HAKLARIN KULLANILMASI VE KORUNMASI Doç. Dr. Mustafa ÇEKER

SUBJEKTİF İYİNİYET İyiniyet, Bir hakkın kazanılmasında hakkın kazanılmasına engel olacak bir hukuki eksikliğin bilinmemesi veya gerekli özen gösterilmesine rağmen bu eksikliğin öğrenilmemesidir. İYİ NİYETİN ŞARTLARI: Hakkın kazanılmasına engel olacak bir hukuki eksikliğin var olması Hukuki eksikliğin bilinmemesi Gerekli özenin gösterilmesi

İYİNİYETİN KORUNDUĞU HALLER Aile hukukunda: Çifte evlilik halinde ilk evliliğin sona ermesi üzerine ikinci evliliğin geçerlilik kazanması (TMK m. 147/III) Borçlar hukukunda: Temsil yetkisi verilirken bildirimde bulunulmuş, geri alındığında bildirim yapılmamışsa yetkisiz temsilci ile yapılan işlem geçerli olur. Sebepsiz zenginleşmede iyi niyetli zenginleşenin elinde kalanı iade etmesi Alacağın temlikinde devir işleminden habersiz olarak eski alacaklıya ödeme yapılması Miras hukuku: Ölüme bağlı tasarrufun iptali için zamanaşımı süresi iyi niyetli kişilere karşı 5 yıl, kötü niyetli kişilere karşı 30 yıldır.

İYİNİYETİN KORUNDUĞU HALLER 4. Eşya hukukunda: Taşınırlarda ayni hak kazanılması Rıza ile elden çıkan taşınırlarda Rıza dışı elden çıkan taşınırlarda (TMK m. 777) Taşınmazlar üzerinde ayni hak kazanılması Yolsuz bir tescile dayanarak ayni hak kazanılması Zamanaşımı ile mülkiyet hakkının kazanılması Olağan zamanaşımı (10 yıl) Olağanüstü zamanaşımı (20 yıl) Haksız inşaat ve taşkın inşaatta

HAKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN SINIRLAR DÜRÜSTLÜK KURALI: Herkes haklarını kullanırken ve borçlarını ifa ederken makul, dürüst ve güvenilir kişilerden beklenecek şekilde davranmakla yükümlüdür. Uygulama Alanı: Hakların kullanılması Kanunların yorumlanması Hukuki işlemler Kuruluşu Yorumlanması Tamamlanması Tahvili-taşınmaz satış sözleşmesi Yeni şartlara uyarlanması- Uyarlama; İşlem temelinin çökmesi

HAKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN SINIRLAR HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMAMASI Şartları Bir hakkın varlığı Hakkın karşı tarafa zarar vermek amacıyla kullanılması Sonuçları Hukuki korumadan mahrum kalmak Karşı tarafın zararını tazmin etmek

HAKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN SINIRLAR KANUNA KARŞI HİLE: kanunun emredici hükmü ile yasaklanan bir sonucun başka bir kanun hükmünden yararlanarak dolanılmasıdır. Meslekten ihraç edilen avukatın alacakları devralarak davayı takip etmesi Siyasi parti değiştirme yasağının dolanılması

HAKLARIN KORUNMASI HAK SAHİBİ TARAFINDAN KORUNMASI Meşru müdafaa Kişinin şahıs veya malvarlığına yönelmiş bir saldırının varlığı Saldırının devam etmesi Saldırının hukuka aykırı olması Saldırı ile savunma arasında bir denge bulunması Zaruret hali (Izdırar) Kişinin kendine veya başkasına yönelmiş bir tehlike bulunması Üçüncü bir kişinin malvarlığına zarar verilmesi Zarar vermenin kaçınılmaz olması Tehlike ile zarar arasında denge bulunmalıdır. Kendi hakkını korumak için kuvvet kullanma (ihkakı hak) Fiil kendi hakkını korumak için yapılmalı Devlet organlarının müdahale olanağı olmamalı Koruma için başka yol kalmamalı Kuvvet kullanma dengeli olmalı

HAKLARIN KORUNMASI HAKLARIN DEVLET ELİYLE KORUNMASI DAVA AÇMAK İCRA TAKİBİ YAPMAK

HAKLARIN KORUNMASI DAVA PROSEDÜRÜ Yargı Yolu Medeni yargı yolu Ceza yargı yolu İdari yargı yolu Askeri yargı yolu Anayasa yargı yolu Davanın Görevli Mahkemede Açılması Genel mahkemeler Sulh < 5.600 YTL Asliye >5.600 YTL malvarlığı hakları ve şahıs varlığı hakları Özel mahkemeler Davanın Yetkili Mahkemede Açılması Genel yetkili- davalının ikametgahı Özel yetki Taşınmazın bulunduğu yer Haksız fiilin ika yeri Sözleşmenin ifa yeri Yetki sözleşmesi

HAKLARIN KORUNMASI DAVA ÇEŞİTLERİ Eda davaları: davacı, davalıdan bir edimin yerine getirilmesini talep eder (vermek, yapmak, kaçınmak) Tespit davaları: Taraflar arasında bir hukuki ilişkinin veya bir hakkın mevcut olup olmadığının hükme bağlanması talep edilir Müspet tespit davası Menfi tespit davası İnşai davalar: Taraflar arasında yeni bir hukuki durum meydana getirmek, değiştirmek veya sona erdirmek için açılan davalardır.

HAKLARIN KORUNMASI Davada ispat yolları Davada savunma yolları İspat yükü: Herkes kendi iddiasını ispatla yükümlüdür. İstisnalar: Normal durumun aksinin ispatı gerekmez (hayatın olağan akışı) Herkesçe bilinen vakıaların ispatı gerekmez. Karinelerin geçersiz olması için aksinin ispatı gerekir. Resmi senet ve kayıtlar aksi yazılı delille ispat edilene kadar geçerli sayılır. Davada savunma yolları İnkar (iddianın tamamen reddedilmesi) Kabul (davanın aynen kabul edilmesi) İkrar (belirli bir olayın iddia edildiği gibi gerçekleştiğinin kabulü) İtiraz (Karşı tarafın iddia ettiği hususun haklı bir nedenle reddi) Def’i (Borçlunun borcu ödememesini haklı gösterecek yasal savunmaların ileri sürülmesi)

ÖRNEK OLAY ÇALIŞMASI Yusuf Aslan arkadaşı Kerem Kaplan’a ait otomobili ödünç olarak almıştır. Ancak daha sonra bir kahvehanede kumar oynamış ve bu otomobili de kumarda kaybetmiştir. Kumarhane sahibi Kaya Yazarbozar bu otomobili oto pazarında Oğuz Hakan’a satıp teslim etmiştir.

ÖRNEK OLAY SORULARI Olayda iyiniyet kimde aranır? Şartları nelerdir? Olayda Kerem Kaplan’ın sahip olduğu zilyetlik türü nedir? Olayda malı devralanın iyiniyetli sayıldığı takdirde mülkiyet hakkının kazanılması için ne kadar süre geçmesi gerekir? Kerem Kaplan’ın Kaya Yazarbozar’a olan borcu hangi nitelik taşır?