FACTORİNG VE FORFAİTİNG Hazırlayan: İdil Bayraktaroğlu

Giriş Ekonomik gelişmenin gerektirdiği kaynak ihtiyacı, yeni finansal teknikleri ve finansal kurumları beraberinde getirmiştir. Önce gelişmiş ülkelerde uygulamaya konan bu yeni finansal teknikler, finans piyasalarının hızlı gelişmesi ve dünya ekonomisindeki bütünleşme sonucu gelişmekte olan ülkelere de yayılmıştır. İşte bu yeni finansal ürünlerden biri de factoring’dir.

Factoring’in Tanımı Factoring, "alacak hakkının satışı ile firmalara fon sağlayan bir finans yönetimidir." Factoring, satıcı firmaların kısa vadeli alacaklarının, belirli bir komisyon bedeli veya factor ücreti karşılığında factor adı verilen factoring şirketlerince temlik edilmesi ve tahsilinin üstlenilmesi ile satıcı firmaların da kredi sağlamış olmalarının yanı sıra birçok finansman hizmetlerinden yararlanabildikleri bir finansman tekniği olarak tanımlanabilir.

Factoring’in İşlevleri Anında peşin ödeyerek bütün alacakları satın alır, Alacakları tahsil eder, Bu alacaklara ilişkin muhasebe ve defter kayıtlarını tutar, Borçlu hakkında istihbarat yapar ve elde ettiği bilgileri güncel tutar, Borçlunun mali sıkıntıya düşerek ödeme kabiliyetini kaybetmesi halinde oluşan zararları üstlenir, yani satıcıyı tahsilat sıkıntısına karşı korur.

Factoring’de Taraflar Uluslararası bir factoring işleminde; malların satıcısı, bir diğer ifadeyle alacaklı hesapların sahibi (ihracatçı), malların alıcısı (ithalatçı), alacaklı hesapları satıcıdan devralan (mahalli factor) ile alıcıdan tahsilatı yapacak olan yurt dışındaki (muhabir factor), olmak üzere dört taraf bulunmaktadır. Yurtiçi factoring sözleşmesinde üç taraf vardır: Alacaklı (satıcı) firma, alacakları devralan Factoring şirketi (factor) ve borçlu firma.

Factoring’in Tarihsel Gelişimi Tarihte bilinen ilk alacağın temliki işlemlerinin M.Ö 4000 yılında Mezopotamya’da yapıldığı sanılmaktadır. İlkel anlamda ise factoring faaliyetlerinin Fenikeliler zamanındaki varlığı konusunda yazarlar fikir birliği oluşturmuşlardır. Bugünkü anlamda factoring ilk olarak 14. yy İngiltere’sinde yün sanayinde kullanılmıştır. ABD'de ilk kez 1920'li yıllarda başlatılan factoring faaliyetleri 1970'li yıllarda giderek yaygınlaşmış olup, günümüzde ABD ve Avrupa ülkelerinde geniş çapta ve gelişmekte olan ülkelerde de kullanılmaya başlanmıştır. Gelişmiş ülkelerdeki yeni finansman tekniklerini benimseyen ülkemizde factoring faaliyetleri ilk kez 1983 yılında başlamıştır

Factoring’in Temel Fonksiyonları Garanti Fonksiyonu Tahsilat ve Muhasebe Fonksiyonu Finansman Fonksiyonu

Factoring’in Temel Fonksiyonları Garanti Fonksiyonu Factoring işleminde söz konusu olan risk üstlenme veya garanti fonksiyonu, gerekli istihbarat ve araştırmaların yapılmasından sonra satışlardan doğan alacakların factor şirketi tarafından güvence altına alınması, alacağın borçlu tarafından ödenmemesi halinde, satıcıya ödeme garantisinin verilmesi olarak ifade edilmektedir.

Factoring’in Temel Fonksiyonları Tahsilat ve Muhasebe Fonksiyonu Satıcı firma açısından factoring hizmetlerinin en önemli yararlarından birisi kredili satışların kayıtlarının tutulmasının factor kurumca yürütülmesidir. Böylece satıcı, kredili mal olan her müşteri için ayrı bir hesap açılması ve bu şekilde açılmış çok sayıda hesabı izleme yükü ve giderlerinden kurtulmaktadır. Factoring tekniğinin kullanılması ile ayrı ayrı kişilere yapılan tüm kredili satışlar, satıcının defterinde sanki tek bir kişiye yapılmış gibi factorün hesabına kaydedilmekte, kredili satışlarla ilgili her müşteriye ilişkin her türlü muhasebe kaydı factörce tutulmaktadır

Factoring’in Temel Fonksiyonları Finansman Fonksiyonu Factoring yoluyla müşteri alacaklarının finansmanında iki yöntem kullanılmaktadır. Ön Ödeme Yöntemi; Uygulamada genellikle müşteriye %80 peşin ödeme yapılmaktadır. Bunun için factor’e alacağın hazır olduğuna dair fatura suretleri veya malın gönderildiğine ilişkin belgelerin ibrazı yeterlidir. Böylece müşteri alacaklarının karşılığını vadesinden önce avans olarak almakta ve finansman sorununu çözmektedir. İskonto Yöntemi; Bu yöntemde ise önce alacakların peşin değeri hesaplanmaktadır. Daha sonra factor kuruluşunun komisyon tutarı ve yaptığı masraflar düşülerek kalan tutar müşteriye ödenmektedir. Ancak bu yöntem yaygın olarak kullanılmamaktadır.

Factoring’in İşleyişi Factoring işlemi borçlunun müşteriye yaptığı sözleşme teklifinin müşteri tarafından factoring şirketine sunulmasıyla başlar. Bunun üzerine factoring şirketi müşterisinin borçlusunun kredibilitesini araştırır ve bu araştırma sonucunda olan muhtemel alacak devirleri için bir kredi limiti tanır. Faktoring şirketi müşteriye, borçluya tanınan limit çerçevesinde alacakların karşılığını avans olarak ödemeye hazır olduğunu bildirir. Bunun üzerine müşteri borçlu karşısında bu teslimden doğan alacağını factoring şirketine devreder ve ayrıca ona faturanın kopyasını gönderir. Factoring şirketi faturadaki meblağı müşterinin hesabına alacak kaydeder. Böylece müşteri vadeden önce kendi hesabına kaydolunan bu meblağı nakit olarak kullanabilir.

Factoring’in İşleyişi Yurtiçi Factoring 1.Factor’e Başvuru 2.Teklif 3.Factoring Sözleşmesi 4.Onay 5.Malların Müşteriye Gönderilmesi 6.Faturanın Temliki 7.Ön Ödeme 8.Fatura Bedelinin Tahsili

Factoring’in İşleyişi Yurtdışı Factoring

Factoring’in Maliyeti Factor, kredibilite araştırması, üstlendiği risk, alacak hesaplarının tutulması, alacağın tahsilatı vb. hizmetler karşılığında factoring işleminin tipine bağlı olarak devraldığı alacaklar üzerinden satıcıdan belli oranda bir komisyon almaktadır. Satıcı, factor'e devrettiği alacağına mahsuben factor'ce alacağın tahsil edilme süresinden önce, belli bir miktarda avans (ön ödeme) kullanmayı istediği takdirde, kullandığı avansa karşılık oranı önceden belirlenmiş faizi (iskonto) factor'e ödemekle yükümlüdür.

Factoring Türleri Rücu Edilebilir ve Rücu Edilemez Factoring Fatura İskontosu Kapalı Factoring Toptan Factoring Acente Factoring Vade Factoring Uluslar arası Factoring Yurtiçi Factoring

Factoring Türleri Rücu Edilebilir ve Rücu Edilemez Factoring Eğer factor risk üstlenmiyor, yalnız alacak yönetimi ile finansman olanağı sağlıyorsa bu tür factoring rucu hakkı saklı olarak nitelendirilmektedir. Borç ödenmesinin herhangi bir nedenle aksaması halinde factor satıcıya rücu ederek, tahsil edilmeyen tutar kadar satıcı hesabını borçlandırmaktadır. Rücu edilemez factoring, factor’un alacağı ödememe riskini tamamen üstlendiği factoring çeşididir. Factoring şirketi satıcı firmanın vadeli alacaklarını satın almakta ve ona ön ödeme yapmaktadır. Vadeli alacakların vadesinde ödenmemesi durumunda factor müşterisine rücu edememekte ve bütün zararı kendi üstlenmektedir.

Factoring Türleri Fatura İskontosu Satıcı bazen nakit sağlama amacıyla factoring şirketine başvurur. Bu durumda factoring sözleşmesinde diğer factoring hizmetleri yer almadığından factor yalnızca faturaları iskonto ederek satıcıya nakit sağlamakta ve karşılığında geleneksel factoring’e nazaran daha düşük oranlı hizmet komisyonu almaktadır. Satıcı ise, muhasebe kayıtlarını kendi tutmakta ve tahsilatla ilgili riski üstlenmektedir.

Factoring Türleri Kapalı Factoring Bu tür factoring işleminde; satıcı faturaların üzerine ödemelerin factor'e yapılmasına ilişkin bir not koyduğu takdirde alıcı ile ilişkilerinde olumsuz bir etki yapılacağı düşünülerek factor'ün adını tamamen gizli tutmak isteyebilir. Bu işlem, satıcının kredili olarak satacağı malları peşin bedelle factor'e satması, factor'ün de satıcıya malların alıcıya teslimi ve bedelinin sağlanması için vekalet vermesi yoluyla yürütülmekte, factor'ün mevcudiyeti alıcıya duyurulmamaktadır.

Factoring Türleri Toptan Factoring Toptan factoring çok sayıda müşterisi bulunan bir satıcı işletmenin tüm satışlarında meydana gelen cirosunun tamamını factoring şirketine devir etmesine denir. Toptan factoringde borçlu borcunu doğrudan factoring şirketine öder. Factoring şirketi ise satıcı işletmeye, alacak yönetimi hakkında hizmet vermediği gibi alacakların tahsilinden de sorumlu değildir. Satıcı işletme alacakların takip ve teslimini factoring şirketi adına yürütür. Factoring şirketi kendisine yapılan ödemelerle ilgili günlük detayları düzenli olarak satıcı işletmeye gönderir. Bu yolla alacakların takip edilmesini kolaylaştırır.

Factoring Türleri Acente Factoring Bu tür fatoring sistemi, tahsilat hizmetinin yer almadığı geleneksel factoring işlemidir. Factoring şirketi, borcun ödenmemesine karşın koruma ile finansman sağlamaktadır. Ancak borcun tahsilatı acente olarak genellikle satıcının kendisi tarafından yapılmaktadır. Factoring şirketi fatura üzerine düşülen bir kayıtla alıcıya factoring anlaşması yapıldığını ancak ödemelerin satıcı firmaya yapılması gerektiğini bildirir. Satıcı firma tahsilatı yaptıktan sonra alacak tutarını factoring şirketinin banka hesabına aktarmakla yükümlüdür.

Factoring Türleri Vade Factoring Ön ödemeyi içermeyen bir factoring türüdür. Bu tür anlaşmalarda esas olan alacağın tahsili ve satış kayıtlarının tutulması hizmetleridir. Taraflar anlaştığı takdirde, borcun ödenmemesi riskinin factoring şirketince üstlenilmesi de bu tür factoring işlemleri içine dahil edilebilir.

Factoring’in Avantajları Satıcı Açısından Alacaklara bağlanan fonların vadesinden önce çözülmesi fonların başka alanlarda özellikle hammadde alımında üretimde kullanılmasına olanak vermektedir. Malın bozuk, siparişe uygun olmaması gibi satıcının sorumluluğunda olan durumlar dışında factoring kurumu ödenmeme riskini de üstlendiğinden satıcı firma kredili satışlarda bu tür satışların riskini en düşük düzeye indirmektedir. Satıcı işletme gerek operasyonel yönden gerekse muhasebe departmanı olarak personel sayısından maliyet azalarak daha az personel ile çalışarak insan kaynakları maliyetlerini düşürür. Rücu edilmez factoring sözleşmesiyle, isletmenin alacaklarını tahsil edememe riski ve likidite sorunu çözülür

Factoring’in Avantajları Factoring Şirketi Açısından Factoring faaliyetlerinde bulunan kuruluş sunduğu hizmetin karşılığında satıcı firma ile yapılan sözleşme çerçevesinde yıllık kredili satış tutarı üzerinden belli bir oranda komisyon tahsil etmektedir. Factoring şirketleri daha çok müşteriye ulaşarak müşterilerinden elde ettikleri verileri diğer çalışmalarında da kullanabilmektedirler. Factoring şirketleri öz kaynaklarını müşterilerine kullandırarak piyasadaki faiz oranlarından daha yüksek fiyat kullanımı yapmakta ve bu sayede karlılığını arttırmakladır.

Factoring’in Avantajları Müşteri Açısından Müşteriler kendilerini kötü niyetli satışlarından korumuş olurlar. Müşteriler, factoring şirketinin bilgi potansiyelinden yararlanır.

Factoring’in Dezavantajları Her bir müşteriye yapılan satışların değeri küçük, fatura sayısı fazla ise maliyet yükselebilir. Factoring bazı firmalar tarafından tehlikeli bir finansman yöntemi olarak görüldüğünden bazı firmalar factoring’e başvurmuş firmalarla çalışmamaktadır. Factoring kurumu riskleri de üstlendiğinden faizin yanı sıra komisyon da almakta bu da maliyetleri arttırmaktadır.

Factoring’in Türkiye Uygulaması Factoring kavramı bir finans tekniği olarak ülkemiz bankacılık terminolojisine ilk kez 30/09/1983 tarihli ve 90 sayılı "Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. ve 13. maddeler ile girmiştir. Bu Kararname'nin 3. maddesi, factoring'i "mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak alacakların temellük edilerek, tahsilinin üstlenilmesi ve bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunularak finansman sağlanması" diye tanımlanmakta, bu işle uğraşmak üzere kurulan şirketleri de "factoring şirketleri" olarak adlandırmaktadır.