Kalıcı Organik Kirleticiler Stockholm Sözleşmesi Kapsamında Ulusal Uygulama Planı Güncellenmesi Projesi Melih ORAL 4-5 Mart 2013 Antalya

Kalıcı Organik Kirleticiler Doğada kimyasal, biyolojik veya fotolitik olarak bozunmaya karşı koyan Biyo-birikimi olan İnsan ve çevre sağlığına karşı risk taşıyan organik kimyasallardır. 

İnsanları ve doğal yaşamı nasıl etkilerler? Besin zincirinde artarak taşınmalarından dolayı biyo-artış özelliğine sahiptirler. Yağ dokuda birikmelerinden kaynaklı vücuttan uzaklaştırılmaları zordur. Farklı fizikokimyasal özelliklerinden kaynaklı uzun mesafe taşınabilen bu yüzden sadece yerel değil aynı zamanda küresel anlamda da sorun teşkil ederek insan ve çevre sağlığını tehdit eden maddelerdir.

Stockholm Sözleşmesi KOKların olumsuz etkilerinden çevreyi ve insanları korumayı, kısıtlama veya yasaklama gibi tedbirler alarak; Üretimlerini Kullanımlarını, Ticaretlerini Salınımları Kalan stokları ve atıklarını tamamen ortadan kaldırmayı hedefleyen bir anlaşmadır. Türkiye bu sözleşmeyi 2001 yılında imzalamış ve 2010 yılında ise Tarafların Konferansı’nda yerini almıştır. Sözleşme 7. Maddesi ile her ülkeden ilk Ulusal Uygulama Planı’nı (UUP) hazırladıktan sonra Tarafların Konferansı (COP) kararı uyarınca düzenli aralıklarla UUP’nin değerlendirilmesi ve güncellenmesi yükümlülüğü getirmektedir .

Endüstriyel Kimyasallar İlk 12 KOK Yeni 10 KOK Pestisitler aldrin, klordan, DDT, dieldrin, endrin, heptaklor, hekzaklorobenzen, mireks, tokzafen, lindan klordekon, alfa hekzaklorosiklohekzan, beta hekzaklorosiklohekzan, lindan, pentaklorobenzen endosulfan   Endüstriyel Kimyasallar hekzaklorobenzen, polyklorlu bifeniller (PCBs) hekzabromobifenil, hekzabromobifenil eter and heptabromobifenyl ether, pentaklorobenzen, perflorooktan sulfonik asit, tuzları ve perflorooktan sulfonil florid, tetrabromodifenil eter pentabromodifenil eter Kasıtsız Üretim hekzaklorobenzen; poliklorlu dibenzo-p-dioksinler poliklorlu dibenzofuranlar (PCDD/PCDF), ve PCBler beta hekzaklorosiklohekzan pentaklorobenzen

Bileşenler 1 Koordinasyon mekanizmasının oluşturulması Ulusal Yönlendirme Komitesi belirlenmesi Çalışma Gruplarının belirlenmesi Çalışma Grup Üyelerinin, Ulusal ve Uluslararası Uzmanların belirlenmesi ve görev tanımlarının yapılması Ayrıca bu aşamada halkı ve proje paydaşlarını bilinçlendirmek için çalışmalar yapılacaktır.

Bileşenler 2 Yeni KOKların Envanterlerinin Oluşturulması ve UUP’nin gözden geçirilmesi Yeni KOKların ticareti, kullanımı, stokları ve kirlenmiş alanların yeni kılavuzlara göre belirlenmesi Yeni KOKlara dair yasal ve politik çerçevelerin belirlenmesi Ayrıca bu aşamada yeni kokların bertarafı, kullanımdan kaldırılması veya azaltılmasına dair sosyo ekonomik etkileri ilgili çalışma grubunda belirlenecektir.

Bileşenler 2 Yeni KOKların Envanterlerinin Oluşturulması ve UUP’nin gözden geçirilmesi Eski veya yeni KOKların envanter çıkarılmasına dair çalışma gruplarının belirlenmesi bunlar: Bu grupların çalışması neticesinde doğrulama çalıştayı düzenlenecektir

Bileşenler 3 Ulusal Kapasitenin ve Yeni KOKlar açısından önceliklerin belirlenmesi Yeni KOKların yönetilmesi açısından kurumsal ve yasal çerçevenin belirlenmesi Maliyet kazanç kriterine ve envanter sonuçlarına dayanarak yeni KOKların risk azaltımı için seçeneklerin önceliklendirilmesi Önceliklendirmeyi doğrulamak için yeni bir çalıştay düzenlenmesi

4 UUP’nin değerlendirilmesi ve güncellenmesi UUP’nin değerlendirilip güncellenmiş taslağının oluşturulması Yeni KOKların yönetilmesine dair eylem planlarının hazırlanması UUP’nin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanması ve Stockholm Sözleşmesi’nin Tarafların Konferansı’na (COP) sunulması

Yönlendirme Komitesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı- Kimyasallar Dairesi Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı - Kimya Sanayi Şubesi Ekonomi Bakanlığı - Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı - Enerji İşleri Genel Müdürlüğü Kalkınma Bakanlığı - Sosyal Sektörler Ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Dairesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı - Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Gümrük ve Ticaret Bakanlığı - Gümrükler Genel Müdürlüğü Sağlık Bakanlığı - Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Çalışma Grupları Çalışma Grupları Türkiye’de bulunan ve kullanılan organik kimyasallara odaklanacak ve bu gruplar sırayla; Yönetim Grubu Pestisit Grubu (Lindan ve izomerleri) PCB Grubu (Atık Yönetimi) PFOS Grubu PBDE Grubu Kasıtsız Üretim KOKlar Grubu

Proje Gruplar Kurum ve Kuruluşlar ÇŞB Ekonomi Bakanlığı Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı Ankara Gıda Kontrol Laboratuvarı Müdürlüğü Gümrük ve Ticaret Bak. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Sağlık Bakanlığı EÜAŞ Hacettepe Üni. Biyoloji Hacettepe Üni. Kimya Sakarya Üniversitesi BOSAD Kocaeli Sanayi Odası İSO EBSO EnerjiSA İMMİB İZAYDAŞ KİPLAS TÜPRAŞ Arçelik Türk Toksikoloji Derneği EKOTEKS TÇMB FORD

Çalışma Grubu Liderleri Yönetim Grubu– Bursev ARTUKOĞLU (ÇŞB-Kimyasallar Şube Müdürü) Pestisit Grubu– Dr. H. Mehmet DUYUM (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) PCB Grubu- Refet Sinem ATGIN (ÇŞB- Atık Dairesi) PFOS Grubu– Yrd.Doç.Dr Mehmet İŞLEYEN (Sakarya Üni. Çevre Mühendisliği Bölümü) PBDE Grubu– Yrd. Doç. Dr. Perihan B. KURT-KARAKUŞ (Bursa Teknik Üni. Çevre Mühendisliği Bölümü) Kasıtsız Üretim KOKlar– Doç. Dr. Aykan KARADEMİR (Kocaeli Üni. Çevre Mühendisliği Bölümü)

Liderlerin Görevleri Kendi çalışma grubu için çalışma planı hazırlamak ve bunu taslak çalışma planına uymasını sağlamak Takım üyelerinden bilgileri toparlamak ve bunları düzenli bir biçimde raporlamak Takım üyeleri arasında görev dağılımı yapmak Proje Koordinasyon Ekibini yürüyen ve biten bütün çalışmalara dair bilgilendirmek ve yeni gelişmelerden haberdar etmek Proje Koordinasyon Ekibinin belirlediği aralıklarla düzenlenen toplantılara katılım sağlamak Diğer Çalışma gruplarıyla koordinasyonlu çalışmak ve bilgi alışverişinde bulunmak

Görev Tanımları Yönetim grubu sadece Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kimyasallar Dairesi ve Koordinasyon Ekibinden oluşacak olup raporun bir araya getirilmesinde rol oynayacaktır. Her çalışma grubu kendi içinde kendi kimyasalı ve kimyasal grubu ile ilgili yasal konuları, envanter çıkarılması ve planın sosyo-ekonomik boyutu olan eylem planları hazırlama ve varsa ilk UUP’deki eylem planlarını revize etme ile yükümlüdür.

Müdahaleler/ Zaman Aralıkları (Aylar) PROJE İŞPLANI Müdahaleler/ Zaman Aralıkları (Aylar) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bileşen 1: Koordinasyon mekanizması ve Bilinçlendirme Çalışması   Sonuç: Koordinasyon mekanizmasının işlemesi ve paydaşların yeni KOKların zararlarının farkındalıkları Çıktı 1.1: Proje Koordinasyonu oluşturulması ve Çalışma Grupları oluşturulması ve Kontrat yapılması Aktivite 1.1.1. Ulusal Koordinasyon Mekanizmasının Güçlendirilmesi Aktivite 1.1.2. Ulusal Yönlendirme Komitesi’nin belirlenmesi Aktivite 1.1.3. Çalışma Planı Çizilmesi, Çalışma Gruplarının ve Ulusal ve Uluslararası Uzmanların seçilmesi ve görevlerin atanması Çıktı 1.2. Paydaşların ve Halkın haberdar edilmesi, danışılması ve yeni KOKların risklerine dair bilinçlendirilmesi Aktivite 1.2.1. Paydaşlara Danışılması Aktivite 1.2.2. Halkı bilgilendirme ve yeni KOKlara ve Yapılacak Aktivitelere dair bilinçlendirme Aktivite 1.2.3. Açılış Çalıştayı

Müdahaleler/ Zaman Aralıkları (Aylar) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bileşen 2: Yeni KOKların envanterinin çıkarılması ve ilk Ulusal Uygulama Planının Değerlendirilmesi   Sonuç: Yeni KOKların envanterlerinin doğrulanması (eski 12 KOKların envanterlerinin güncellenmesi) ilgili paydaşlar tarafından Çıktı 2.1 İlk 12 KOKun Paydaşlar tarafından Envanterinin güncellenmesi ve doğrulanması Aktivite 2.1.1. İlk 12 KOKun Envanterinin Güncellenmesi ve Doğrulanması Aktivite 2.1.2. İlk KOKların envanterlerini doğrulamak için toplantı düzenlenmesi Çıktı 2.2. Yeni KOKların envanterlerinin çıkarılması ve paydaşlar tarafından doğrulanması Aktivite 2.2.1. Envanterden sorumlu olan Çalışma Gruplarına eğitim verilmesi Aktivite 2.2.2. Yeni KOKların envanterlerinin çıkarılması Aktivite 2.2.3. Envanter doğrulaması için çalıştay düzenlenmesi

Müdahaleler/ Zaman Aralıkları (Aylar) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bileşen 3: Yeni KOKların Yönetiminin Değerlendirilmesi için Ulusal Kapasite ve Önceliklerin belirlenmesi   Sonuç : Yeni KOKların Yönetimine dair Ulusal Kapasite Belirlenmesi ve yeni KOKların risk azaltımı seçenekleri bakımından öncelik belirlenmesi Çıktı 3.1 : Yeni KOKların Yönetiminin Yasal altyapı ve Kurumsal Kapasitelerin Değerlendirilmesi Aktivite 3.1.1. Yeni KOKların Yönetimine dair Yasal ve Düzenleyici Altyapı Değerlendirmesi Aktivite 3.1.2. Yeni KOKların Takibi, Çözümü ve Yasal Yaptırımına dair kapasite belirlemesi Aktivite 3.1.3. Yeni KOKların Kullanımı ve Azaltımına dair sosyo-ekonomik etkilerinin Değerlendirilmesi Çıktı 3.2. Yeni KOKların Risk Azaltma Seçeneklerinin Fayda/maliyet kriterine ve Envanter Sonuçlarına göre Belirlenmesi Aktivite 3.2.1. Öncelik belirleme için Kriter ve Ulusal Amaçların belirleme Aktivite 3.2.2. Ulusal Öncelik Doğrulaması adına Çalıştay Düzenlenmesi

Müdahaleler/ Zaman Aralıkları (Aylar) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bileşen 4: Ulusal Uygulama Planı Hazırlanması ve Sunulması   Sonuç: Güncellenmiş Uygulama Planının Bakanlıkça Tarafların Konferansı’na sunulması Çıktı 4.1. Değerlendirilmiş ve Güncellenmiş Ulusal Uygulama Planı Taslağı Aktivite 4.1.1. Yeni KOKların yönetilmesi ile ilgili olarak özel eylem planları hazırlanması Aktivite 4.1.2. Güncellenmiş Ulusal Uygulama Planı Taslağı Çıktı 4.2. Ulusal Uygulama Planı Devlet Onayı alıp Stockholm Sözleşmesi Tarafların Konferansı’na sunulması 4.2.1. Güncellenmiş Ulusal Uygulama Planı Onay için Çalıştay Düzenleme 4.2.2. Güncellenmiş Uygulama Planını Stockholm Sözleşmesi (SC) Tarafların Konferansı’na (COP) sunulması

TEŞEKKÜRLER!