Prof.Dr.M.A.Eyler Prof.Dr.Y.C.Erensal Marmara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisli ğ i Bölümü Eğitim ve Öğretim Süreçlerinin Yönetiminde Bir Karar Destek Modeli

Amaç E ğ itim süreçlerinin performansının ölçülmesi arzulanmaktadır. E ğ itim süreçlerinin kalitesini artırma amacıyla, bir stratejik eylemler portföyüne odaklanmak ve bu do ğ rultuda kaynakların daha etkin yönetilmesi hedeflenmektedir.

Girdiler Stratejiler Çoklu kriter/Performans göstergeleri Performans göstergelerinin stratejik amaca uygun tanımlanmı ş a ğ ırlıkları Her performans göstergesine tanımlanmı ş performans ölçütleri Performans ölçütlerinin mevcut ve hedeflenen de ğ erleri Eylem planları, yani faaliyetler Eylem planlarının stratejik göstergelere olan katkı payı de ğ erleri Eylemlerin, faaliyetlerin performans de ğ erleri

Çıktılar Belirlenen strateji do ğ rultusunda yapılan eylemlerle kısa-orta ve uzun vadede katedilen mesafe hakkında karar vericiye bir fikir vermeli Mesafe sadece geçmi ş le kıyaslanarak katedileni de ğ il, hedeflenene yakınlı ğ ı ile de ölçülmeli Teorik de ğ il, gerçekçi,anlamlı ve pratik olmalı Ölçüm “sayısal” kanıt tarzında farklı ölçekli boyutları bir araya getiren bir “indeks” olmalı. Bu indeks hedefinize ne kadar uzak oldu ğ unuzu söylemeli, ya da geli ş tirilmesi gereken zayıf konulara (negatif sapma) ya da gereksiz kaynak yı ğ ılmalarına (pozitif sapma) i ş aret edebilmeli Olu ş turulacak model hedeflenen ile mevcut durum arasındaki mesafeyi kısaltacak “optimum eylemler güzergahını”, yani eylem kombinasyonlarına i ş aret edebilmeli

1.Adım: Strateji-Stratejik Göstergeler Gerçek özerklik yalnızca hesap verebilirlikle de ğ il aynı zamanda yerindenlik (subsidiarity) ile de ba ğ lantılıdır: Her bir üniversitede sorumluluk delege edilmeli, sorumlulu ğ un hangi düzeyde üstlenilece ğ inin tanımı yapılmalı ve hesap verilebilir olmalıdır. Vizyon, Temel Hedefler Ö ğ renci niteli ğ i Strateji Göstergeler Olanaklar, E ğ itim ve Ö ğ retim Alt Yapısı Ö ğ rencinin ba ş arısı ve geli ş imi Ö ğ renci Menuniyeti İş ve Meslek çevrelerinin memnuniyeti Ders planlarının güncelli ğ i Kalite güvencesi çalı ş maları Strateji: Mezunların istihdam edilebilirli ğ inin ve üst düzey temel ve uygulamalı ara ş tırma için itici güç olan e ğ itim ve ö ğ retim kalitesinin etkin yönetimi

1.Adım: Strateji-Stratejik Göstergeler Stratejinin ayak izleri; seçilen performans göstergeleri ve bu performans göstergelerine verilen a ğ ırlık Vizyon, Temel Hedefler Ö ğ renci niteli ğ i Strateji Göstergeler Olanaklar, E ğ itim ve Ö ğ retim Alt Yapısı Ö ğ rencinin ba ş arısı ve geli ş imi Ö ğ renci Menuniyeti İş ve Meslek çevrelerinin memnuniyeti Ders planlarının güncelli ğ i Kalite güvencesi çalı ş maları Strateji: Mezunların istihdam edilebilirli ğ inin ve üst düzey temel ve uygulamalı ara ş tırma için itici güç olan e ğ itim ve ö ğ retim kalitesinin etkin yönetimi Ölçütler Yüzdelik dilimi Kadrolu Ö ğ r. Elm. dü ş en ö ğ renci sayısı Mevcut dönem mezunlarında i ş sizlik % Ö ğ renci memnuniyeti indexi Danı ş man Ö ğ retim elemanı sayısı Seçmeli ders % Ayrılan bütçenin yıllara göre de ğ i ş im oranı Göstergelerin ölçütleri için bilinen Müdek “E ğ itim Ö ğ retim Kalitesi ve Alt Yapısı Performans Alanı Gösterge Ölçütleri”nden faydalanılarak olu ş turulabilir. Ş imdilik her göstergeye ait tek bir ölçütünün oldu ğ u varsayılmı ş tır.

…………………….BÖLÜMÜ. EĞİTİM ÖĞRETİM KALİTESİ VE ALTYAPISI PERFORMANS ALANI GÖSTERGE ÖLÇÜTLERİ GÖSTERGE ÖLÇÜTLER VERİ KAYNAĞI VERİ 1-Kayıt olan öğrencinin niteliği A-ÖSS Sınavı ya da Genel Yetenek Sınavı ile Giren Ö1. Yüzdelik dilimi Taban I.Öğretim ÖIDB II.Öğretim Tavan I.Öğretim ÖIDB II.Öğretim Ö2..Ortalama tercih sırası I.Öğretim II.Öğretim Ö3..% 10 luk ÖSS puan diliminden giren öğrenci sayısının toplam öğrenci sayısına oranı (%) I.Öğretim II.Öğretim Ö4.ÖSS’de ilk 1000 içinde yer alan öğrenci sayısı a ve yüzdesi b I.Öğretim II.Öğretim Ö5.Açılan kontenjan sayısı I.Öğretim II.Öğretim Ö6. Kayıt olan öğrenci sayısı I.Öğretim II.Öğretim Ö7.İngilizce yeterlik sınavını geçen öğrenci sayısı I.Öğretim II.Öğretim Ö8. Irregular öğrenci sayısı/toplam öğrenci sayısı B-yatay Geçiş ile Giren Ö1.Kaydolan öğrenci sayısının müracaat eden öğrenci sayısına oranı (%)Bölüm B. Ö2. Geldiği üniversite türüne göre % dağılımıDevlet ÖIDB Vakıf 1.Adım: Strateji-Stratejik Göstergeler Ölçütler nasıl taşınacak?

2.Adım: Stratejik göstergelerin ayak izi Kriter a ğ ırlıklarının saptanması AHP (preference weight’lerinin) Göstergelere/Ölçütlere hedeflerinin konması (kısa, orta, uzun vade)

2.Adım: Stratejik göstergelerin ayak izi- Ölçüt ilişkisi Stratejik göstergelerin a ğ ırlıkları AHP ile bulunabilir. Her göstergeye bir ölçüt tanımlanmı ş tır. Aslında birden çok ölçüt olabilece ğ inden stratejik göstergeler içerisindeki a ğ ırlık toplamı 1 olsa da ku ş kusuz kendi içerisinde farklıla ş acaktır. Yandaki tabloya bakılacak olursa en önemli ve odaklanılması gereken ölçüt “bütçe kayna ğ ındaki de ğ i ş im oranı”

3.Adım: Eylemlerin stratejik göstergelere katkısı ve performansı

Amaç min.sapma ile stratejik hedefleri tutturacak optimum eylemler-aktiviteler dizisinin belirlenmesi Vizyon, Temel Hedefler Ö ğ renci niteli ğ i Strateji Göstergeler, E ğ itim ve Ö ğ retim Alt Yapısı Ö ğ rencinin ba ş arısı ve geli ş imi Ö ğ renci Menuniyeti İş ve Meslek çevrelerinin memnuniyeti Ders planlarının güncelli ğ i Kalite güvencesi çalı ş maları Strateji: Mezunların istihdam edilebilirli ğ inin ve üst düzey temel ve uygulamalı ara ş tırma için itici güç olan e ğ itim ve ö ğ retim kalitesinin etkin yönetimi Ölçütler Yüzdelik dilimi Kad. Ö ğ r. Elm. dü ş en ö ğ renci sayısı Mevcut dönem mezunlarında i ş sizlik % Ö ğ renci memnuniyeti indexi Danı ş man Ö ğ retim elemanı sayısı Seçmeli ders % Ayrılan bütçenin de ğ i ş im oranı

3.Adım: Eylemlerin stratejik göstergelere katkısı ve performansı Faaliyetlerin performans de ğ erlendirmeleri ı ş ı ğ ında her bir stratejik göstergeye olan katkısı Katkının normalizasyonu Normalize katkının kaynak ederi olan mevcut durum Normalize ve hedeflenen a ğ ırlı ğ ın kar ş ıla ş tırılarak bir sonraki dönem için balans ayar katsayısı b j

4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar (linear utility functions) Farklı boyutlarda taşınan saha verilerinin boyutsuz bir tabloda nasıl toplanacağı : Fonksiyonlar U(x)= 5 şayet x≤Alt sınır y şayet Alt sınır≤ x≤ Üst sınır y= (Üst sınır-x) * 5 (Üst sınır-Alt sınır) 0 şayet x≥ Üst sınır U(x)= 0 şayet x≤Alt sınır y şayet Alt sınır≤ x≤ Üst sınır y= (x-Üst sınır) * 5 (Üst sınır-Alt sınır) 5 şayet x≥ Üst sınır 0 şayet x≤Alt sınır y şayet Hedef ≥ x ≥ Alt sınır 5 şayet x=Hedef z şayet Hedef ≤ x≤Üst sınır 0 şayet x≥ Üst sınır y, z lineer oranlı fonksiyonlar U(x)=

4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar (linear utility functions) Saha çalı ş ması-Veri analizi Gösterge/Ölçüt gerçek verilerle beslenmesi Bu çalı ş mada daha önce vurgulandı ğ ı üzere bir model çatısı sunulmaktadır. Karar vericinin hedeflenen stratejik göstergelere ula ş mada, “eylem planını en etkin nasıl yönetebilece ğ i” konusunda bir “karar destek modeli ile desteklenmesi” için ara ş tırma henüz sürdürülmektedir.

4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar (linear utility functions) ℝ = [0;∞); i=1,2,3...s faaliyetlerin performansını belirleyen x ε ℝ s sx1 vektör; A = {a ij } (i=1,2,3...s) s adet eylemin (j=1,2,3…t) t adet kurumsal göstergelere katkısı Şayet x ={x 1, x 2, x 3 … x s } kurumun s adet faalliyetinin mevcut performans değeri ise (xi ≥ 0), tüm faaliyetin her bir göstergeye kaykısının normalize değeri :

b ε ℝ t (j=1,2,3....) adet kurumsal göstergelye ait tx1 boyutlu hedef vektörü 4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar: Goal Programming n ε ℝ + t hedeflerden negatif sapma ve p ε ℝ + t hedeflerden pozitif sapma; problemin weighted goal programming (WGP) formülasyonu : Minimizasyonu Öyle ki

5.Adım: Toplam Performans Yönetim Modeli Bileşik Indeksinin Yorumlanması Kurumun e ğ itim ö ğ retim süreçlerinin belirlenen göstergeler do ğ rultusundaki bile ş ik performans indeksi Mükemmel-ideal performans %si

Sonuç Belirlenen stratejinin göstergelere tercüme edilmesiyle kısa-orta ve uzun vadede eylemlerle katedilen mesafe hakkında fikir sahibi olunabilir Bu mesafe geçmi ş ve gelecekte pozisyon hakkında kuruma ı ş ık tutabilir ve kaynakların daha etkin yönetimini güvence altına alabilir Teorik de ğ il, gerçekçi ve pratiklik konusunda model anlamlı Ölçüm “sayısal” kanıt tarzında “indeks” sunarak yönetimin “hesap verebilirli ğ i” ve denetimin “izlenebilirli ğ ini” ile güvence altına almaktadır. Sunulan model kurumun zayıf /kuvvetli konularına i ş aret etmektedir.

Sonuç Arzulanan hedef ile kurumun mevcut durumu arasındaki mesafesini kısaltacak optimum “eylemler güzergahının-veya eylemler rotasının” belirlenmesine yönelik sunulan bu model halen devam eden bir çalı ş ma olup önümüzdeki aylarda tamamlanacak ve yayınlanacaktır.