KALKINMA ve YÖNETİŞİM BAĞLAMINDA DOĞA TURİZMİ Prof.Dr.Bülent GÜLÇUBUK, Ankara Üniversitesi 11.Ocak.2013, Zonguldak

Kalkınma ve Alternatif Turizm (!) Sanayi Devrimi-teknoloji ve üretim artışı, tarım ve sanayi, turizm ve kalkınma Tarım-çiftçilik, gıda üretimi-sağlıklı beslenme ve toplum yapısı: yeni arayışlar Sağlıklı yaşam-tarım-tarımla uğraşanlar-kırsalda yaşayanlar doğa turizmi misyonu Yoksulluk-işsizlik-kentleşme-sağlıksız beslenme- gıda tüketimi : organik tarım ve kırsal kalkınma Türkiye-turizm-avantajlar: doğa, toprak, kültür İSTİHDAM-GELİR ALANI-ÇEVRE ALANI

Tartışmalar: Ana tema Kalkınma Neden Gündemde? Kalkınma: neden-sonuç Kırsallık-doğa-yerellik algılaması Sorun algılaması Kalkınma yaklaşımlarında değişimler Turizm yaklaşımlarında değişimler Nasıl bir kalkınma isteniyor? Nasıl bir turizm isteniyor? Ve, kim istiyor? Türkiye’de kalkınma ve turizm deneyimi Kurumsal yapılanma/lar kalkınma uygulamalarını- turizm uygulamalarını nasıl etkiliyor? Sonuç: ne oluyor, nasıl olmalı?

Neden Kalkınma? Neden Doğa turizmi? Kırsalda refah için Sürdürülebilir kaynak kullanımı için Sürdürülebilir üretim için Yerindelik için Kentlere zorunlu akışı azaltmak için Demokratik yurttaşlık hak talepleri için Doğayı yereldekilerin önceliklerine göre değerlendirmek için, Doğal değerleri korumak ve gelecek kuşakların da kullanımına sunmak için, Farklılık yaratmak için, Herkeisn doğanın içinde yer alaması ve sorumluluklarını da hatırlatması için, Kamuyu da duyarlı hale getirmek için …………………………..

Kalkınma – Turizm Yaklaşımı (kırsal, doğa- tarım, soft,….) Amaç: bireylerin refahı, kırsalın canlanması, tarımın üretkenliği, sağlıklı beslenme, doğanın korunması Ana yaklaşım:korumacılığa özen, sürdürülebilir ve gözetlenebilir turizm Süreç nasıl gidiyor: doğayı, kırsalı,tarımı göz ardı etme, doğanın doğası ile oynama, kırsalı ihmal etme, kırsalın kendi gücünden gelecek kalkınmasına inanmama, kalkınmayı unutma, turizmi popülariteye kurban etme. Süreçte neler ortaya çıkıyor: işlenmeyen topraklar, azalan hayvanlar, yaşlanan kır nüfusu, yapay ürünler, yoksulluk, işsizlik, bozulan doğa-toprak….. Yeni süreç: sorunların yoğunlaşması ile tarım, kırsal kalkınma ve turizm gündemde.

Sorunların çözüme kavuşması, kavuşabilmesi İyi bir yönetişimi, koordinasyonu, uzun vadeli düşünmeyi, doğayı-çevreyi-yereli-yereldekini gözetmeyi gerektirmektedir.   Yönetişim; bir ülkenin işlerini tüm boyutlarda yönetecek ekonomik, politik, kültürel, yönetim otoritelerinin birlikte karar vericiliği ve otorite paylaşımıdır. Soru: Doğa turizminin yerel muhatapları bu otorite paylaşımında ne kadar söz sahibi (mi) ?

Yönetişim; Vatandaşların, hedef grupların ortak çıkarlarını bir noktada birleştirecekleri, yasal haklarını uygulayacakları, sorumluluklarını yerine getirecekleri, sorunlarını çözebilecekleri sistem mekanizma ve süreçleri kapsar. Bu ancak aktörlerin ortak kararı ve kararlılığı ile olur.

Yönetişim; Devlet – kamu, yerel yönetim, özel sektör, Sivil Toplum Kuruluşları (STK), yerel halk. Yönetişimin; Ekonomik, politik, kültürel, yönetsel, çevresel bileşenleri vardır.   Ekonomik Yönetişim; adalet, yoksulluk, yaşam kalitesi üzerinde etkisi olan ve bir ülkenin ekonomik faaliyetlerini etkileyen karar süreçleridir.

Devlet- Kamu, Yerel Yönetim, Özel Sektör Sivil Toplum Kuruluşları ve Yerel Halk; İyi yönetişimin gerçekleştirilebilmesi, değişimin sürekli olması, Sürdürülebilir kalkınmanın ve doğa-kırsal turizmin hedeflerine ulaşması için bu aktörler arasında geniş, aktif, etkin ve sürekli bir etkileşim gerekir.

İyi Yönetişim….. Katılımcı, Şeffaf, Kamu sorumluluğu duyan, Gücünü paylaşan, Etkin, Eşitlikçi, Adaleti gözeten, Hukuk düzenini özendiren, Kamu sorumluluğunu dikkate alan, Çevreyi gelecek için de planlayan, Bireyi ön plana çıkaran yönetişimdir. İyi Yönetişim…..

İyi yönetişimde etkin devlet; Kırsalda refahı artıran, bireylerine daha mutlu yaşama ortamını sağlayabilen, Çevreyi, doğayı gözeten, Yerelin önceliklerine ve sorunlarına eğilen, Pazar yaratabilen, pazarı büyütebilen, bireylerine ekonomik gelecek sağlayan malları, hizmetleri ve koşullara göre kuralları özendiren, Ekonomik, kültürel ve toplumsal kalkınmada ortak, kolaylaştırıcı ve katalizör olarak rol alan ve çevreyi gözetendir. Devlet-kamu bunu gerçekleştirmek için kalkınmanın ve yerelin yönetişim aktörleri otoriteyi paylaşmak, ortak çalışma durumundadır. Devlet bunun için; paylaşımcılığı, katılımcılığı, şeffaflığı öngörmelidir.

İyi Yönetişim – Kalkınma-Doğa Turizmi İlişkisi? KAMU OTORİTESİ; Gıda, konut, sağlık ve eğitim gibi temel insan ihtiyaçlarını karşılamak için çaba göstererek, Vatandaşın seçeneklerini arttırarak, Eşitliği-adaleti sağlayarak, Kırılganlıkları azaltarak, Vatandaşların yaşamlarını etkileyen kararlara katılmalarını sağlayarak, Yerindeliğe dikkat ederek, Bireyleri bulunduğu çevreye-doğaya yabancılaştırmayarak, Doğal değerleri ekonomik rant kaynaklarının ve sermaye birikiminin oluşum aracı olarak GÖRMEYEREK, Ekonomik kalkınma ve olumlu toplumsal gelişmeden toplumun tüm kesimlerinin faydalanmasını sağlayarak. Sürdürülebilir turizm ve kalkınmaya ortam sağlanmasına katkıda bulunur.

Yönetişim Kurumları; Kalkınmaya-Turizme Nasıl Katkıda Bulunabilir ? Kırsal refahı sağlamaya, yoksulluğu sona erdirmeye, istihdam yaratmaya, işleme tesisleri oluşturmaya, yerelde örgütlenmeye, sürdürülebilir çevre korumaya, cinsiyet dengeli kalkınmaya, eşitlik-etkinlik ve adalet dengesine, doğal kaynakları sorumlu kullanmaya, Bireyleri bulunduğu yere yabancılaştırmamaya, değişen hizmet taleplerini karşılamaya yönelik politik, yasal, ekonomik, yönetsel, kültürel, çevresel ve sosyal şartları oluşturarak hizmet edebilir ve etmelidir.

Sürdürülebilir kalkınma temelinde YÖNETİŞİM sorunları Kurumsal tanım fazlalığı Kamunun-Devletin güç ve otoritesi Kalkınmada – turizm uygulamarında devletin-kamunun rolü Yaklaşımlarda; Aşağıdan-yukarıya! Yerelden –merkeze! Yataydan-dikeye!, bakış eksikliği ……. Koordinasyon-eşgüdümde sorunlar Soru-Çözüm: Kalkınmada-turizm uygulamalarında kolaylaştırıcılar kim, kimler olabilir, yerel halk nerede yer alacak, nasıl bir rol üstlenecek? Geleceğe nasıl hesap verilecek?

Sonuç Yerine:1. Doğa Turizminin Nedenselliği Kırsal alanlar ve tarım neden terk edildi, şimdi neden yeniden tekrar eski haline gelsin? Doğaya neden yeniden dönüş ve özlem başladı? Sorumlusu kim veya sorumluluk neden yeniden kırsalın omzuna yüklenmektedir? Bo bedelini sanayi, kentleşme, modernite, yığın üretim verebiliyor mu, yoksa yine bedel mi ödettiriliyor? Eğer yeniden kırsala misyon yüklenecekse, bu nasıl bir kırsalda olmalı? Nasıl bir doğa turizmi? herkesin yerleşim yeri hakkında ve çevresine saygı gösterildiği doğanın metalaştırılmadığı yerelde yeterli gelir kaynaklarının üretildiği nüfus-toprak-doğa dengesinin gözetildiği yerel ile doğayı bütüncül gören yereli olmayacak beklentiler içine bırakmayan ……………………

BÜYÜKŞEHİR-BÜTÜNŞEHİR YASASI? NASIL BİR YÖNETİŞİM Sonuç Yerine:2. Yönetişimi dikkate alan bir kalkınma politikasında, turizm uygulamasında Kalkınmada aktörlerin iyi yönetişimi SAĞLAMASI; bireyi ön plana çıkaran, toplumsallığı ön plana alan, güç ve otorite yerine katılımcılığı ve paylaşımcılığı öne çıkaran sonuçlar verebilecektir. Doğa turizmi, kırsal turizm uygulamalarında ekonomik kaygıları değil sürdürülebilirliği, yerelin gereksinimlerini dikkate alan, kaynak kullanım etkinliğinde şeffaflığı ve hesap verebilirliği yönetişim temelinde dikkate alan uygulamalar sürdürülebilirlik açısından olumlu sonuçlar verebilecektir. Master planları: katılımcı, sürdürülebilir, farklı senaryolar, politik kaygılardan arındırılmış, yerel öncelikleri gözeten bir yaklaşım ele alınma durumundadır.Plan koşullarına her aşamada herkes uymalıdır. BÜYÜKŞEHİR-BÜTÜNŞEHİR YASASI? NASIL BİR YÖNETİŞİM Prof.Dr. Bülent GÜLÇUBUK

Teşekkürler…… Prof.Dr. Bülent GÜLÇUBUK gulcubuk@agri.ankara.edu.tr