KURUMSAL SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ Yrd.Doç.Dr.Tuba CANVAR KAHVECİ e-MY

İÇERİK SİSTEM KAVRAMI SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ

SİSTEM YAKLAŞIMI Karmaşık sorunların çözümünün yeni bir yaklaşımla ele alınması gereği ortaya çıkmıştır. Sistem kavramından hareketle bütünü incelemek yerine o bütünü oluşturan öğeleri incelemek düşüncesi daha ağır basmıştır.

SİSTEM NEDİR? Sistem, karmaşık veya bölünmez bir bütünü oluşturan parçaların veya elemanların birleşimi ya da toplamıdır. Sistem birbiriyle etkileşim halinde olan bileşenler kümesidir. Sistem, öğelerin veya birleşenlerin ilişkilerinin bir amacı gerçekleştirmek için, organize edilmesidir. Sistem, bir amaca yönelik olarak bir araya gelen ve aralarında düzenli ilişkiler bulunan öğelerin oluşturmuş oldukları bir bütündür. Bir amacı gerçekleştirmek ve sonuca ulaşmak için, tasarlanan bağımlı ve/veya bağımsız birimlerin bir plana göre organize edilen ve bütünü oluşturan parçalarıdır.

SİSTEM NEDİR? Sistemin amacının belirlenmesi, Sistemin işlevlerinin belirlenmesi, Sistemin organize edilmesidir.

SİSTEM NEDİR? Sistem çok geniş kapsamlı bir kavramdır. Ortak bir amacı gerçekleştirmek için planlı ve çoğunlukla ayrı bölümlerin oluşturduğu karmaşık yanları ve sorunları olan bir bütündür. Üretim açısından ise sistem; Belirli bir ihtiyacı veya amacı karşılama yeteneği sağlayan insanlar, ürünler ve süreçlerin bütünleşik bileşimi olarak tanımlanabilir.

SİSTEM ÖRNEKLERİ Sistem farklı şekillerde teşekkül edebilir: Bölünmez veya karmaşık bir bütün oluşturan elemanlar veya parçalar topluluğu veya birleşimi (Ör: taşıma sistemi); İlişkili üyeler kümesi veya topluluğu (Ör: para sistemi); Belirli bir bilgi veya düşünce alanındaki gerçekler, ilkeler veya doktrinlerin sıralı ve kapsamlı topluluğu (Ör: felsefe sistemi); Yöntemlerin veya prosedürlerin komplike ve koordineli planı (Ör: organizasyon ve yönetim sistemi); Bir prosedürün özel veya düzenli yöntemi (Ör: pazarlama, numaralama, ölçme vb.). şeklinde.

SİSTEM BİLEŞENLERİ Sistemin temel unsurları ise şöyledir: Sistem öğelerden oluşmuştur. Öğeler arasında ilişkiler vardır. Sistem belli bir amaca yönelmiştir.

SİSTEM BİLEŞENLERİ Öğe: Öğe fiziksel nesneler, faaliyetler, düşünceler, kavramlar veya matematik semboller olabilir. Bir otomobilin değişik parçaları birer öğedir. Yani pistonlar,krank mili, far, direksiyon vb. nesneler otomobil sisteminin birer öğesidir. İlişkiler: Sistemin öğeleri arasındaki her tür ve yöndeki akış ilişki olarak adlandırılır. Amaç: İnsan yapısı olan her nesne belli bir gereksinimden doğmuştur. Temelde amaç bu gereksinimin karşılanmasıdır. Otomobil taşıma içindir, üretim hattı imalatı gerçekleştirir, okul sistemi gençleri eğitir.

SİSTEM BİLEŞENLERİ Her sistemin bir amacı ve yerine getirmesi gereken bir işlevi vardır. Sistem öğelerinin de bu amacın gerçekleştirilmesine uyumlu olması gerekir. Sistemin öğeleri arasında bir uyumsuzluk olduğunda, bu durum bütünü etkiler. Örneğin; fabrikayı bir sistem ve fabrikada çalışanlar da onun bir öğesi olarak alınırsa, çalışanlardaki bir aksama fabrikanın üretimini olumsuz yönde etkileyecektir.

ALT SİSTEM Belirli bir sistemde iki hiyerarşik seviye yer alıyorsa düşük seviyedeki alt sistem olarak adlandırılır. Örneğin, bir hava ulaşım sisteminde uçaklar, terminaller, yer destek ekipmanı ve kontroller alt sistemlerdir. Her sistem, başka sistemlerden oluşan bir çevre içinde bulunmakta ve birçok alt sistemlerden oluşmaktadır. Alt sistemlerin birbirlerini etkilemesi sonucunda bir alt sistemin bir bölümündeki değişim, o alt sistem ile diğer alt sistemleri etkilemektedir. Sistemin başarısı, alt sistemlerin başarısına dayanmaktadır.

SİSTEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ a. Sistem bir bütündür: Bir sisteme bağlı herhangi bir alt sistem de benzer biçimde birçok alt sistemlere ayrılır. Alt sistemler birbirlerine bağlı olarak değişmekte ve birbirlerini etkilemektedirler. Bu ilişkilerin sistemin bütünü üzerinde yaratacağı etkilerin belirlenmesi alt sistemler yardımıyla sağlanır. Söz konusu alt sistemlerin girdisi diğer bir alt sistemin çıktısını ve herhangi bir alt sistemin çıktısı ise diğer bir alt sistemin girdilerini oluşturabilir.

SİSTEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ b. Her sistem alt sistemlerden oluşur: Sistem içinde yer alan daha küçük sistemler alt sistemler olarak adlandırılır. Bir alt sistem, diğer bir alt sisteme doğrudan ve dolaylı bağlıdır. Alt sistemler kendi içinde bir bütünlük oluşturan ve kapsamı içinde oldukları sistemin amacı doğrultusunda çalışan sistemlerdir. Bir sistemi oluşturan her alt sistemin amaçlarının gerçekleştirilmesi, bütün olarak sistemin amaçlarının gerçekleştirilmesidir. Alt sistemler bağlı oldukları sistemin bütün özelliklerini içerirler.

SİSTEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ c. Her sistemin girdileri, işlemleri ve çıktıları vardır: Her sistemde var olan girdi, işlem ve çıktı unsurları o sistemin genel yapısını oluşturur. İşlem Bilgi Çevre Enerji Girdi Verimlilik Ekonomiklik Karlılık Çıktı

SİSTEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Sistemin Girdileri; Bilgi, Çevre, Enerji, para, yönetim, insan gücü, arsa, araç-gereç vb. İşlemleri; Çeşitli girdileri önceden tanımlanmış bir çıktıya dönüştürme işlevini yapar. Çıktıları; İşlem sonunda elde edilen sonuçlardır.

SİSTEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ d. Her sistemin hedefi ve amaçları vardır: “Eğer nereye gittiğinizi bilmiyorsanız oraya nasıl ulaşacağınız önemli değildir.” Sistemin etkinliği ve verimliliği hakkında bir değerlendirme yapabilmek için sistemin amaçlarının iyi tanımlanmış ve ölçülebilir olması gerekmektedir. İyi tanımlanmış ve ölçülebilir amaçlar yok ise, sistemin değerlendirilmesi çok güç olur.

SİSTEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ e. Her sistemin yapısı farklıdır: Sistemin bütününü oluşturan alt sistemlerin ilişkilerine ve yapılarına bağlı olarak sistemin yapısı da farklılık gösterir.

SİSTEMLERİN SINIFLANDIRILMASI Doğal Sistemler; doğal süreçlerle meydana gelen sistemlerdir. İnsan-yapımı sistemler ise insanlar tarafından müdahale edilmiş olan sistemlerdir. Fiziksel sistemler; kendisini fiziksel biçimde ortaya koyan sistemlerdir. Kavramsal sistemler ise sembollerin bileşenlerin özelliklerini gösterdiği sistemlerdir. Planlar, fikirler, kavramlar ve hipotezler kavramsal sistemlere örnektir. Statik sistem, faaliyetsiz yapıya sahiptir. Örneğin köprü statik sistemdir. Dinamik sistem, yapısal bileşenleri faaliyet ile birleştirir. Okul, bina, öğrenciler, öğretmenler, kitaplar ve ders müfredatını birleştiren bir örnektir. Kapalı bir sistem, çevresi ile önemli derecede etkileşimde olmayan sistemdir. Açık sistem, sınırlarından enformasyon, enerji ve madde geçişine imkân veren sistemdir. Açık sistem çevresiyle etkileşim halindedir.

SİSTEM YAKLAŞIMI Durumlara ve sorunlara sistem görüşü ile ve sistem düşüncesi ışığı altında yaklaşımı Bütünü görerek farklı bakış açılarını yöneltmek ve aramada bir yöntem izlemek İlkleri altında gerçekleştirilen bir yaklaşımdır. “Sorunları küçük parçalara bölmek ve tanımlanmış amaç doğrultusunda parçaları yeniden birleştirmektir.”

SİSTEM YAKLAŞIMI Bu yaklaşımın özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Sorunların belirlenmesi ve çözümünde bilimsel yöntemleri kullanır, Disiplinler arası bir yaklaşımdır ve belirli kuralları vardır, Sistem yaklaşımı kullanılarak nitelikli sonuçlar elde edilir, Karar verme, deneyim ve sezgiden yararlanılarak yapılan bir süreçtir.

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem yaklaşımı, bir sistemin analizi ve tasarımı aşamalarından oluşur: Sistem analizi, Sistem tasarımı, Sistem hazırlama, Sistem işletimi.

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ Sistem Mühendisliği (System Engineering); Bilimsel yöntemi ve mühendislik projesinin bütün boyutlarının incelenmesinin önemini vurgulayan bir mühendislik yaklaşımıdır. Bir sistemin içermesi gereken sistem elemanlarını ve gerçekleştirmesi gereken temel görevleri tanımlayan mühendislik disiplinidir.

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ SÜRECİ-I Sistem Mühendisliği süreci şu temel faaliyetlerden oluşur: İhtiyaçları ve gereksinimleri sistem ürün ve süreç tanımlarına dönüştürme, Karar verme için bilgi üretimi, Geliştirmenin sonraki aşaması için girdi sağlamaktır.

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ SÜRECİ-II İhtiyaç Analizi Sistem Analizi ve Kontrolü (Denge) Fonksiyonel Analiz ve Atama Tasarım Sentezi Tasarım Döngüsü İhtiyaçlar Döngüsü Doğrulama S Ü R E Ç G İ D SÜREÇ ÇIKTISI

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ SÜRECİ-III İhtiyaç Tanımı Sistem Tasarımı Alt sistem Geliştirme Sistem Bütünleşmesi Sistem Kurulumu Evrimi Sistemin İptal Edilmesi Yazılım mühendisliği açısından Sistem Mühendisliği süreci.

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ Sistem Mühendisliği sürecinin temel özellikleri: Sistemi bir bütün olarak gören ve yukarıdan-aşağıya bir yaklaşımdır. Sistem yaşan döngüsü odaklıdır. Daha başarılı ve bütüncül çabalara ihtiyaç duyulmaktadır. Disiplinler arası ve takım çalışmasını destekleyen bir yaklaşımdır.

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ Sistem Mühendisi; Sistem yaşam döngüsünün bütün aşamalarının, girdilerin, faaliyetlerin, ürünlerin, süreçlerin ve muhtemelen bunları destekleyen araçların tanımlanmasından, Girdilerin sağlanmasından, faaliyetlerin yönetilmesinden, ürünlerin üretilmesinden, süreçlerin izlenmesinden ve yaşam döngüsü aşamasının çıktısının oluşturulması için gerekli araçların kullanılmasından, Genel olarak kabul edilen sistem yaşam döngüsü aşamalarının ilgili faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu olabilir.

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİ UYGULAMA ALANLARI Sistem Mühendisliği Uygulamaları Uzay (havacılık) sistemleri Hidroelektrik (güç) sistemleri Bilgi İşleme sistemleri Elektronik sistemler Ulaşım sistemleri Üretim (imalat) sistemleri Diğer sistemler Sağlık sistemleri Haberleşme sistemleri Kentsel (sivil) Sistemler 1.Hafta

SİSTEM MÜHENDİSLİĞİNİN FAYDALARI Sistem Mühendisliği uygulamaları ile elde edilen temel faydalar şunlardır: Maliyetlerde azalma; bütünleşme, test ve değerlendirme çalışmalarındaki ihtiyaçların azalmasıyla maliyetlerde de düşüş sağlanmıştır. Sistem elde ediniminin süresinin azalması; yaşam döngüsünün ilk aşamalarında alternatiflerin değerlendirilmesi ile sistem kurulumunun hızlanması sağlanabilir. Tasarım kararlarıyla ilgili risklerin doğru şekilde tespit edilmesi ve bu risklerin en küçüklenmesinin sağlanması.

Yrd.Doç.Dr.Tuba CANVAR KAHVECİ Teşekkürler… Yrd.Doç.Dr.Tuba CANVAR KAHVECİ tcanvar@sakarya.edu.tr