BİLİŞİM SİSTEMLERİNE GİRİŞ DERS 4 İMBT BİLİŞİM SİSTEMLERİNE GİRİŞ DERS 4

Bilgisayar Ağları Bilgisayar ağı 2 veya daha çok bilgisayarın ve diğer yardımcı donamının bağlı bulunduğu , bilgisayarlar ve donanımın, üzerinden iletişim kurduğu sistemin genel adıdır. Bilgisayar ağları yerel ağlar ve geniş ölçekli ağlar olarak 2 temel gruba ayrılırlar. Bilgisayarlar,yazıcı,tarayıcı ve kameralar ağın temel öğelerini oluştururken kablolar,ağ kartları ve hub’lar yardımcı öğeler olarak adlandırılırlar. Ağın bir başka elemanıda fiziksel katmanın üzerinde bulunan ve iletişimi sağlayan yazılımlardır.

Bilgisayar Ağları Küçük ölçekte bir ağ kullanıcılarına aşağıdaki kolaylıkları sağlayabilir. ...Kullanıcılar sunucuda saklanan ortak verilere ulaşabilmektedir. ...Haberleşme e-posta ve ortak kullanılan zaman yönetim yazılımları ile daha kolay olabilmektedir. ...Sabit disk, yazıcılar, ve yazılım kullanıcılar tarafından paylaşılabilmektedir. Organizasyonlar bilgiyi elektronik ortamda transfer edebilmek için telekomünikasyon sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Tk. Sis. iletişimi sağlayan yazılım ve donanım bütünüdür. Bu sistemler sayesinde dağınık yapılı organizasyonlar merkezden kolayca kontrol edilebilmektedir. Tk.Sistemleri yardımı ile kolloborasyon EDI(Electronic Data Interchange) kullanılarak sağlanır.

Teknolojik Gelişim 1960:Maninframe-Dumb Terminal 1970:Minicomputers(DEC-PDP11) + WAN 1980:Standalone PC -Trainer Net 1985:Novell Netware -IBM LAN 1990:MS WNT-LINUX / Client-Server Architecture

İş Dünyasında Rolü İş dünyasında iletişim sistemleri hayati bir öneme sahiptir. Organizasyon içi iletişimin minmum maliyet ile yapılması ve iletişim metodlarının geliştirilmesi organizasyonun stratejisinde önemli yer tutar. Organizasyonun varolan ve potansiyel müşterileri ile iletişim kurabilmesi, ürünlerini temin ettiğive ortak iş yaptığı kuruluşlarla iletişim kurabilmesi için tk. sis. gereksinim duyar. Bu iletişim sonucunda organizasyon girdilerini daha hızlı ve ucuz temin edebilirken, müşterileri ile de daha sıkı bağlar kurabilir.

Avantajları / Dezavantajları Geleneksel İletişime göre daha az maliyetlidir. Zaman Kazandırır.(Veri Transferi için geçen süreyi azaltır.) Organizasyonal bilginin paylaşımını sağlar(Intranet) Donanımın paylaşımını sağlar Yeni çalışma biçimleri kazandırır(Groupware Sistemleri) Coğrafi Farklılıkları ortadan kaldırır. Ortaklarla ilişkileri güçelndirir.(EDI) Kurulum çok pahalı olabilir(-) Donanım ve yazılım güncellemelerinde zorluklar ile karşılaşılabilir.(-) Çökmesi durumunda ciddi zararlara yol açabilir. Güvenlik sorunları yaşanabilir(-)

Groupware Grup bilişim sistemleri groupware aşağıdaki fonksiyonları yerine getiren sistemler bütünüdür. E-posta İşbirliği yazılımları (Collaboration Software) Sesli Posta Faks Yazılımları Telekonferans ve Videokonferans

EDI(Elektronik Veri Değişimi) EDI organizasyonlar arasında elektronik ortamda (LAN-WAN-INET) veri değişiminde kullanılan standartlar ve sistemler bütünüdür. EDI organizasyonlar arası işbirliğinde ve birim işlerin (transaction) elektronik ortamda yapılmasına imkan verirler. EDI ve Birim İş Örneği: ...A firması B firmasına alacağı X ürünü ile ilgili detayları elekronik ortamda gönderir. ...B firması stoklarını kontrol ederek A firmasına ürünün stokta var olduğuna dair onay gönderir. ...A firması B firmasına elektronik sipariş formu ile sipariş gönderir. ...B firması A firmasına elektronik ortamda faturalandırma yaparak fatura gönderir. ...A firması elektronik ödeme sistemlerini kullanarak ödemeyi yapar.

EDI(Elektronik Veri Değişimi) Daha önceleri özel WAN’ lerde kullanılan EDI şimdi INET ortamında da kullanılmaya başlanmıştır. EDI de amac siparişlerin elektronik ortamda alınması, paranın elektronik ortamda transferi ve faturanın elektronik ortamda transferini hızlı ve güvenilir bir biçimde temin etmektir.

Yerel Ağlar(LAN) Yerel ağ sınırlı bir ortamda çalışan bilgisayar ağı veya ağlar bütününün genel adıdır. Bilgisayar ağı terimi ile bir sunucu ve bir hub ve sınırlı miktarda istemci ifade edilir. Bilgisayar ağlarını birbirine bağlayan yüksek kapasiteli link ve kablolara (yerel ağlarda) backbone adı verilmektedir. 20 kişiden daha az çalışanı olan organizasyonlarda tek bir sunucu ve hub teterli olmaktadır. Sayı 20’yi aşarsa bir backbone(kablo-switch-hub) ile 20-40 istemcili ağlar birbirine bağlanır.

Peer to Peer Networking (Uçtan Uca Ağ) Bu tip ağlar bir sunucu içermez. Donanıım ve yazılım paylaşımının esas alındığı peer-to-peer ağları küçük çalışma gupları(2-6 kişi) için uygundur. Ethernet kartları bukulmuş tel çfti veya seri ve paralel port kabloları ile bağlantı sağlanır. Çoğu güncel PC işletim sistemi bu tür ağ yapısını desteklemektedir.

Geniş Alan Ağları(WAN) Birçok bilgisayar ağı ve yerel ağın birleşmesinden oluşan ve geniş coğrafi alan üzerinde iletişime olanak veren ağ türüne geniş alan ağı adı verilir. Eğer bir WAN bir organizasyonun tüm iletişim ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile tasarlanmışsa buna Girişimci Ağı (Enterprise Network) adı verilir. Organizasyonlar LAN’ler arası bağlantıyı sağlayan adanmış hat masraflarını kendileri ödemek durumundadır.

Uluslararası Ağ(Internet) Katma Değerli Ağlar Birçok WAN’ün bir araya gelerek oluşturduğu çok uluslu bilgisayar ağına Internet ismi verilir. Internet Web, E-posta, FTP, IRC gibi birçok hizmeti bünyesinde barındırmaktadır. Genel internet iletişim altyapısını kullanarak özel bilgilerin paylaşılmasına imkan veren ağ türüdür. Bu tür ağlarda veri güvenliğini sağlamak için özel protokoller ve bunun yanında firewall sistemleri kullanılır.

Ağ Topolojileri (Taşıt ve Lineer) En ucuz ağ tipi olarak bilinir. Genelde T-konektör ve koaksiyel kablo kullanılarak ethernet kartları arasında bağlantı sağlanır. Ağ alanı genişlediğinde tekrarlayıcılar kullanılmalıdır. Herhangi bir kabloda arıza olması tüm ağ’ın işlevsiz hale gelmesine neden olur. Tüm veri paketlerini tüm terminallerin alır fakat bilgi sadece kendisine yöneltilen terminalde işlenir.

Ağ Topolojileri (Yıldız) Bir merkezi nokta yardımı ile birbirine bağlanan terminallerin oluşturduğu ağ tipidir. Merkezde bulunan hub yada switch’e sunucu ve terminaller bağlıdır. Bir kablo arızası halinde tek bir terminal etkilenir. Kablolama masrafı oldukça fazladır. 12-24 Port hub’lar bu tip için uygundur.Daha geniş kullanımlar için bu hub’lar arasında lineer bağlantı yapılır.

Ağ Topolojileri (Halka) Yıldız Ağ yapısına ilave olarak ağ kontrol ünitesinin de bulunduğu yapıdır. Jeton algoritmaları kullanılarak iletişim sağlanır. Ortamda veri yok iken devamlı bir boş jeton dolaşır. Veriyi gönderecek terminal boş jetonu dolu jetona çevirir. Dolu jeton ile birlikte veri ulaşmak istediği terminale gönderilir. Veri’yi alan terminal iletişim bittiği anda bir boş jeton yayınlar.

İstemci /Sunucu Mimarisi Bu mimari bir sunucu ve onun yazılım ve donanım kaynaklarını kullanan istemcilerin oluşturduğu yapıdır. Bu tip mimaride işlem yükü istemci tarafında veri yükü sunucu tarafında kalmaktadır. Sunucu işleme ve saklama kapasitesi yüksek bir bilgisayardır. İstemci/Sunucu mimarisi kullanan bir ağda uygulama yazılımlarının büyük bir bölümü sunucu tarafından saklanırken yazılım istemci tarafından işletilir. İstemci Yazılımı : İstemci İşletim Sistemi, Uygulama Yazılımı İstemci Bileşenleri, Ağ yazılımları. Sunucu Yazılımı:Sunucu İşletim Sistemi(NOS),Ağ sunucusu ve Veritabanı sunucusu. Uygulama Geliştirme Ortamı:Ağ üzerinde çalışabilecek uygulamamlar geliştirmek için gerekli olan uygulama programlama arayüzleri(API)

Neden İstemci/Sunucu ? Mainframe-Dumb Terminal yapısı ana bilgisayara büyük ölçüde veri ve işlem yükü getirmekte idi Son kullanıcı terminalleri terminal olmanın ötesinde bir fonksiyona sahip değildi. İstemci/Sunucu mimarisinde istemciler işlem yapabilir hale gelmiş ve kullanıcı arayüzü grafiksel bir form kazanmıştır.Ayrıca son kullanıcılar istemcide kendi yazılımlarını üretebilir duruma gelmişlerdir. Yüksek maliyet(-) Karasızlık(-) Performans(-) Kullanıcı İlgi Azalması(-)

Sunucu Ağ sunucularında ağ işeltim sistemi adı verilen sistem yazılımı bulunmaktadır. Sunucular ağ ortamında: -Güvenliği sağlarlar. -Donanım paylaşımını yönetirler. -Uygulama paylaşımını yönetirler. -Bilgi paylaşımını yönetirler. Orta ve büyük ölçekli ağlarda adanmış dosya,yazdırma,veritabanı,uygulama sunucuları bulunur.

Sunucu Bir sunucudan beklenen/istenilen özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir. -Performans-Hız -Kapasite -Hata Düzeltme -Paralel Bilgi İşleme

İstemci Fiziksel ağ bağlantısı sağlanmış olmalı , ağ uyumlu işletim sistemi bulunmalıdır. İstemcilerde işletim sisteminden sonra ilk gerek şart bir ağ protokolü içermesidir. Ağ’a telefon hattı üzeinden bağlanan istemci için dijital sinyalleri analog sinyallere dönüştüren modem(modulator/demodulatör) isimli cihaz gerklidir.

Araçlar Modem:Modulatör/Demodülatör kelimelerinin kısa yazılışından ismini almıştır.Klasik anlamda kullanıldığında dijital sinyalleri analog sinyallere dönüştürüp gönderen alınan analog sinyalleri de dijital sinyallere dönştüren araçlardır. Modem hızı bps(saniyede transfer ettiği bit miktarı) ile ölçülür.Günümüz standart modemleri 56 000 bps hızında işlem yapmaktadırlar. Hub:20 PC sınırını aşmayan ağ’larda kullanılan sinyal aktarma donanımıdır. Bridge(Köprü):Birden çok LAN arasında veri geçişinde kullanılan donanımdır.Benzer tipteki LAN’leri birbirine bağlar. Router(Yönlendirici): Birden çok LAN arasında veri geçişinde kullanılan donanımdır.Veri paketlerinin izleyecegi yolu belirler.Bu belirlemeyi yaparken bir çok yol içinden en kısa olanını seçer. Internete bağlı LAN’ler Router’ları bir gateway(geçityolu) olarak kullanarırlar.Bu gateway’ler bir firewall ile desteklenmelidir. Repeater(Tekrarlayıcı):Dijital sinyalleri güçlendirmek için kullanılan donanımdır.

Kablolu/Kablosuz Ortamlar Kablolu İletişim -Bükülmüş Tel Çifti -Koaksiyel Kablo -Fiber Optik Kablo Kablosuz İletim: -Dar Bant Radyo -Mikrodalga: - - 45km - - Düz Hat -Kızıl Ötesi -Uydu --23 000 mil Yüksek Yörünge --Düşük Yörünge (Meteoroloji vb.)

Diğer Konular Sinyal Tipi -Analog -Dijital Haberleşme Metodu -Senkronize Olmayan(Birim zamanda bir bit) -Senkronize(Birim zamanda bir paket) İletim Metodu -Simplex:Tek yönlü -Half-Duplex:Zaman Paylaşımlı Çift Yönlü -Full-Duplex:Çift Yönlü

İletim Hızı İletim hızı ölçülürken bandwidth (Bant Genişliği) terimi kullanılır. Bant Genişliği o ortam ile iletilebilecek en düşük ve en yüksek frekans arasındaki farktır. Fiber optik kablolar ve Uydu İletişimi iletim hızı en yüksek olan ortamlardır.

Ağ İşletim Sistemi / Middleware Bir ağ için gerekli olan işletim sistemine ağ işletim sistemi adı verilir. Ağ işletim sisteminden aşağıdaki fonksiyonları yerine getirmesi beklenir: -Erişim Kontrolü / Güvenlik -Dosya ve Veritabanı paylaşımı -Groupware -Donanım paylaşımı Yazılımlar arası veri aktarımını gerçekleştiren , değişik yazılımların birbirleri ile iletişim kurmasını sağlayan yazılımlara middelware adı verilir. Bu yazılımlar arasındaki iletişim yedi standart katman ile ifade edilir.

OSI Katmanları Aşağıdaki katmanlar ISO tarafından bilgisayar sistemlerinin iletişiminde ortak bir yapıya ulaşmak yönündeki çabaların sonucunda ortaya çıkan OSI(Open Systems Interconnection) referans modeli katmanlarıdır. 1.Fiziksel Katman 2.Veri İletim Katmanı 3.Ağ Katmanı 4.Taşıma Katmanı 5.Oturum Katmanı 6.Sunum Katmanı 7.Uygulama Katmanı TCP/IP veya IPX/SPX gibi protokoller bu belirlenmiş OSI katmanlarının belli seviyelerinde işlem yaparlar.