NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ İlker ÖZTÜRK

NİTEL ARAŞTIRMA Nitel Araştırma, belli bir nokta üzerinde odaklanmada çok metotlu; araştırma problemine yorumlamacı yaklaşımı benimseyen bir yöntemdir.

Nitel araştırmada çeşitli araçların kullanılması, örnek olay, kişisel deneyim, hayat hikayesi, mülakat, gözlemsel, tarihsel etkileşimsel ve görsel metinler, bireylerin hayatlarındaki önemli anların ve anlamlarının tanımlanması mümkündür

NİTEL ARAŞTIRMANIN BÖLÜMLERİ Veri: Değişik kaynaklardan elde edilebilir. En yaygın kaynaklar mülakatlar, gözlem ve anketlerdir. Analitik yada yorumlayıcı prosedürler: Bulgu yada prosedürlere ulaşmak için kullanılır. Prosedürler verilerin kavramsallaştırılmasını içerir. Yazılı yada sözlü raporlar: Bu raporlar bilimsel dergilerde yada konferanslarda sunulabilir, tezlerde yayınlanabilir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER TRACER (İZ SÜRME) ÇALIŞMALARI Hem veri toplama, hem de örneklemenin güvenirliğini sağlamaya yönelik bir yöntemdir.

Tracer çalışmaları tesadüfi olmayan örneklemenin bir şeklidir Tracer çalışmaları tesadüfi olmayan örneklemenin bir şeklidir.Bilgiye ulaşabilmek için gerekli olan belirli sayıdaki bilgi sahibine ulaşılır. Amaç tesadüfi yada temsili örnekleme elde etmek değil,belirli süreçler hakkında bilgi sahibi olan kişilerin belirlenmesidir. Anahtar bilgi verecek olan kişiler, bilgi kaynaklarına ulaşım için yardımcı olmaya hazır olan kişilerdir.

Tracer çalışmaları kartopu örneklemeye de benzemektedir Tracer çalışmaları kartopu örneklemeye de benzemektedir. Bir bilgi vericiyle başlanır ve süreç devam ettikçe, yuvarlanan kartopu misali katılımcıların sayısı artar. Tracer’ ın farkı her yeni kontak her zaman kabul edilmeyebilir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER TRACER ÇALIŞMASININ ALTI BASAMAĞI 1.Etiketlerin tanımlanması: İzlenecek olası etiketler listelenir. Açık ve mantıklı ölçütler kurulmak şartıyla herhangi bir şey yada sosyal aktör, potansiyel bir etiket olabilir. 2.Örnekleme Ölçütü: Etiket oluşumunun devamında spesifik durumların örneklenmesi için ölçüt oluşturulmasıdır. 3.Spesifik etiketlerin kontrolü: Tanımlanmış etiket ve örnek olaylara ulaştıktan sonra, bir sonraki aşamada seçilen spesifik etiketler gözden geçirilir. Etiketler bir kalıba oturtulur

4.İlgili bilgi vericilerin ilk tanımlanması: Araştırmayla ilgili görüşülecek katılımcılar belirlenmek üzere etiketler incelenir ve bu tracer çalışmalarının ilk bilgi vericilerine ulaştığı aşamasıdır.

5.Veri toplama ve sonraki bilgi kaynaklarının tanımlanması: Araştırmacılar kimlerle görüşülmesi gerektiğine karar vermek durumundadırlar. Mülakat ve gözlem notlarının içeriği araştırma sürecine göre değişecektir. İlk veri toplamada, araştırma konusu ile ilgili bütün katılımcıların dahil edilmesi amacıyla olası bilgi kaynakları aranmalıdır.

6.Çalışmanın bitirilmesi: Durdurulması gereken zaman, araştırılan durumla ilgili ilk etiketten çıkarılan bütün katılımcıların araştırmaya dahil edildiği zamandır.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER PAYDAŞ ANALİZİ Araştırmaya konu olan fenomenle ilgisi olan bölümlerin belirlenmesi ve bunların hareketleri, davranışları hakkında veri toplanması ve analiz edilmesi şeklinde özetlenebilir.

Paydaş kavramı incelenen örnek olaylarda veri toplama ve analiz sürecinde dikkate alınması gereken birey yada grupları ifade eder. Paydaşlar, İlgili bölümlerin; ihtiyaçları, bakış açıları farklı olan bireyler ve gruplardır.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER PAYDAŞ ANALİZİNDE VERİ TOPLAMA VE ANALİZ İlgilenilen fenomenin tanımlanması, teorik ve/veya pratik araştırma sorusu ve genel araştırma yaklaşımıdır. İlgili partilerin indirgenmesi, ilk verilerinin toplanması ve diğer ilgili partilerin tanımlanmasıdır.

İleri düzeyde veri toplanması, çok boyutlu veritabanı oluşturulması ve planlanan analize yetecek kadar veri depolanamaması Araştırma sorularını cevaplamaya yönelik verilerin analizi Rapor yazılması,sunulması ve sonuçlarının gösterilmesidir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ Örnek olay yöntemi bir metottan çok bir araştırma stratejisini ifade eder.Bu yöntemde hem nitel hem de nicel yöntemler kullanılabilir. Örnek olayda veri toplama yöntemleri gözlem, mülakat ve anketler olabilir.

Örnek olay yönteminin bir diğer özelliği ise emek-yoğun olmasıdır Örnek olay yönteminin bir diğer özelliği ise emek-yoğun olmasıdır.Özellikle örgütlerdeki sosyal süreçlerin anlaşılmasında diğer yöntemlere göre daha başarılıdır. Araştırmacı gözlem yaparak, çok ayrıntılı ve faydalı bilgilere ulaşabilir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER ÖRNEK OLAY ARAŞTIRMA SÜRECİ 1)Örnek Olay Seçimi: Çeşitli sorular sorularak örnek olay sınanmalı, en uygun örnek olay seçilmelidir.

2)Seçilen Organizasyonla Bağlantı Kurulması: Örnek olay çalışmasına konu olacak örgütlerin belirlenmesinden sonra, bunlarla bağlantı kurulması aşamasına gelinmiş olur. Daha önceden tanımadığımız bir organizasyonsa izin almak sorun olabilir. Bu durumda ya üst düzey bir yöneticinin referansını bulmak yada üst düzey yöneticileri mülakat ile ikna edebilmek gerekmektedir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER 3)Teorik Çerçevenin Çizilmesi: Çalışılan konunun araştırılabilir bir çerçevede ele alınması ve daha sonra araştırma sorusuna odaklanma başarılı bir örnek olayın ön şartıdır. 4)Sistematik veri Toplanması: Doküman, gözlem, mülakatlar, toplantılara katılma gibi yöntemlerle veri toplanabilmekte ama asıl olan bunların sistematik olarak toplanabilmesidir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER 5)Verilerin Analizi: Elde edilen veriler nitel veya nicel yöntemlerle analiz edilebilir. Önemli olan nokta örnek olayların genellenip genellenemeyeceğidir. Örnek olay yönteminin nihai amacı, genelleştirmekten çok özelleştirmek problemin özüne ulaşmaktır. Amacı dünyayı açıklamak değil, belli bir örneği açıklamaktır.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER SÖZLÜ TARİH Toplumsal tarih alanında uzun yıllardan beri kullanılmakta olan araştırma yöntemlerinden biridir. En önemli özelliği tarihin nesnesi olan insan unsurunu kendisine temel bilgi kaynağı olarak almasıdır. Araştırılmakta olan bir sosyal gerçekliğin oluşumunda yer almış insanlarla görüşmeye dayanır.

Amaç var olan yazılı kaynakların yanında süreç içinde varlığıyla olaylara yön vermiş yada katkıda bulunmuş olanların ağzından sosyal bir olayın anlatımı yada anımsama yoluyla yaşanmışlığın tekrar yorumlanmasıdır.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER SÖZLÜ TARİH ÜÇ AŞAMADAN OLUŞUR Hazırlık Aşaması: Araştırılan gerçekliğin yada sorunsalın tanımlanması, kaynakların görüşmede sistematik olarak kişiler ulaşmada, sorulacak soruların tespitinde ve konuşmanın yönlendirilmesinde yarayışlı hale getirilmesi. Görüşmenin Yapılması ve Kaydedilmesi: Görüşülecek kişilerin kendilerini rahat ve güvende hissedebilecekleri bir yer seçilmelidir. Daha sonra bilgilerin tekrar kullanılabilir olması için ses veya video kamera ile kaydedilmesi gerekmektedir. Görüşmenin Metin Haline Dönüştürülmesi: Bir yaşamın ya da bir deneyimin kendi varlığı ile ilişkisinin yazılı hale dönüşmesidir.

NİTEL ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER ODAK (FOCUS) GRUPLARI YÖNTEMİ Odak gruplar hem gözlem hem de derinliğine mülakat yöntemlerinin avantajlarından yararlanmak üzere oluşturulur. Odak grupları homojen veya heterojen olabilmektedir.

Focus gruplarının oluşturulmasından sonra, tartışmaları yönlendirecek bir yönlendirici (moderator)’ün görevlendirilmesi önemlidir. Yönlendiricinin incelenen konu üzerinde yeterli bilgiye sahip olması gerekmektedir. Yönlendiricinin görevi konuşma ve tartışmaların amacına uygun olarak ilerlemesini sağlamak, katılımcıların düşüncelerini ifade edebilecekleri uygun ortamı oluşturmaktır.

Tipik focus grubu 8-12 kişiden oluşmaktadır Tipik focus grubu 8-12 kişiden oluşmaktadır. Grup üyelerinin homojen olması gerekmekte, ortalama 1-3 saat sürmekte, kaset veya kamerayla kaydedilmesi gerekmektedir.