SİSTEM YAKLAŞIMI Çağdaş yönetim ve organizasyonlar sistem yaklaşımından esinlenerek tasarlanır. Günümüzde, sistem kavramına yer vermeyen bir yönetim ve organizasyon yapısı yoktur. Aslında sistem kavramı, yönetim alanından çok uzun yıllar önce, diğer bilim dallarında ele alınmış ve kullanılmıştır. Bugün yönetim ve organizasyon bilim dalının yararlanmakta olduğu sistem olgusu, bir biyolog olan Von Bertalanffy’nin 1920’li yıllarda güdeme getirdiği “Genel Sistem Kuramı”ndan kaynaklanmıştır.

Genel Sistem Kuramına göre, sistemler çok karmaşık yapı ve işleyişlere sahiptir. Her sistem, yakın çevresiyle doğrudan, uzak çevresi ile dolaylı etkileşimlerde bulunur. Ayrıca sistemler, birbirleriyle ilişkili birimlerden oluşmuştur. Bu birimler, sistemin amacını gerçekleştirecek şekilde birbirleriyle bağlantılı olarak işlev görmektedir.

Bu nedenle birimleri, birbirinden bağımsız olarak kesin ve katı kurallarla açıklama olanağı yoktur. Bir birimin yapı ve işleyişi, diğer birimlerin yapı ve işleyişinden doğrudan veya dolaylı olarak etkilenir. Örneğin, bir işletmenin pazarlama bölümü, üretim bölümünün yapı ve işleyişinden, üretim bölümü üst yönetimin yapı ve işleyişinden, üst yönetim ulusal ekonominin yapı ve işleyişinden, ulusal ekonomi küresel ekonominin yapı ve işleyişinden olumlu veya olumsuz yönde etkilenir.

Genel sistem kuramı, evreni birbiriyle etkileşim içinde olan alt sistemler olarak görür. Dolayısıyla bu kuram, tüm bilimlerin bulgularından yararlanarak bütünleşik bir yapı ve işleyişi açıklamaya çalışır. Sistem felsefesini anlamak için, astronomi, matematik, biyoloji, fizik, kimya, fizyoloji, mimarlık, bilgisayar, ekonomi gibi bilimlerin bulgularını göz önünde bulundurmak gerekir.

Örneğin, insan organizması bir sistemdir Örneğin, insan organizması bir sistemdir. Bu karmaşık sistem mimarlık açısından, insan vücudu denen ufacık bir mekana bütün organların uyum içinde sığdırıldığı ve ideal işleyişin sağlandığı bir yapıdır. Biyoloji açısından, birbiriyle ilişkili genler, DNA’lar, hücreler, dokular, organlar ve organizmalardır. Matematik açısından, bileşenlerin dengede olduğu bir değişkenler bütünüdür. Özetle belirtmek gerekirse insan organizması, bütün bilimlerin temsil edildiği kusursuz yapı ve işleyişe sahip bir doğal sistemdir.

Sistem kavramı, değişik kaynaklarda, değişik biçimlerde açıklanmaktadır. Bu açıklamalardaki ortak vurguları, şu biçimde sıralamak olanaklıdır: Sistem alt birimlerden (parçalardan) oluşur. Sistem birimleri arasında tanımlı ilişkiler vardır. Sistem belirli bir amacı gerçekleştirmeye yöneliktir. Sistemin belirli bir sınırı (büyüklüğü) vardır. Sistemin iç ve dış çevresi vardır. Sistem iç ve dış çevresi ile etkileşim içindedir. Sistemin girdileri, işleyişi, çıktıları, dengesi ve denetimi vardır. Sistem anlamlı bir bütündür.

Bu ortak noktalardan yararlanarak sistemi şu biçimde tanımlamak olanaklıdır: Sistem, belirli bir çevrede, belirli bir amacı gerçekleştirmeye yönelik birimlerin ve bu birimler arası etkileşimlerin oluşturduğu yapay veya doğal yapı ve işleyişlerin bütünüdür.

Her sistem, belirli bir yapı ve işleyişe sahiptir Her sistem, belirli bir yapı ve işleyişe sahiptir. Örneğin, bir sistem olan bilgisayarın yapı ve iflleyişi, bilgisayar üreticisi işletme tarafından tasarlanmıştır. Amaç, kusursuz bir yapı ve işleyiş gerçekleştirerek rekabet üstünlüğü elde etmektir. Bu yapı ve işleyişin temel birimleri merkezi süreçleme birimi, girdi araçları, çıktı araçları, birincil bellek, ikincil bellek ve iletişim araçlarıdır.

Bu birimleri, çok küçük bir boyut içerisinde bütünleştirmek hedeflenir Bu birimleri, çok küçük bir boyut içerisinde bütünleştirmek hedeflenir. Bilgisayar sistemi, tüm küresel çevreyle etkileşimde bulunabilmelidir. Bilgisayar, kendi iç ve dış çevresinden girdi almalı, süreçlemeli, çıktıya dönüştürmeli ve çıktının özelliklerini sistem yöneticisine bildirerek dengesinin denetlenmesini sağlamalıdır.

SİSTEM TÜRLERİ Sistemleri, değişik açılardan sınıflandırmak olanaklıdır. Doğal ve Yapay Sistemler Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi doğa tarafından tasarlanan sistemlere, doğal sistemler denir. Evren, güneş sistemi, insan, hayvan, bitki ve benzerleri doğal sistemlerdir. Bu sistemlerin yapı ve işleyişlerini, bilimsel yöntemlerle anlamak olanaklıdır. Ancak, söz konusu yapı ve işleyiş, insanlar tarafından tasarlanmamıştır. Doğal sistemler, kendi doğal yasalarına göre oluşur ve işlerler.

Doğal sistemler, ideal (kusursuz) bir yapı ve işleyişe sahiptir Doğal sistemler, ideal (kusursuz) bir yapı ve işleyişe sahiptir. Örneğin güneş sisteminin yapı ve işleyişinde bir düzensizlik görülmez. Gezegenlerin birbirine göre konumu, çekim güçleri, dönme hızları, kendi doğal yasaları içinde belirli bir denge içerisinde gerçekleşir. Dünyamız açısından güneşin doğacağı ve batacağı saat, önceden bilinir.

Güneş, beklenen saatten biraz geç veya erken doğacağım diyemez Güneş, beklenen saatten biraz geç veya erken doğacağım diyemez. Aynı şekilde, bir insanın, hayvanın veya bitkinin organlarının oluşumu ve işleyişi de kusursuzdur. Doğal sistemler, kendi doğal yasaları içinde, doğal görevlerini, doğal bir denge içinde yerine getirirler.

Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi insanlar tarafından tasarlanan sistemlere, yapay sistemler denir. Yapay sistemler, doğal sistemlerden esinlenerek tasarlanır. Örneğin, tren yılandan, denizaltı balinadan, uçak kuştan, bilgisayar insan beyninden esinlenerek tasarlanmıştır.

Yapay sistemler tasarlanırken, doğal sistemlerdeki ideal yapı ve işleyişe ulaşmak hedeflenir. Her geçen gün daha iyi sistemler geliştirilerek, bu hedefe yaklaşılmaya çalışılır. Ancak yapay sistemlerde, doğal sistemlerdeki mükemmel yapı ve işleyişe tam olarak ulaşılamamıştır. Örneğin, maliyetin ve üretim hızının sıfır, kalitenin maksimum olduğu bir işletme sistemi, henüz gerçekleştirilememiştir.

AÇIK VE KAPALI SİSTEMLER Çevrelerinden doğrudan doğruya olumlu ya da olumsuz olarak etkilenme özelliği taşıyan sistemlere, aç›k sistem denir. Açık sistemler, karşılıklı olarak çevresinden bilgi, enerji, hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, parça, teknoloji ve benzeri alış-veriş eylemlerinde bulunurlar. İnsan dahil tüm canlılar, aileler, kurumlar, işletmeler, devletler açık sistem örnekleridir. Aşağıdaki şekil, açık sistemlerin yapı ve işleyişini simgelemektedir.