Ad : zeynep soyad : demIr sinif : 7-d no : 1944

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
GÜNEŞ SİSTEMİ ve GEZEGENLERİ
Advertisements

Öğretmen Ziya Kılıçözlü İlköğretim Okulu
SEMA TUNA.
GÜNEŞ SİSTEMİ.
GÜNEŞ DÜNYA AY
Güneş Sistemi ve Ötesi:Uzay Bilmecesi
DÜNYANIN ŞEKLİ ve HAREKETLERİ EKSEN EĞİKLİĞİ ve SONUÇLARI
1.Dünya’nın şekli ile ilgili en doğru bilgi aşağıdakilerden hangisidir? a)Dünyanın uzaydan çekilen fotoğrafları b)Eski insanların söylediklerinden edindiğimiz.
DÜNYA’NIN ŞEKLİ.
DÜNYA, GÜNEŞ VE AY.
KONU: DÜNYA, GÜNEŞ VE AY T.C HAZIRLAYAN: MEHTAP MÜRTEZAOĞLU
Dünya ve Ay.
AY DEDE.
dersimiz.com başarılar diler
A-GÜNEŞ SİSTEMİ GEZEGENLERİ
DÜNYAMIZ.
YILLIK HAREKET ( DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ HAREKETİ )
DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ
Hazırlayanlar Halil TAŞEL Gökhan ÖZENÇ Yasin KAYIŞ Turan ACAR
Ayın Evreleri.
GEZEGENLER.
GEZEGENLER VE UYDULARI
Özboyacı İlköğretim Okulu
6. SINIF SOSYAL BİLGİLER DÜNYAMIZ.
DÜNYA ve UZAY.
DÜNYA ve UZAY
HAZIRLAYAN İHSAN DURAK
DÜNYAMIZ,AY VE YAŞAM KAYNAĞIMIZ GÜNEŞ
GÜNEŞ SİSTEMİ.
DÜNYA ve UZAY.
Dünya’nın Şekli ve Sonuçları
DÜNYA, GÜNEŞ ve AY.
GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ:UZAY BİLMECESİ
Ay ve Ayın Şekilleri Şehit Polis İsmail Özbek Ortaokulu Kestel/Bursa.
DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ
AY DEDE.
Merve BAĞCI Fen bilgisi Öğretmenliği
GÖKYÜZÜ Lale Bahçesi Yaz Okulu.
Gökyüzünde Gördüklerimiz Dünya’mız Yeryüzü
GÜNEŞ SİSTEMİ. GÜNEŞ SİSTEMİ Gezegenler ve uyduları ile Güneş’in oluşturduğu sisteme güneş sistemi adı verilir. Gezegenlerin tümü Güneş’in çevresinde,
COĞRAFYA.
ÜNİTE : 5 DÜNYA, GÜNEŞ VE AY.
DÜNYANIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ-1
A. DÜNYA’NIN ŞEKLİ Dünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir. Buna geoit denir. Dünya’nın geoit şekli, kendi.
DÜNYA, GÜNEŞ VE AY Hikmet SIRMA.
DÜNYA’NIN HAREKETLERİ
MEVSİMLERİN OLUŞUMU HAZIRLAYANLAR: Esra ASLAN
GÜNEŞ SİSTEMİ EMRE HANGÜL 9/A ANADOLU ASTRONOMI SUNUMU.
GÜNEŞ SİSTEMİ EMRE HANGÜL 9/A ANADOLU ASTRONOMI SUNUMU.
GEZEGENLERİN OLUŞUMU Gezegenler, merkezde oluşan Güneş’in çevresinde artakalan gaz ve tozdan meydana geldi. Bu toz ve gaz bulutu, başlangıçta Güneş’in.
GEZEGENLER GEZEGENLER İLE İLGİLİ BİLGİLER:. GEZEGEN NEDİR? Gezegen veya planet, bir yıldızın etrafında dolanan gök cismidir. Dar anlamıyla, Güneş Sistemi.
AY’IN GÖRÜNÜŞÜ NEDEN DEĞİŞİR. Ay; yerkürenin tek doğal uydusudur. Ay’da oksijen, su ve atmosfer yoktur. Ay çıplak gözle görülebilir. Ancak bir ışık kaynağı.
Evrenin yapIsI ve geçmişe bakIş
GÜNEŞ SİSTEMİ Sunuindir.blogspot.com.
GÜNEŞ SİSTEMİ.
GÜNEŞ SİSTEMİ ve GEZEGENLERİ
GÜNEŞ SİSTEMİ Sunuindir.blogspot.com.
VENÜS DÜNYA MARS JÜPİTER SATÜRN URANÜS NEPTÜN MERKÜR NE YAPMALISIN?
YILLIK HAREKET ( DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ HAREKETİ ) Dünyanın, güneş etrafında, elips bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamladığı hareketine denir.
YILLIK HAREKET ( DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ HAREKETİ ) Dünyanın, güneş etrafında, elips bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamladığı hareketine denir.
Güneş Sistemi Güneş sistemi, güneşin çekim kuvvetinin etkisiyle; gezegenler, gezegenlerin uyduları, kuyruklu yıldızlar ve meteorların yine güneş etrafında.
GÜNEŞ SİSTEMİ VE GEZEGENLER
1 DÜNYA ve UZAY A. Gökyüzünde Gördüklerimiz B. Dünya’mız C. Yeryüzü Hazırlayan Galipsercan Aslan 5B No 172 Öger Ortaokulu Manavgat Sorgun.
Güneş Sistemi ve Tutulmalar
GÜNEŞ SİSTEMİ.
GÜNEŞ SİSTEMİ İnsanlar çok eski çağlardan beri gökyüzünü merak etmişler. Gökyüzünde birbirinden farklı gök cisimlerinin olduğunu fark etmişler. Yıldızlar,
Hazırlayan Mehmet BİRİŞİK
IV. GEZEGENLERİN GÖRÜNEN HAREKETİ - II
PROJE 2 GÜNEŞ SİSTEMİ İPEK KİBAR YASEMİN ÖZDEM. İŞARETLERİN ANLAMLARI Konu ile ilgili ana sayfaya Konu ile ilgili ana sayfaya bağlanır. bağlanır. Gezegenlerin.
AYIN YAPISI ve ÖZELLİKLERİ
Sunum transkripti:

Ad : zeynep soyad : demIr sinif : 7-d no : 1944

İÇİNDEKİLER 1- Güneş Sistemi 2- Güneş Sistemindeki Gezegenler 3- Gezegenlerin Özellikleri 4- Uydu 5- Ay ve Özellikleri 6- Ayın Evreleri 7- Gel–Git (Met–Cezir) Olayı 8- Gök Adalar (Galaksiler) 9- Dünya’nın Hareketleri 10-Güneş’in Hareketleri

GÜNEŞ SİSTEMİ Uzayda Güneş’in ve Güneş etrafında belirli yörüngelerde dolanan gezegenlerin, gezegenlerin uydularının, kuyruklu yıldızların bulunduğu gök cisimleri topluluğuna Güneş Sistemi denir. Güneş Sistemi’nde bulunan gezegenler, Güneş’e olan uzaklıklarına göre sırayla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün olmak üzere 8 tanedir. Güneş Sistemi’nde bulunan gezegenlerin Güneş’e olan uzaklıklarını ifade etmek için astronomi birimi (AB) kullanılır. Bir astronomi birimi, Güneş ile Dünya arasındaki uzaklığa eşittir. Buna göre bir astronomi birimi 149.600.000 km dir.

GÜNEŞ SİSTEMİ GEZEGENLERİ a) Merkür :▪ Güneş’e en yakın olan gezegendir. ▪ Güneş sistemindeki en küçük gezegendir. ▪ Uydusu ve halkası yoktur. ▪ Güneş etrafında en hızlı dönen iç (sıcak) gezegendir. ▪ Atmosferi yoktur. ▪ Küçük ve kayalıktır, üzerinde fazla sayıda krater bulunur. ▪ Güneş doğarken ve batarken görülür. Mart ve Nisan aylarında akşam yıldızı, Eylül ve Ekim aylarında sabah yıldızı olarak en iyi şekilde görülür. ▪ Küçük teleskoplarla bakıldığında yoğun, beyaz bir cisim halinde görülür. ▪ Kendi ekseni etrafında çok yavaş döndüğü için gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok yüksektir. ▪ Güneş etrafında 88 günde döner. ▪ Atmosferi olmadığı ve sıcaklık çok yüksek olduğu için yaşam yoktur. ▪ Güneş’e uzaklığı 0,39 AB’dir.

b) Venüs : ▪ Güneş’e en yakın ikinci gezegendir. ▪ Güneş sistemindeki en büyük altıncı gezegendir. Dünya ile büyüklüğü yakın olduğu için Dünya’nın ikizi olarak adlandırılır. ▪ Uydusu ve halkası yoktur. ▪ Atmosferi olmasına rağmen atmosferinde CO2 ve azotlu gazların miktarı fazla olduğu için sera etkisi fazladır ve bu nedenle sıcaklık çok yüksektir. ▪ Yüzeyinde büyük çukurlar ve yüksek tepeler bulunur. ▪ Yılın belirli dönemlerinde yani Güneş’e yakın olmadığında ve en parlak olduğu dönemlerde çıplak gözle gündüz de görülebilir. ▪ Güneş ve Ay’dan sonra gökyüzündeki en parlak cisimdir. Bunun nedeni, Güneş’e yakın olması ve Güneş’ten gelen ışığın % 80’ini yansıtmasıdır. ▪ Çıplak gözle bakıldığında sabit, beyaz ışıkla parlayan parlak bir cisim halinde görülür. ▪ Kendi ekseni etrafında, Güneş etrafında dönme yönünün tersine döner. ▪ En sıcak gezegendir. ▪ Atmosferinde yaşam için gerekli gazlar olmadığı ve sıcaklık çok yüksek olduğu için yaşam yoktur. ▪ Güneş’e uzaklığı 0,72 AB’dir.

c) Dünya : ▪ Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir. ▪ Güneş sisteminin beşinci büyük gezegenidir. ▪ Ay denilen 1 uydusu vardır ve halkası yoktur. ▪ Atmosferi vardır ve atmosferinde yaşam için gerekli gazlar bulunur. ▪ Yüzeyinin yaklaşık 2/3’ü sularla kaplıdır. ▪ Yüzeyinde dağlar, denizler, vadiler ve aktif volkanlar bulunur. ▪ Yaşamın olduğu, suyun sıvı halde bulunduğu, atmosferinde yaşam için gerekli gazların bulunduğu tek gezegendir. ▪ Güneş’e uzaklığı 1 AB’dir.

d) Mars : ▪ Güneş’e en yakın dördüncü gezegendir. ▪ Güneş sisteminin ikinci küçük gezegenidir. ▪ İki uydusu vardır ve halkası yoktur. ▪ Atmosferi vardır ve atmosferinde CO2, su buharı, N, Ar, O ve H gibi gazlar bulunur. ▪ Kırmızı gezegen olarak bilinir. ▪ Özellikleri Dünya’nın özelliklerine benzer ve Dünya’daki gibi ova, vadi ve dağlar bulunur ve bu yüzey şekilleri teleskopla görülebilir. ▪ Çıplak gözle bakıldığında gece gökyüzünde belirgin kırmızımsı turuncu renkli ışık noktası halinde görülür. ▪ Parlaklığı, Dünya’ya yaklaşıp uzaklaşmasına göre değişir. Dünya’ya en yakın konumdaki parlaklığı, en uzak konumdaki parlaklığının 50 katıdır. ▪ Mars, Dünya’ya karşı konumda olduğunda yani Dünya, Güneş ve Mars arasında iken, gün batımında doğar ve gece boyunca gökyüzünde kalır. ▪ Kendi ekseni etrafında 24 saat 15 dakikada döner. ▪ Mevsimler oluşur. ▪ Atmosferinde O ve su buharı olduğu için yaşamın olabileceği düşünülmektedir. ▪ Güneş Sisteminin en yüksek dağı burada bulunur. ▪ Güneş’e uzaklığı 1,5 AB’dir.

e) Jüpiter : ▪ Güneş’e en yakın beşinci gezegendir. ▪ Güneş sistemindeki en büyük gezegendir. ▪ 63 tane uydusu vardır. ▪ Etrafında toz ve taş parçacıklarından oluşan ince ve karanlık bir tane halkası vardır. ▪ Çok kalın atmosfer tabakası bulunur. ▪ Güneş, Ay ve Venüs’ten sonra en parlak gök cismidir. ▪ Küçük teleskoplar ve dürbünler ile bakıldığında şeklinin yuvarlak olduğu, orta boy teleskoplar ile bakıldığında ise atmosferindeki bantlar ve büyük kırmızı leke görülebilir. ▪ Soğuk olduğu ve atmosferinde yaşam için gerekli gazları bulunmadığı için yaşam yoktur. ▪ Güneş’e uzaklığı 5,2 AB’dir.

f) Satürn : ▪ Güneş en yakın altıncı gezendir. ▪ Güneş sisteminin ikinci büyük gezegenidir. ▪ 56 uydusu vardır. En büyük uydusunun adı Titan’dır. ▪ Etrafında bulunan gaz, buz ve kaya parçalarından oluşan halkaları vardır ve halkalı gezegen olarak da bilinir. ▪ Kalın atmosferi vardır. ▪ Jüpiter’e göre daha küçük ve Güneş’ten daha uzak olduğu için daha sönük görünür. ▪ Satürn’ün halkalan orta boy teleskoplar ile ayırt edilebilir. Dünya her 15–17 yılda bir Satürn’ün halkalarının düzleminden geçer ve bu durumda halkalar görülemez. ▪ Soğuk olduğu ve atmosferinde yaşam için gerekli gazları bulunmadığı için yaşam yoktur. ▪ Güneş’e uzaklığı 9,5 AB’dir.

g) Uranüs : ▪ Güneş’e en yakın yedinci gezegendir. ▪ Güneş sisteminin üçüncü büyük gezegenidir. ▪ 5 büyük, 22 küçük uydusu vardır, uyduları da tamamen buzullarla kaplıdır. ▪ Kaya ve tozlardan oluşan 10 halkası vardır. ▪ Atmosferi vardır ve mavi renklidir. ▪ Yüzeyi tamamen buzla kaplıdır. ▪ Küçük teleskoplarla yeşil, yuvarlak bir cisim halinde görünür. Uyduları ancak çok büyük teleskoplar ile gözlemlenebilir. ▪ Güneş etrafındaki yörüngesinde yuvarlanan bir varil gibi yan yatmış olarak döner. ▪ Soğuk olduğu ve atmosferinde yaşam için gerekli gazları bulunmadığı için yaşam yoktur. ▪ Güneş’e uzaklığı 19,2 AB’dir.

h) Neptün : ▪ Güneş’e en uzak gezegendir. ▪ Güneş sisteminin dördüncü büyük gezegenidir. ▪ 13 uydusu vardır. ▪ Halkası yoktur. ▪ Atmosferi vardır. ▪ Teleskoplarla açık yeşil renkli görülür. ▪ Oldukça sönük görünür. Gökyüzünde çok yavaş ilerler. Küçük teleskoplar ile bakıldığında küçük, yeşilimsi, yuvarlak bir cisim olarak görülür. ▪ Güneş’e en uzak ve en soğuk gezegendir. ▪ Güneş etrafında en yavaş dönen dış gezegendir. ▪ Soğuk olduğu ve atmosferinde yaşam için gerekli gazları bulunmadığı için yaşam yoktur. ▪ Güneş’e uzaklığı 30,1 AB’dir.

ÖRNEK: Neptün’ün Güneş’e uzaklığı 4.449.000.000 km ise bu uzaklık kaç AB’dir? 1 AB = 149.600.000 km Þ 4.449.000.000 km = 4.449.000.000 , 149.600.000 = 29 74 » 30 AB

NOT: Gezegenlerin Güneş’e olan uzaklıklarına göre sıralaması : Merkür – Venüs – Dünya – Mars – Jüpiter – Satürn – Uranüs – Neptün Mavi Valiz Dünyadan Marsa J et Skisiyle Uğrayıp Neptünde Patladı Meraklı Vedat Dünki Maçta Jaleye Sordu Umut Nasıldı Meraklı Veli Dünya'dan Mars'a Jeton Satmaya Uçtu Neden Gezegenlerin sıcaklıklarına göre sıralaması : Venüs – Merkür – Dünya – Mars – Jüpiter – Satürn – Uranüs – Neptün Gezegenlerin büyüklüklerine göre sıralaması : Jüpiter – Satürn – Uranüs – Neptün – Dünya – Venüs – Mars – Merkür

Gezegenlerin sıcaklıklarına göre sıralaması : Venüs – Merkür – Dünya – Mars – Jüpiter – Satürn – Uranüs – Neptün Gezegenlerin büyüklüklerine göre sıralaması : Jüpiter – Satürn – Uranüs – Neptün – Dünya – Venüs – Mars – Merkür

DEVAMI… 24 Ağustos 2006 yılına kadar güneş sisteminin dokuzuncu gezegeni olan Plüton, gezegen özelliği taşımadığı için gezegen sınıfından çıkartılarak cüce gezegen olarak adlandırılmıştır.

GEZEGENLERİN ÖZELLİKLERİ: Büyüklük Yakınlık Sıcaklık Uydu Halka Uzaklık (AB) Merkür 8 1 2 Yok 0,39 Venüs 6 0,72 Dünya 5 3 1 Tane – Ay Mars 7 4 2 Tane 1,5 Jüpiter 63 Tane Var 5,2 Uranüs 56 Tane 9,5 Satürn 27 Tane 19,2 Neptün 13 Tane 30,1

GEZEGENLERİN ÖZELLİKLERİ Bütün gezegenler Güneş etrafında elips şeklinde yörüngelerde dolanırlar. Bütün gezegenler hem kendi ekseni etrafında, hem de Güneş etrafında dolanırlar. Güneş’e Dünya’dan yakın olan gezegenlere iç (sıcak) gezenler denir. Merkür ve Venüs iç (sıcak) gezegenlerdir. Güneş’e Dünya’dan uzak olan gezegenlere dış (soğuk) gezenler denir. Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün dış (soğuk) gezegenlerdir.

DEVAMI… Gezegenlerin Güneş’e olan uzaklıkları farklı olduğu için Güneş etrafındaki dönme süreleri de farklıdır. Güneş’e yakın olan gezegenler, Güneş etrafında daha hızlı dönerler. Gezegenlerin Güneş ve kendi eksenleri etrafında dönme yönleri aynıdır. (Saatin dönme yönünün tersine dönerler). Yalnız Venüs, kendi ekseni etrafında ters yönde döner. En sıcak gezegen Venüs, en soğuk gezegen Güneş’e en uzak olan Neptün’dür. En büyük gezegen Jüpiter, en küçük gezegen Merkür’dür. Güneş etrafında en hızlı dönen gezegen Merkür, en yavaş dönen gezegen Neptün’dür. Bir gezegende yaşamın olabilmesi için; Atmosferin olması gerekir. Suyun sıvı halde olması gerekir. Sıcaklığın yaşamaya elverişli olması gerekir. Atmosferdeki oksijen ve diğer gazların yaşamaya elverişli olması gerekir.

UYDU: Güneş sistemindeki gezegenlerin çevresinde dönen gök cismine uydu denir. Ay, Dünya'nın tek doğal uydusudur ve Güneş Sistemi içinde beşinci büyük doğal uydudur. Ay, insanların üzerine iniş yaparak yürüdükleri tek gökcismidir.

AY VE ÖZELLİKLERİ ▪ Ay, Dünya'nın tek doğal uydusudur. ▪ Ay’da oksijen, su ve atmosfer yoktur. ▪ Ay’da atmosfer olmadığı için gece gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır. ▪ Ay’da atmosfer olmadığı ve gece gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazla olduğu için yaşam yoktur. ▪ Ay çıplak gözle görülebilir ve yapısında dağ, tepe, ova, krater ve kül gibi yapılar vardır. ▪ Ay, kendi etrafında, Dünya etrafında ve Dünya ile birlikte Güneş etrafında dönme hareketlerini yapar. ▪ Ay, sabit yıldızlara göre Dünya’nın etrafında bir turunu 27,3 günde tamamlar.

DEVAMI… ▪ Ay, Dünya’ya göre hem kendi ekseni hem de Dünya etrafında bir turunu 29,5 günde tamamlar. ▪ Ay’ın Dünya ve kendi ekseni etrafında dönme süreleri eşit olduğu için Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzü görünür. ▪ Dünya ile birlikte Güneş etrafındaki dönme hareketini 365 gün 6 saatte tamamlar. ▪ Dünya’nın ve Ay’ın kendi eksenleri etrafındaki dönüşleri saatin dönme yönünün tersi yönündedir. ▪ Dünya’nın kütlesi Ay’ın kütlesi kütlesinden 81,3 kat daha büyüktür. ▪ Ay ve Dünya’nın birbirleri üzerinde kütle çekim kuvvetinden dolayı çekim etkileri vardır. ▪ Ay yüzeyinde kütle çekim etkisi yerçekiminin yaklaşık %17’sidir. (1/6’sı kadar). ▪ Ay günü 24 saat 50 dakikadır.

AYIN EVRELERİ Ay’ın, Dünya’nın etrafında dönüşü nedeniyle Dünya’dan görülen farklı şekillerine Ay’ın evreleri denir.

a) Yeniay : Ay’ın Güneş hizasından yeni ayrıldığı andaki görülemediği evresidir. Ay, Dünya ile Güneş arasında olduğundan dolayı Güneş’e dönük olan parlak yüzü Dünya’dan görülmez.

b) Hilal : Ay’ın yeniay ile ilk dördün arasında hilal şeklinde görüldüğü evredir. Yeniaydan 3 gün sonraki durumdur.

c) İlk (Birinci) Dördün : Ay’ın eğri kısmı sağa doğru olacak şekilde yarım daire biçimindeki görüldüğü evredir. Yeniaydan bir hafta sonraki durumdur.

d) İkinci Dördün : Ay’ın eğri kısmı sağa doğru olacak şekilde 3/4’ünün aydınlık olarak görüldüğü evredir. Yeniaydan 11 gün sonraki durumdur.

e) Dolunay : Dünya’nın etrafındaki hareketinin yarısını tamamlayan Ay’ın bütün yüzeyinin Güneş ışığını Dünya’ya yansıttığı ve daire şeklinde görüldüğü evresidir. Yeniaydan 14 gün sonraki durumdur.

f) Üçüncü Dördün : Ay’ın eğri kısmı sola doğru olacak şekilde 3/4’ünün aydınlık olarak görüldüğü evredir. Yeniaydan 17 gün sonraki durumdur.

g) Son (Dördüncü) Dördün : Ay’ın eğri kısmı sola doğru olacak şekilde yarım daire biçimindeki görüldüğü evredir. Yeniaydan 22,6 gün sonraki durumdur. Ay’ın aydınlık yüzünün yarısının ikinci kez Dünya’dan görüldüğü evredir. Ay’ın 1/4’ü Dünya’ya ışık yansıtarak görülür.

h) Hilal : Ay’ın son dördün ile yeniay arasında hilal şeklinde görüldüğü evredir. Yeniaydan 26 gün sonraki durumdur.

GEL-GİT (MET-CEZİR) OLAYI Bir gök cismine, başka gök cisimlerinin uyguladığı kütle çekimi kuvvetleri nedeniyle oluşan biçim bozulmalarına gelgit denir. Gelgit olaylarından en çok bilineni, Ay ve Güneşin birbirine göre konumlarındaki değişmelerin etkisiyle Dünya’da ki deniz yüzeyinde ortaya çıkan değişmelerdir. Ay’ın ve Güneş’in kütle çekim kuvvetinin etkisiyle Dünya’da ki denizlerin ve okyanusların yükselmesi ve alçalması olayına gelgit (met–cezir) olayı denir. Ay’ın Dünya etrafında dönüşü sırasında Dünya’nın Ay’a bakan yüzündeki çekim etkisi, Dünya’nın diğer tarafındaki çekim etkisinden daha fazladır. Bu çekim etkisi karalar üzerinde fark edilir fakat fazla etkili olmaz. Çekim etkisiyle okyanuslar ve denizler Ay’a doğru bir miktar yükselir. Dünya’nın diğer tarafındaki sular da alçalır.

DEVAMI… Ay’ın kütlesi Güneş’in kütlesine göre çok küçük olmasına rağmen Dünya’ya daha büyük kuvvet uygulamasının nedeni Dünya’ya daha yakın olmasıdır. Bu nedenle gelgitin oluşmasında Ay, Güneş’ten daha fazla etkilidir. Yeniay ve dolunay evrelerindeki alçalma ve yükselme büyük, ilk dördün ve son dördün evrelerindeki yükselme ve alçalma küçüktür. Bunun nedeni yeniay ve dolunay evrelerinde Ay, Güneş ve Dünya aynı doğrultuda bulunurken ilk dördün ve son dördün evrelerinde aynı doğrultuda bulunmamasıdır. Yeryüzünde Güneş günü 24 saat iken Ay’da ay günü 24 saat 50 dakikadır. 50 dakikalık farklılıktan dolayı gelgit olayı bir önceki güne göre 50 dakika daha geç oluşur. Gelgit etkileri nedeniyle Dünya ile Ay arasındaki ortalama uzaklık her yüzyılda 3,8 artmaktadır. Bir bölgedeki gelgit nedeniyle okyanus sularının yükselip alçalması Dünya’nın günlük hareketine bağlı olarak 6 saatte ikişer kez tekrarlanır.

GÖK ADALAR (GALAKSİLER) Uzayda geniş yer kaplayan çok sayıda yıldız, yıldızlar arası toz ve gaz bulutları (bulutsular), ve gezegenleri içine alan sisteme gök ada (galaksi) denir. Gök adalar biçimlerine göre sarmal biçimli, oval (eliptik) biçimli ve düzensiz (belirli şekli olmayan) gök adalar olmak üzere üç çeşittir. Çarpışmalar sonucu gök adaların şekilleri bozulabilir. Dünya’nın içinde bulunduğu Güneş sistemi, Samanyolu gök adasında (galaksisi’nde) yer alır. Samanyolu gök adası sarmal biçimli gök adadır ve merkezindeki çekirdeğinin etrafında dışa doğru açılan dört kol bulunur. Güneş sistemi bu kollardan avcı kolunda (yerel kürede)bulunur. Samanyolu gök adasında Güneş gibi birçok yıldız vardır fakat bu yıldızlar çok uzak olduğu için çok küçük görünürler. Gerçekte Güneş’ten çok daha büyüktürler. Uzayda gök adaların bir araya gelerek oluşturdukları gök ada topluluklarına süper kümeler denir.

▪ Samanyolu gök adasına en yakın gök ada Andromeda gök adasıdır ▪ Samanyolu gök adasına en yakın gök ada Andromeda gök adasıdır. Dünya’dan teleskop kullanmadan çıplak gözle görülebilen tek gök adadır. Andromeda sarmal biçimli gök adadır. ▪ Uzayda yaklaşık 100 milyar gök ada olduğu sanılmaktadır. ▪ En büyük gök adada 3 trilyon yıldız, en küçük gök adada 100 bin yıldız bulunur. ▪ Gök adaların hareketi yavaştır. Samanyolu gök adası kendi çevresindeki bir dönüşünü 230 milyon yılda tamamlar. ▪ Güneş, Samanyolu gök adası etrafında saniyede 250 km’lik hızla dolanır ve Samanyolu gök adası etrafındaki turunu 220 milyon yılda tamamlar. ▪ Bilinen en uzak gök ada 10 milyar ışık yılı uzaklıktadır. ▪ Dünya’nın içinde bulunduğu Güneş Sistemi, Samanyolu gök adasının merkezine 30 bin ışık yılı uzaklıktadır. ▪ Samanyolu gök adasının çapı 100 bin ışık yılı uzunluğundadır

NOT: Dünya, Samanyolu Gök Adası’nda ki Güneş Sisteminde, Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir.

DÜNYA’NIN HAREKETLERİ Dünya’nın Güneş Sistemi’nde iki türlü hareketi vardır. Bunlar; ▪ Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hareketi. (Günlük). ▪ Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi. (Yıllık).

Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Hareketi : Dünya, kuzey ve güney kutuplardan geçtiği kabul edilen bir eksen etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüşü 24 saatte tamamlar. Bu süreye 1 gün denir. Dünya kendi ekseni etrafında atmosferi ile birlikte döndüğü için bu dönüş hissedilmez. Bu harekete eksen hareketi de denir. Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hareketi sonucu; Gece – gündüz oluşur. Güneş ışınlarının geliş açıları değişir. Günlük sıcaklık ve basınç farklılıkları oluşur. Bunun sonucunda da meltem rüzgarlar oluşur ve kayalar parçalanır. Cisimlerin gölge uzunlukları değişir. Yerel saat farkları ortaya çıkar. Doğu ve batı yönleri ortaya çıkar. Sürekli rüzgârların yönlerinde sapmalar olur.

b) Dünya’nın Güneş Etrafındaki Hareketi : Dünya, Güneş etrafında elips şeklindeki yörüngede dolanır. Dünya, Güneş etrafındaki hareketini 365 gün ve 6 saatte tamamlar. Bu süreye 1 yıl denir. Dünya’nın ekvator düzlemiyle yörüngesi arasında 23 0 27 ı lık açı vardır. Yani Dünya ekseni eğiktir. Bu eğiklik nedeniyle Dünya’nın farklı bölgelerine Güneş ışığı farklı açılarla gelir ve bu nedenle de ısınma farklılığı oluşur. Bunun sonucunda mevsimler meydana gelir. Dünya, Güneş etrafında hep aynı hızda dönmez. Güneş’e yaklaştıkça dönme hızı artar. Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi sonucu; ▪ Güneş ışığının iki yarım küreye geliş açısı değişir ve bunun sonucunda da mevsimler oluşur. ▪ Gece ve gündüz süreleri değişir. ▪ Güneş’in doğuş ve batış saatleri değişir. ▪ Kutup noktaları ile daireleri arasında sürekli gece ve gündüzler yaşanır. ▪ Kuzey ve Güney Yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır. ▪ Muson rüzgarları oluşur. ▪ Ekvatordan kutuplara gidildikçe gece–gündüz süreleri arasındaki fark artar.

c) Dünya’nın Hareketlerinin Sonuçları : 1-Dünya, yörüngesine göre paralel olsaydı Güneş ışınları hep aynı açılarla gelirdi. Yani Güneş ışınları ekvatora dik, kutuplara paralel düşerdi. Bunun sonucunda da mevsimler oluşmaz ve gece – gündüz süreleri değişmezdi.

DEVAMI… 2-Dünya’nın kuzey yarım küresinde ve güney yarım küresinde aynı tarihlerde farklı (zıt) mevsimler görülür. ▪ 21 Haziran – 23 Eylül → Kuzey Yarım Kürede : Yaz Güney Yarım Kürede : Kış ▪ 23 Eylül – 21 Aralık → Kuzey Yarım Kürede : Sonbahar Güney Yarım Kürede : İlkbahar ▪ 21 Aralık – 21 Mart → Kuzey Yarım Kürede : Kış Güney Yarım Kürede : Yaz ▪ 21 Mart – 21 Haziran → Kuzey Yarım Kürede : İlkbahar Güney Yarım Kürede : Sonbahar

DEVAMI… 3-Dünya’nın kuzey yarım küresinde yaz aylarında gündüzler uzun, kış aylarında ise geceler uzundur. ▪ 21 Haziran’da en uzun gündüz, en kısa gece olur. (Gün dönümü). ▪ 21 Aralık’ta en uzun gece, en kısa gündüz olur. (Gün dönümü). ▪ 21 Mart ve 23 Eylül’de gece ve gündüz süreleri eşit olur. (Ekinoks = Gece, gündüz eşitliği).

GÜNEŞ ‘ İN HAREKETLERİ Güneş Dünya, diğer gezegenler, gezegenlerin uyduları, meteorlar, gök taşları, asteroitler ve kuyruklu yıldızların bulunduğu topluluğa Güneş Sistemi denir. Güneş sistemi, Samanyol Galaksisi’nde yer alır. Güneş Sistemi’ndeki gök cisimleri toplu halde dönerler. Güneş, Güneş Sistemi’nde hareketli değildir. Güneş’in etrafında gezegenler belirli yörüngelerde dolanırlar. Dünya’da Güneş’in etrafında dolandığı için Güneş hareketli görünür. Hareket eden Güneş değil, Dünya’dır. Samanyolu Galaksisi’nde Güneş gibi çok sayıda yıldız vardır ve bu yıldızlar galaksinin etrafında dolanırlar. Bu nedenle Güneş, Güneş Sistemi’nde hareketsiz, Samanyolu Galaksisi’nde hareketlidir. Güneş Sistemi, Samanyolu Galaksisi’nde bir dönüşünü 220 milyon yılda, kendi etrafında dönüşünü 24,7 – 33 saatte gerçekleştirir.