR ENERJİ VERİMLİ, SÜRDÜRÜLEBİLİR BİNALARA DOĞRU: POLİTİKALAR VE UYGULAMALAR Fatma Dilek ÖZNUR Makina Mühendisi YENİLENEBİLİR ENERJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ www.eie.gov.tr

BİNA ve YAPI SEKTÖRÜ DÜŞÜK KARBON EKONOMİSİNE GEÇİŞTE KİLİT ROLE SAHİPTİR Sürdürülebilir gelişmede ana sektördür, ancak ekonomik ve sosyal faydalar sağlamasının yanı sıra özellikle çevre üzerinde olumsuz etkileri de beraberinde getiriyor. OECD ülkelerinde toplam enerji kullanımının %25-40’ı, AB ülkelerinde 40-45’i binalarda gerçekleşmektedir. Alan kullanımından malzemelerin çıkarılmasına kadar doğal kaynakların kullanımında en büyük paya sahiptir. Tipik olarak ulusal seviyede %5- 10 istihdam sağlar ve %5-15 GSMH üretir.

ÖNEMLİ BİR POLİTİKA ARACI : ENERJİ PERFORMANS SERTİFİKASI Binanın; Spesifik standartları ne ölçüde karşıladığı Diğer binalar ile kıyaslama (benchmarking) İyileştirme için tavsiyeler CO2 emisyonu hakkında bilgi sağlar Directive on Energy Performance for Buildings 2010/31/EC 2018’e kadar kamu binalarında Sıfır Enerjili Bina Modeline geçişi sağlayacak uygulamaların yapılması, 2020’ye kadar yeni binalarda, Sıfır Enerjili Bina Modeline geçişin sağlanması, 500 m2 üzerindeki kamu binalarında EPS gösterilmesi ve bu eşik değerin 2015’den sonra 250 m2’ye düşürülmesi

FARKLI ENERJİ VERİMLİ BİNA TANIMLARI Düşük enerjili binalar için küresel bir tanım yok AB ülkelerinde kullanılan en az 23 tanım var

Sıfır Enerjili Binalar Bir yıl süresince tükettiği kadar enerjiyi üretebilen binalardır. Bu yaklaşım, çevreye sorumlu yapılaşma açısından en iddialı çözümlerden biri olarak kabul ediliyor. Son teknoloji ürünleri, enerji verimli teknolojileri ve rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerjilerin kullanımını gerektirir. Enerji, akülerde veya ısı depoloma sistemlerinde depolanabilir. Mevsim dönemlerine göre enerji talebi değişen binalarda, Net Metering uygulaması ile şebekeye yükleme yapılabilir. Fakat yıllık toplamda net enerji kullanımı sıfır veya daha az olmalıdır. Talepteki dalgalanmaları karşılamak üzere genellikle şebekeye bağlıdırlar. Mikro-co generation, ısı pompası, güneş kollektörleri, PV ve küçük ölçekli rüzgar türbinleri kullanılabilir.

SERTİFİKALAR ile ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME ABD LEED sertifikası yaygın kullanılıyor. Kriterleri; enerji, ulaşım, kirlilik, ekoloji,sağlık, alan kullanımını kapsıyor. İngiltere BREEAM sertifikası Kriterleri; sürdürülebilir sahalar, su verimliliği, enerji, malzemeler ve kaynaklar, iç ortam kalitesi, proses ve tasarım inovasyonlarını kapsıyor. Japonya CASBEE (Comprehensive Assesment System for Built Environment Efficiency) Avustralya NABERS (National Australian Built Environment Rating System) Rakamlar basitçe yenilenen evin, EnEV tarafından belirlenen enerji ihtiyacının yüzde kaçına ulaşmış olduğunu göstermektedir. Yaşam döngüsü değerlendirmesi, sertifikanın kalitesini artırıyor BEES -USA EcoScan - Avrupa SIMAPRO - Avrupa 6

GÖNÜLLÜ ETİKETLEME PROGRAMLARI ABD 2006 IECC Bina standardına göre en az %15 daha iyi olan binalara veriliyor. Destekler ve vergi muafiyetleri ile teşvik ediliyor Singapur Ofis, otel ve alışveriş merkezleri kategorisinin her birinde en iyi binaların %25’ine veriliyor Enerji, su kullanımı, iç hava kalitesi ve diğer çevresel etkiler değerlendiriliyor Kaynak: IEA, Policy Pathway

Servis alt sektörlerine göre enerji tüketimi 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Denmark Estonia France UK Nether- Norway Germany Sweden EU lands Other Education Hotel, restaurant Trade Health Office Administration

Servis alt sektörlerine göre elektrik tüketimi 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% UK EU Crocia Cyprus France Italy Malta Denmark Estonia Sweden Norway Portugual Germany Netherlands Other Trade Education Health Hotel, restaurant Office

AB Ülkeleri Sağlık Sektöründe Enerji Tüketimi Energy consumption per m² in health sector Energy consumption per employee in health sector (kWh/m²) (kWh/emp) 900 1990 2000 2008 1990 2000 2008 800 700 600 500 400 300 200 100 Austria France UK Spain Denmark France Sweden Germany Sweden Denmark Germany

TS EN ISO 50001 ENERJİ YÖNETİM SİSTEMİ Kuruluşlara, sürekli iyileştirme prosesini kurmaları için bir yönetim modeli sağlar ve kuralları belirler. Enerji Yönetim Sistemi’nin kuruluşlarda geliştirilmesi sonucunda Enerji politikasının resmiyet kazanması Enerji tüketiminin sistematik bir yaklaşımla yönetilmesi sayesinde enerji masrafında düşüş Çevrenin korunması Kaynakların etkin kullanımı Sera gazı emisyonunun azaltılması Mevzuata uyumun sağlanması Başta Çevre Yönetim Sistemi olmak üzere diğer yönetim sistemleri ile kolayca entegre olabilmesi

ISO 50001 ENERJİ YÖNETİM SİSTEMİ MODELİ Sürekli iyileştirme Enerji politikası Planlama Yönetimin gözden geçirilmesi Uygulama & İşlem İç etüt Kontrol İzleme&ölçme Düzeltici ve önleyici eylem

Sankey Diyagramı

Hastanelerde Enerji Tasarruf Önlemleri Bina kabuğu ve iç bölümler ile ilgili önlemler Bina kabuğunun standartlara uygun yalıtımı ve ısı köprülerinin önlenmesi, Merdivenler ve şaftlarda ısı akışı geçişlerinin kesilmesi, özellikle gece süresince cam panellerin sistematik kullanımı, Aşırı yüksek iç alanlarda ısıtma/soğutma hacminin azaltılması, Sabit veya hareketli dış gölgeleme sistemlerinin kullanılması (yatay veya dikey gölgelikler, tenteler, kepenkler) Farklı ısı şartlarındaki alanlar arasındaki kapıların kontrollü kullanımı,

Hastanelerde Enerji Tasarruf Önlemleri Kazan-Brülör Grupları Yanma havası ile yakıt oranı ve türbülansının düzenlenerek yüksek seviyede yanmanın sağlanması, Kazanın ısı geçiş yüzeylerinin temizlenmesi, Isı yükünde azalmaya bağlı olarak çalışan kazan sayısının azaltılması, Yanma parametrelerinin izlenmesi için daimi bir ölçüm sisteminin olması, Sistem büyük kapasitede seçilmiş ise daha düşük güçlerde kazan seçilmesi veya yakıt enjektörlerinin küçültülmesi, Eski brülörlerin çok kademeli brülörler ile değiştirilmesi,

İklimlendirme Grupları Soğutma kuleleri, ısı eşanjör yüzeyleri ve havalandırma kanallarının temizlenmesi ve onarılması, soğuk akışkan sızıntılarının giderilmesi, Filitreler temiz tutulmalı, Damperlerin doğru yerleştirilmesi ve fonksiyonunu yerine getirmesi, İşletme saatleri doluluk oranı ile uyumlu olmalı, Efektif nemlendirme/ taze hava girişi ile kullanıcı şikayetlerinin önlenmesi Boş olan saatlerde kısma yapılmalı, Kondens basıncı ve kondens suyu sıcaklık limitlerinin düşürülmesi : Defrost ekipmanları ve ısı pompası genleşme valflerinin bakım ve kontrolü, Su soğutma sistemlerinde kondens borularının temizlenmesi, Kondenserlerin soğutma suyu sirkülasyonuna veya soğutucu akışkanın sıcak borularına ısı eşanjörlerinin monte edilmesi, Kısmi yüklerde, daha verimli kontrol sistemlerinin kullanılarak soğutma gücünün iyileştirilmesi,

Hastanelerde Enerji Tasarruf Önlemleri Sıcak Su Grupları Su sıcaklığının bakteri güvenliği ve hijyen açısından yeterli limitlerde muhafaza edilmesi ve depolamanın azaltılması, Talebin olmadığı periyodlarda sirkülasyonun kesilmesi, Su bataryalarında rasyonel sıcak ve soğuk su karışımının sağlanması, Fotoselli veya infraredli muslukların kullanılması, Güneş kollektörleri ile destekleme yapılması,

Hastanelerde Enerji Tasarruf Önlemleri Yapay Aydınlatma Aydınlatma verimliliği düşük armatürlerin değiştirilmesi, Dış aydınlatmanın minimize edilmesi ve zaman sensörlerinin kullanılması, Doğal aydınlatma sensörleri ve ayrı perimetrik devrelerin kullanımı ile doğal aydınlatma seviyesine göre otomatik kontrol yapılması, Elektronik balastlı, ince tüplü florasan lambalar tercih edilmeli. Doğal Aydınlatma Uygun olan yerlerde güneş bacalarının kullanılması,

Hastanelerde Enerji Tasarruf Önlemleri Elektrikli Cihazlar Motor performanslarının iyileştirilmesi için elektrik devre yüklerinde balansın sağlanması, Elektrik enerjisi tarifelerini etkileyen pik yüklerde ikincil yüklerin kesilmesi, Kapasitörlerin monte edilerek güç faktörünün düzeltilmesi, Bilgisayar, yazıcı, fotokopi ve benzeri elektrik enerjisi kullanan ekipmanların alımında Energy Star işareti olmasının ve/veya ilgili mevzuat ile belirlenen asgari verimlilik kriterlerinin sağlanmasının şart koşulması, Verimsiz motorların değiştirilmesi,

Elektrik Motorları Uygulama Tedbiri: 640/2009/EU Türkiye Resmi Gazetesi Tarihi&Sayısı: 07.02.2012 / 28197 Elektrik Motorları İle İlgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ 3 fazlı, AC indüksiyon motorları 0,75 kW ile 375 kW anma güç aralığında 07/02/2012 itibariyle motorların verimi, IE2 verim seviyesinden düşük olamaz. 1/1/2017 tarihinden itibaren IE3 verim seviyesinden düşük olmayacaktır.

Devri daim pompaları Uygulama Tedbiri: : 641/2009/EU Türkiye Resmi Gazetesi Tarihi&Sayısı: : 23.09.2011 / 28063 AB Uygulama Tarihi: 01.01.2013 Kapsam - Salmastrasız bağımsız devri daim pompaları - Ürünlere (örn. Kazanlar) entegre olanlar - Hidrolik güç çıkış aralığı :1-2,500W Eko-Tasarım gerekleri - 1 Ocak 2013’den itibaren, devri daim pompaları EEI ≤ 0.27 1 Ağustos 2015’den itibaren devri daim pompaları EEI ≤ 0.23 Karşılaştırma - Halihazırda mevcut en iyi teknolojileri EEI ≤ 0.20

ESCO UYGULAMASI

HASTANELERE YÖNELİK GEREKLER VE TAVSİYELER Enerji Verimliliği Kanunu gereğince Enerji Yöneticisi atanması gerekmektedir. Yıllık enerji tüketim bildirimlerinin yapılması gerekmektedir. ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi kurulabilir. 2017 yılına kadar Enerji Kimlik Belgesi alınması gerekmektedir.