Danışma Kuramları I & II Mesleki Rehberlik ve Danışma Kuramları I & II Doç.Dr. Oya Yerin Güneri

Amaçlar Mesleki Rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramlarını ve temel kavramlarını anlama Kuramları değerlendirme Kuramlarının uygulamaları hakkında bilgi ve deneyim kazanma

Kuramlar kariyer sorunlarını, yardım sürecini, sürecinin çıktılarını belirlemek için bir ÇERÇEVE

Meslek Seçimi ve Gelişimi İle İlgili Yaklaşımlar Özellik Faktör Yaklaşımı (Parsons, Williamson) Psikodinamik Yaklaşımlar (Freud, Adler, Ann Roe)

Psikanalitik yaklaşım Meslek seçimi İçgüdülerin toplum tarafından kabul edilebilir ifadesi Erken çocukluktaki doyum kaynakları İlgi ve yetenekler belirleyici değil Yaşamdaki diğer seçimler ve sorunlarla ilişkili Soru: Bir kişi neden iş makinesi operatörü olmayı seçer?

Psikanalitik Yaklaşımda Danışma Süreci Bilinçaltı etkenler Mesleki kararsızlık= temel psikolojik rahatsızlıklar Psikanalizde kullanılan teknikler Meslek seçimini etkileyen dürtülerin farkına varma

Adler’in Kuramı Temel ilkeler: Bölünmezlik ya da bütünlük Amaca yönelik olma Sosyal ilgi ve ailt olma

Adler’in Kuramı Temel kavramlar: Aile Bütünlüğü Doğum sırası Yaşam tarzı: İş-meslek, sevgi, toplumsallık İlk çocukluk anıları Sosyal ilgi

Düşün-yaz, Eşleş Paylaş Etkinliği: Çocukluk Deneyimlerim, İlk anılarım

Adler Yaklaşımında Kariyer Danışmanlığı Süreci Kariyer Danışmanlığının Aşamaları: İlişki kurması Bilgi toplama (ilk anılar, doğum sırası, yaşam stili vb.), değerlendirme İçgörü kazanma Etkili olmayan inanç ve davranışları değiştirme

Adler Yaklaşımında Kariyer Danışmanlığı Süreci Savikas (2009) Kariyer Stili Danışmanlığı Kariyer stili mülakatı (yaşam amacı ve kariyer stili) Kariyer stili değerlendirmesi Bilgileri özetleme Kariyer danışmanlığı

Ann Roe’nun Yaklaşımı Erken çocukluk, çevre, kişilik gelişimi ile meslek seçimi arasındaki ilişki Genetik psikolojik yatkınlıklar+ güçlü ve zayıf yönler+ ailenin çocuk yetiştirme biçimi = ihtiyaçlar = meslek seçimi

Ann Roe’nun Yaklaşımı Çocuk yetiştirme stillleri: Çocuğa duygusal yoğunlaşma (aşırı koruyuculuk ve aşırı talepkarlık arasında değişir) Çocuktan kaçınma (duygusal olarak red ve ihmal etme arasında değişir) Çocuğun kabulü (rahat kabul etme ve severek kabul etme arasında değişir)

Ann Roe’nun Yaklaşımı Koruyucu ailelerin çocukları: ödül ve geri bildirim sağlayan meslekler İhmal edilen çocuklar: insanlardan uzak, nesnelere yönelik meslekler Kabül edilen çocuklar: ilgilerini dengeleyebilecekleri meslekler

Ann Roe’nun Yaklaşımı İnsanlara yönelik meslekler: hizmet, iş bağlantısı, örgütler, genel kültür, sanat ve eğlence İnsanlara yönelik olmayan meslekler: teknoloji, açık hava, bilim

Mesleki Gelişim Evreleri Meslek gelişim süreci çocuklukta bir meslek fikrinin oluşmaya başlamasından itibaren, yetişkinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen gelişim evrelerini kapsar

Ginzberg ve ark.Mesleki Gelişim Kuramı Meslek seçimi Süreç (10-20 yaş) Geri dönülemez (1972, yaşam boyu) Uzlaşma gerektirir (istek-olanaklar)

Ginzberg ve ark.Mesleki Gelişim Kuramı Dönemler Fantezi (11 yaş öncesi) Deneme (11-17) Gerçekci (18 ve yukarısı)

Super’in Yaşam Boyu, Yaşam Alanı Yaklaşımı Kariyer=uygulamaya koyulmuş benlik kavramı Benlik kavramı= kendim + başkaları + ideal (keşisme => bütünlük) Yaşam alanı= farklı roller Ailenin sosyoekonomik düzeyi + bilişsel yetenekler + eğitim + beceriler + kişilik özelikleri + olgunluk+ karşısına çıkan fırsatlar= kariyer yolu

Yaşam Rolleri Egzersizi

Super’a Göre Meslek Gelişimi 1.Büyüme (0-14): Mesleki benlik gelişimi Hayal (0-10), İlgi (11-12) Yetenek (12-14) 2. Araştırma (14-24): Kendini, mesleki rolleri ve iş dünyasını keşfetme Deneme (14-17), Geçiş (18-21) 3. Sınama ve izleme (22-24) Yerleşme evresi (25-44), Sınama (25-30), Sağlamlaştırma (31-44) 4. Koruma Evresi (45-64) 5. Çöküş Evresi (65- 65+) Yavaşlama basamağı (65-70) Emeklilik Basamağı (71+)

Super’in Yaklaşımında Kariyer Danışmanlığı Süreci Yaşam yapısı, çalışan rolü Bulunduğu gelişim aşaması, kaynakları Mesleki kimlik-ilgi yetenekler, değerler Yaşam temaları

Holland’ın Kuramı Birey= genetik + çevre Kişilik yapısı Meslek seçimi= ilgiler, değerler, deneyimler Meslek çalışanları hakkında yapılan genellemeler doğru Bir mesleğin üyeleri= benzer kişilik özellikleri + özgeçmiş İlgi envanterleri- kişilik envanterleri Mesleki doyum + meslekte karar kılma ve başarılı olma= bireyin kişiliği+ çevre arasındaki bağdaşım

Kişilik ve çevre tipleri Holland‘ın Kuramı Kişilik ve çevre tipleri 1- Gerçekçi 2- Araştırıcı 3- Sosyal 4- Girişimci 5- Geleneksel 6- Sanatçı

Holland’ın İkincil Varsayımları Uyum: Kişilik tipi + iş ortamı uyumu Ayrışma: Bir tipe ait olma, baskın bir kod olması Tutarlılık: Kodların yakınlığı Kimlik: uyum + belirgin ilgi ve amaçlar

Bir çok davranış gözlemleme yoluyla öğrenilir (Bandura) Sosyal etki önemli bir role sahiptir Kendini yetkin görme (Self-Efficacy): bireylerin belli bir davranışı göstermek için gerekli etkinlikleri düzenleme ve başarılı bir şekilde yapma kapasitesine ilişkin kendi yargıları Sosyal Bilişsel Kuram

Krumboltz’un öğrenme kuramı, faktörler Genetik özelikler, yetenekler- cinsiyet, fiziksel özelikler, zeka… Çevresel koşullar ve olaylar: kültürel, politik, sosyal, ekonomik... Öğrenme yaşantıları

Krumboltz’un öğrenme kuramı kariyer kararını etkileyen faktörler Kendi hakkındaki gözlemler, genellemeler Dünya hakkındaki genellemeler İşe yaklaşma becerileri Eylemler

Krumboltz’un öğrenme Kuramı Danışmanlık Uygulaması Gelişimsel (eğitim, materyaller) İyileştirici (amaç belirleme, bilişsel yeniden yapılandırma, karar becerileri) İlgilerin genişletilmesi, yanlış inançların belirlenmesi, yeni beceriler öğrenme Değişen iş yaşamına hazırlama Harekete geçirmek için güçlendirme Etkin rol alma