Orman Amenajman Planlarında Su Fonksiyonunun Geliştirilmesi Prof. Dr. Yusuf GÜNEŞ İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Çevre ve Orman Hukuku Anabilim Dalı

Kaynak olarak su Mevzuatta yer alan Mevzuatta yer almayan Yeraltı suyu Yüzeysel su Kaynak suyu Mevzuatta yer almayan Kullanılmış (gray water) su

Elde edildiği kaynağa göre su Yeraltı suları, Kaynak suları, Yüzeysel sular Denizler, göller ve bataklıklar, Buzullar ve kar suları,

Niteliğine göre su 1- Temiz su, 2- Kullanılmış (gray water) sular, 3-Atık sular, 4-Kirlenmiş su,

Kullanılış yerlerine göre sular 1- İçme suları, 2- Endüstriyel su, 3-Tarımsal sulama suyu 4- Kullanma suyu

Hukuksal niteliği Bağımsız eşya sayılmaz (şişelemeye kadar) Eşya- mütemmim cüzü- kaynak suyu olabilir Teferruat Semere- meyve

Sular üzerinde haklar Mülkiyet İrtifak hakkı Kaynak hakkı Kullanım hakkı

Su Politikası-1-Tesbitler nüfus artışı hızlı şehirleşme sanayileşmenin yol açtığı su ihtiyacı iklim değişikliği Uluslararası su hukuku henüz oluşturulma aşamasındadır. Su konusunda bugüne kadar kabul edilen uluslararası sözleşmeler daha ziyade sınır aşan su kaynaklarının yönetimi ve korunmasına odaklanmıştır. Suyu tüm boyutlarıyla ele alan küresel ölçekte kabul gören uluslararası bir sözleşme yok

Su Politikası-2-Tahminler Su sıkıntısının gelecek 20-25 yıl içerisinde Orta Doğu dâhil bazı bölgelerde su krizine dönüşmesi ihtimali ikamesi mümkün olmayan bu doğal kaynağın, 21. yüzyılın stratejik kaynaklarından biri olacağının genel olarak kabul edilmesi

Su Politikası-3-Destekleyici Kaynaklar Su kaynakları politikamız, suyun ülkemizin ekonomik ve sosyal kalkınması, su ve gıda güvenliği açısından önceliklerimiz, AB ile tam üyelik müzakereleri, bölgesel gelişmeler göz önünde bulundurularak oluşturulmakta ve değişen koşullara göre gözden geçirilmektedir

Su Politikası-4- Politikalar Sürdürülebilir olması Katılımcı yönetim Kalkınmaya katkı sağlamalı Sınırı aşan sular ve ekosistemler Orman ve su konusunda bir strateji ve politika olduğu söylenemez, hatta planlamasa bile yer almıyor Ticarileşmesi ?

Su Politikası- 5-Araçlar Anayasal hükümler Kalkınma planları AB Süreci Bölgesel planlar İmar planlaması Bilim Doktrin

Su Politikası- 6-Aktörler Merkezi yönetim Yerel yönetimler Halk Kaynak sahibi Yatırımcılar AB Süreci ilgilileri Uluslararası aktörler

Su Politilası-7-ilkeler Tek bir nehir halinde denize dökülen Fırat ve Dicle Nehirlerinin tek bir havza oluşturması İki nehir tek havza ilkesi Türkiye için vazgeçilmez bir koşuldur. Bu kapsamda iki nehrin toplam su potansiyelinin kıyıdaş üç ülkenin ihtiyaçlarını karşılamaya yeterli olduğu düşünülmektedir. Bu çerçevede Türkiye, suların hakça, akılcı ve optimum kullanımını, suyun yararlarının paylaşılmasını ve diğer kıyıdaş ülkelere “ciddi zarar” verilmemesini savunmakta olup Dicle ve Fırat suları konusunu tüm boyutlarıyla ve bütüncül bir yaklaşımla görüşmeye hazırdır. Bu çerçevede bir iyi niyet gösterisi olarak talep edilen bilgi ve veriler diğer kıyıdaş ülkelere iletilmiş ve bilgi değişiminin havza bazında karşılıklı olması gerektiği vurgulanmıştır.

AB Süreci ve Su-1 «Çevre» başlığında yer almakta «Su Çerçeve Direktifi», ancak henüz uyarlanmadı Sınırı aşan sular için ortak yönetim planı yada koordinasyon halinde her ülkenin kendi sınırı içinde kalan kısmını planlaması Su kaynaklarının kirliliğe karşı korunması Etki değerlendirmesinin yapılması İdari kapasitenin geliştirilmesi

AB Süreci ve Su-2 Türkiye sınırlı ilerleme kaydetmiştir Aarhus ve Espoo sözleşmelerine taraf değil, taraf olma konusunda bir takvim de yok Katılım, bilgiye erişim ve yargıya erişim sınırlı Stratejik ÇED uygulaması bulunmamakta Mevcut ÇED uygulaması sınırı aşan suları kapsamıyor

AB Su Mevzuatı AB Su Çerçeve Direktifi, Sınıraşan Suyolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi (Helsinki Sözleşmesi), Sınıraşan Boyutta Çevresel Etki Değerlendirilmesi Sözleşmesi (Espoo Sözleşmesi), Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Karar Alma Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (Aarhus Sözleşmesi) ,

Su Hukuku Gelişmiş bir hukuk dalı değil Geleneksel haklar ağır basıyor Ulusal ve uluslararası süreçlerden etkileniyor Temel hükümler MK da yer alıyor Kamu hukuku ağır basıyor, ancak özel hukuku ilgilendiren konular son derece fazla

Su Hukukunda Temel İlkeler Su kullanım hakkı Temel haklardan sayılır Kamu hukuku ağır basıyor Herkesin ihtiyacı öncelik sırasına göre giderilir Ekosistemin su ihtiyacı dikkate alınmalı

Su Mevzuatı Son derece dağınık Çok sayıda hukusal düzenleme Anayasa Kanun KHK Tüzük Yönetmelik Hükümlerin çatışması Hükümlerin örtüşmesi

Anayasa ve Su Doğrudan doğruya bir hüküm yer almaz 43. madde kıyılardan yararlanmayı düzenler 168. madde doğal kaynakları düzenler

Kalkınma Planları ve Su – 1 Kurum ve kuruluşlar arasında görev ve yetki dağılımında belirsizlikler var 2004 yılı itibarıyla, 3225 belediyenin 1911’inden derlenen istatistiklere göre; Kanalizasyondan yararlanma - %80, Atık su ve arıtma tesislerinden yararlanma - %47, İçme ve kullanma suyuna erişim- %93, İçme suyu arıtmasından yararlanma- %42

Kalkınma Planları ve Su-2 AB’ye uyum sürecinde; atık yönetimi, doğa koruma, gürültü ve çevresel etki değerlendirme konularında ilerleme sağlanmasına rağmen, çevre alanında hala çok sayıda düzenlemeye gereksinim bulunuyor

Kalkınma Planları ve Su-3 Su ve odun üretimi ile biyolojik çeşitliliğin temel kaynağı olan ormanların sürdürülebilir yönetimi çalışmalarına devam edilmektedir Endüstriyel ve toprak muhafaza ağaçlandırmaları 2000 yılında toplam orman alanının yüzde 10’u seviyesinde iken 2005 yılı sonunda yüzde 12’si seviyesine yükselmiştir 52 ilde bazı orman sahalarının kent ormanı şeklinde hizmet vermeye başlanmıştır

Kalkınma Planları ve Su-4 DSİ sulama alanları ile ağaçlandırma faaliyetlerinde artış olmasının amaçlanmıştır Su sağlama tesislerinde kayıp ve kaçakların önlenmesi, Su kirliliğinin önlenmesi, Arıtılan suyun tekrar kullanımının sağlanması, Havza temelinde bütüncül bir yaklaşımla yönetim ve planlama

Su Hakkında Kanunlar-1 4721 sayılı Medeni Kanun 831 sayılı Sular hakkında Kanun 1053 sayılı İçme Suları Hakkında Kanun 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu 7478 Sayılı Köy İçme Suları Hakkında Kanun 2674 sayılı Karasuları Kanunu 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu 815 sayılı Kabotaj Kanunu 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun  6815 sayılı Sahil Güvenlik Kanunu

Su Hakkında Kanunlar-2 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu 2560 Sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun 6172 sayılı Sulama Birlikleri Kanunu 6831 Sayılı Orman Kanunu Su Çerçeve Kanunu

Su Hakkında Yönetmelikler-1 Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik (2012/28257 sayılı R.G) İçme Suyu Elde Edilen Veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (2012/28338 sayılı R.G.) İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği Cazibeli Sulama Tesislerinden Faydalananlardan Hizmet Bedeli Alınmasına Dair Yönetmelik

Su Hakkında Yönetmelikler-2 Eğirdir Gölü Özel Hükümler Gökçe Barajı Havzası Özel Hükümler Kartalkaya Barajı Havzası Özel Hükümler Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Orman Amenajman Yönetmeliği ÇED Yönetmeliği

Paydaşlar- Yönetim bakımından DSİ Sulama Birlikleri Belediyeler Köy tüzel kişiliği Türkiye Su Enstitüsü Orman ve Su İşleri Bakanlığı İl Özel İdareleri

Paydaşlar- Kullanım Bakımından Vatandaşlar (herkes) b. Arazi malikleri c. Sanayiciler d. Çiftçiler e. Turizmciler f. Komşular g. Alt arazide bulunanlar h. Ekosistem

Tartışma ve Öneriler-1 Kaynak olarak su Elde edildiği kaynağa göre su Niteliğine göre su Kullanılış yerlerine göre su Suyun Hukuksal niteliği Sular üzerinde haklar Su Politikası-1-Tesbitler Su Politikası-2-Tahminler

Tartışma ve Öneriler-2 Su Politikası-3-Destekleyici Kaynaklar Su Politikası-4- Politikalar Su Politikası- 5-Araçlar Su Politikası- 6-Aktörler Su Politilası-7-ilkeler AB Süreci ve Su-1 AB Su Mevzuatı

Tartışma ve Öneriler-3 Su Hukku Su Hukukunda Temel İlkeler Su Mevzuatı Anayasa ve Su Kalkınma Planları ve Su Su Hakkında Kanunlar Su Hakkında Yönetmelikler

Tartışma ve Öneriler-4 Paydaşlar- Yönetim bakımından Paydaşlar- Kullanım Bakımından Tartışılması gereken diğer konular Serbest eleştiriler Serbest öneriler

İlginize teşekkür ederim Prof. Dr. Yusuf GÜNEŞ