ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEMLİ İNTERNET KULLANIMI VE İNTERNET ÖZ-YETERLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ Mustafa SIRAKAYA Danışman: Doç. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tez Savunması, 20 Ocak 2011

Giriş

Problem Durumu Teknolojinin hızlı değişimi, internet kullanımında da ciddi artışlara yol açmıştır.

Problem Durumu (2) Araştırmalara göre üniversite öğrencilerinin aşırı internet kullanımıyla ilgili problemler geliştirmeye daha eğilimli olmalarında, bulundukları yaş aralığı (16-24 yaş), eğitim düzeyleri (TÜİK, 2010), üniversite yerleşkelerindeki hızlı ve kolay internet erişimi, bulundukları gelişimsel dönem (Ceyhan, Ceyhan ve Gürcan, 2007), ve interneti yalnızlık, kaygı, depresyondan uzaklaşmak için kurtuluş olarak görmeleri (Beard ve Wolf), etkili olmaktadır. 4

Problem Durumu (3) Üniversite döneminde aşırı internet kullanımı nedeniyle sosyal becerilerini geliştiremeyen öğretmen adaylarının, yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde sorunlar yaşaması kaçınılmazdır. Aşırı internet kullanımı nedeniyle sosyal, ailevi ve mesleki problemlerle karşılaşan bir öğretmen, öğrencileriyle sağlıklı iletişim kurma ve onlara doğru bir model olma konusunda da sorunlar yaşayacaktır.

Problem Durumu (4) Öğretmen yeterlilik düzeylerinin, öğrencilerin okula karşı tutum ve davranışlarıyla ilişkili olduğu, öğretmen yeterlilik düzeyindeki artışın öğrencilerin okula ve öğrenme materyallerine olan ilgilerini artırdığı bilinmektedir (Tschannen- Moran vd., 1998; Akt: Gürol ve Aktı, 2010).

Problem Durumu (5) Ayrıca gelişen teknolojiyle birlikte, internet tabanlı eğitim hızla yaygınlaşmakta ve bu hızlı yaygınlaşma öğretmen yeterliliklerinde değişime yol açmaktadır. Bu durum öğretmen adaylarının yeterli ve etkili birer öğretmen olmalarında internet öz-yeterlik düzeylerinin giderek önem kazanan bir paya sahip olması anlamına gelmektedir. 7

Araştırmanın Önemi Öğretmen adaylarının, problemli internet kullanımı ve internet öz-yeterlik düzeylerinin araştırılması, onların mesleki yaşamlarında karşılaşabilecekleri sorunların önlenmesi açısından önemli görülmektedir.

Kavramlar Problemli İnternet Kullanımı: İnternet Öz-yeterliği: Problemli internet kullanımı, sosyal, akademik/mesleki olumsuz sonuçlar doğuran bilişsel ve davranışsal belirtilerden meydana gelmiş, çok boyutlu bir sendromdur (Caplan, 2005). İnternet Öz-yeterliği: İnternet öz-yeterliği, bir kullanıcının internet kullanımındaki yeteneğine dair algısıdır (Tsai ve Tsai, 2003).

Araştırma Soruları Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımı ne düzeydedir? Öğretmen adaylarının internet öz-yeterlikleri ne düzeydedir? Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımları internet öz-yeterlik düzeylerine göre farklılaşmakta mıdır?

Araştırma Soruları (2) Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımı cinsiyetlerine göre bilgisayar sahibi olma durumuna göre kaç yıldır internet kullandığına göre günlük internet kullanım süresine göre farklılaşmakta mıdır? Öğretmen adaylarının internet öz-yeterlikleri 11

Yöntem

Yöntem Araştırma Modeli: Örneklem: Bu araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Örneklem: Araştırmanın örneklemini, 2009/2010 döneminde Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan Sınıf Öğretmenliği, Fen ve Teknoloji Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği, Okul Öncesi Öğretmenliği ve Matematik Öğretmenliği, bölümlerinde eğitim gören 2. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır.

Yöntem (2) Veri Toplama Araçları: Kişisel Bilgi Formu Problemli İnternet Kullanımı Ölçeği (Ceyhan, Ceyhan ve Gürcan, 2007) İnternet Öz-yeterlik Ölçeği (Küçük, 2002)

Yöntem (3) Verilerin Analizi: uygulanmıştır. Bilgisayar ortamına aktarılan verilere SPSS 15.0 paket programı kullanılarak , yüzde ve frekans dağılımları, bağımsız grup t testi, tek yönlü varyans analizi ve, LSD testi uygulanmıştır. 15

Bulgular

Problemli İnternet Kullanımı Ölçek Maddeleri x ss 12. Planladığımın dışında fazladan bir dakika bile interneti kullanmıyorum 3,82 1,179 7. İnternete gerekmedikçe girmekten kaçınıyorum 2,99 1,325 1. İnternet bağlantımı kesmeye her karar verdiğimde kendi kendime “birkaç dakika daha” diyorum 2,75 1,146 30. İnternet kullanırken zamanın nasıl geçtiğini hiç anlayamıyorum 2,70 1,336 2. İnternette geçirdiğim zaman çoğunlukla uyku süremi azaltıyor 2,33 1,370 5. İnternette ismimi gizlemek beni daha özgür kılıyor 1,248 6. Çok istememe rağmen interneti uzun süre kullanmaktan bir türlü vazgeçemiyorum 2,23 1,235 26. İnternette kendimi çok özgür hissediyorum 2,20 1,170

İnternet Öz-yeterliği Ölçek Maddeleri x ss 8. Bir web sayfasından metin kopyalayıp Word’e yapıştırırken 8,45 2,159 3. Adresi yazarak bir web sitesine ulaşırken 7,92 2,229 2. Bir web sitesinden metin okurken 7,86 2,208 4. Sık kullandığınız web sitelerini daha sonra yeniden erişmek amacıyla kaydederken 7,62 2,497 7. Web sayfasından bir depolama aracına (sabit diske, usb bağlantılı harici bir diske vb.) görsel bir medya indirirken (kaydederken 7,47 2,590 6. Bir veya daha fazla anahtar sözcük kullanarak bir internet aramasını yürütürken 7,40 2,337

Ölçek Ortalama Puanları Ölçekler N x ss Problemli İnternet Kullanımı 230 64,04 20,90 İnternet Öz-yeterliği 66,61 16,13 Ölçeklerden alınan puan ortalamalarına göre öğretmen adaylarının, orta düzeyde problemli internet kullanımına yüksek düzeyde internet öz-yeterliğe sahip oldukları görülmektedir.

Cinsiyete Göre Analizler Ölçekler Cinsiyet n x ss sd t p Problemli İnternet Kullanımı Erkek 105 68,95 18,76 228 3,36 ,001 Kadın 125 59,92 22,31 İnternet Öz-yeterliği 67,20 15,01 -,50 ,611 66,11 17,05 Öğretmen adayları arasında cinsiyete göre; Problemli internet kullanımından anlamlı bir farklılık varken, İnternet öz-yeterliğinde ki farklılığın anlamlı olmadığı görülmektedir.

Bilgisayar Sahibi Olma Durumu Ölçekler Bilgisayar var mı? n x ss sd t p Problemli İnternet Kullanımı Evet 131 68,06 22,51 228 3,36 ,001 Hayır 95 58,22 22,31 İnternet Öz-yeterliği 70,35 15,78 224 4,17 ,000 61,56 15,44 Bilgisayar sahibi olmanın öğretmen adaylarında, Problemli internet kullanımı ve İnternet öz-yeterlik düzeylerini, anlamlı derecede artırdığı görülmektedir.

Ne Kadar Zamandır İnternet Kullanıldığına Göre Ölçekler Varyans kaynağı Kareler toplamı sd Kareler ortalaması F p Problemli İnternet Kullanımı Gruplar arası 926,692 3 308,897 ,705 ,550 Grup içi 98145,531 224 438,150 Toplam 99072,224 227 İnternet Öz-yeterliği 4179,526 1393,175 5,713 ,001 54621,789 243,847 58801,316 Ne kadar zamandır internet kullanıldığına göre öğretmen adayları arasında, Problemli internet kullanımı bakımından anlamlı farklılaşma olmazken, İnternet öz-yeterlik düzeyleri bakımından anlamlı bir farklılık görülmektedir.

Günlük İnternet Kullanım Süresine Göre Analizler Ölçekler Varyans kaynağı Kareler toplamı sd Kareler ortalaması F p Problemli İnternet Kullanımı Gruplar arası 19714,661 3 6571,554 18,869 ,000 Grup içi 78012,089 224 348,268 Toplam 97726,750 227 İnternet Öz-yeterliği 4705,243 1568,414 6,456 54419,437 242,944 59124,680 Günlük internet kullanım süresine göre öğretmen adayları arasında, Problemli internet kullanımı ve İnternet öz-yeterlik düzeyleri bakımından anlamlı bir farklılık görülmektedir.

İnternet Öz-yeterlik Düzeyine Göre Problemli İnternet Kullanımı Ölçekler Varyans kaynağı Kareler toplamı sd Kareler ortalaması F p Problemli İnternet Kullanımı Gruplar arası 269,268 2 134,634 ,306 ,736 Grup içi 99756,297 227 439,455 Toplam 100025,6 229 İnternet öz-yeterlik düzeylerine (düşük / orta / yüksek) göre öğretmen adayları arasında, problemli internet kullanımı bakımından anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır.

Sonuçlar ve Öneriler

Sonuçlar Öğretmen adaylarının Cinsiyet bakımından gerekli görmedikçe internete girmekten kaçınmalarına rağmen, interneti kullanım süresini kontrol etmekte güçlük yaşadıkları, uzun kullanım süresini azaltmayı istedikleri görülmektedir. Cinsiyet bakımından erkek öğretmen adayları kadın öğretmen adaylarına göre daha fazla problemli internet kullanımı eğilimi göstermektedirler.

Sonuçlar (2) Bilgisayar sahibi öğretmen adaylarının olmayanlara göre problemli internet kullanımına daha yatkın oldukları anlaşılmaktadır. Problemli internet kullanımı kaç yıldır internet kullanıldığına göre farklılaşmazken, günlük kullanıma göre farklılaşmakta ve günlük kullanım süresi arttıkça problemli internet kullanımı da artmaktadır. 27

Sonuçlar (3) İnternet öz-yeterlik ölçeğine verilen yanıtlardan, öğretmen adaylarının en çok web sayfalarından kelime işlemciye içerik kopyalama konusunda kendilerine güvendikleri anlaşılmaktadır. İnternet öz-yeterlikleri bakımından öğretmen adayları arasında cinsiyete göre bir farklılaşma görülmezken, bilgisayar sahibi olmanın internet öz-yeterliği artırdığı anlaşılmaktadır.

Sonuçlar (4) İnterneti kaç yıldır kullandığı ve günlük internet kullanımı süresi arttıkça, öğretmen adaylarının internet öz-yeterliklerinde anlamlı bir artış olmaktadır. 29

Öneriler Öğrenim görülen Eğitim Fakültelerinde belli aralıklarla problemli internet kullanımı tespitine yönelik testler yapılarak, olası mağduriyetlerin önlenmesi için çalışmalar başlatılabilir. Farklı fakülte öğrencilerinin durumlarının tespiti ve kontrol altında tutmaya yönelik çalışmalar yapılabilir. Problemli internet kullanımının kişisel ve psikolojik durumlarla ilişkisinin tespiti için, nitel olarak daha derinlemesine çalışmalar yapılabilir.

Öneriler (2) Problemli internet kullanımının azaltılması amacıyla bir yetişkin olma yolunda ilerleyen öğretmen adaylarının başarılı bir kimlik geliştirmelerine yönelik üniversitelerde etkili öğrenci kişilik hizmetleri verilebilir. Öğretmen adaylarının internet öz-yeterliklerini artırmak için, araştırma amaçlı internet kullanımını artıracak ödev ve projeler verilebilir. 31

Teşekkür Ederim…