EDEBİYAT BİLGİSİ Edebi türler 2 grupta incelenir A)Düz yazı B)Şiir 1)Olay Yazıları 2)Fikir Yazıları 1)Şiir Türleri 2)Şiir Bilgisi A)Lirik Şiir B)Epik Şiir C)Pastoral Şiir D)Didaktik Şiir E)Satirik Şiir A)Ölçü B)Kafiye C)Redif A)Roman B)Hikaye C)Masal D)Destan E)Hatıra F)Günlük G)Biyografi H)Otobiyografi I)Tiyatro İ)Gezi Yazısı A)Fıkra B)Makale C)Deneme D)Söyleşi E)Eleştiri F)Mektup

A)Düz Yazı(Nesir Duygu ve düşüncelerin cümleler halinde anlatılmasıdır.İki türde incelenir:Olay yazısı, fikir yazısı 1) OLAY YAZILARI a)Roman:Hayatı ve bilhassa yaşamın odağındaki insanı tüm gerçekliği ile, her yönü ile, yaşanan ve yaşanabilecek şekli ile anlatan yazı türüdür. Olay, zaman, mekan ve kişi ayrıntılı bir biçimde verilir. Bir olay omurgası etrafında oluşan birkaç olay anlatılabilir. Kahraman sayısı fazladır. Romanın serim bölümünde olaylar ve kişiler anlatılır. Düğüm bölümünde olay karışık bir hâl alır ve geliştirilir.çözüm bölümünde ise, olaylar belli bir sonuca bağlanır. b)Hikaye(öykü):Yaşanmış veya yaşanabilecek bir olayı kısa biçimde anlatan yazı türüdür. Belirli bir olay üzerine kurulmuştur. Romandan farklı olarak olay sayısı daha azdır. Zaman, mekan, kişi çok ayrıntılı olarak verilmez. Kahraman sayısı romana göre daha azdır. c)Masal:Olağanüstü olayları ve kahramanları anlatan yazı türüdür. Roman ve öyküden en önemli farkı hayal ürünü olmasıdır. Masalın, dinleyenlere bir öğretme ve ibret verme amacı vardır.

d)Destan:Toplumu derinden etkileyen olayları anlatan yazı türüdür. Yazarı belli değildir, sonradan yazıya geçirilir. Yazıldığı ulusun özelliklerini taşır. e)Hatıra(Anı):İnsan yaşamında unutulmayan ve genelde tarihi değeri olan olayları anlatan yazı türüdür. f)Günlük(Günce):Kişinin başından geçen olayları günü gününe aktardığı yazı türüdür. Anılar belli bir gün geçtikten sonra kaleme alınır. Günlük ise günü gününe yazılır. Bu yüzden günlükler daha gerçekçi, ayrıntılı diyebiliriz. g)Biyografi:Tanınmış ve tarihi önemi olan kişilerin yaşamlarını anlatan yazı türüdür. h)Otobiyografi:Kişilerin kendi yaşamlarını kendilerinin anlattıkları öz yaşam öyküsüdür. ı)Gezi Yazısı:Gezileri (toplum, kent, gelenek, görenek, doğa ve tarihi güzellik) açısından anlatan yazı türüdür. i)Tiyatro:Olayları, sahnede canlandırma yöntemiyle anlatan türdür. Romandaki mekan ve çevrenin karşılığı tiyatroda sahne ve dekordur. Sahne, dekor, replik ve kahramanlar tiyatroyu oluşturan öğelerdir. Tiyatro türleri şunlardır:trajedi, komedi ve dram.

2)FİKİR YAZILARI a)Fıkra:Güncel, önemli olduğu inanılan konuları kişisel anlayış ile ele alan kısa gazete yazılarıdır. Her türlü konuda yazılabilir önemli olan konunun güncelliğidir. Fıkra yazılarının ömrü, ele alınan konuların güncel kalmasına bağlıdır. b)Makale:Daha çok dergilerde yer alan ispatlama amacı güden yazı türüdür. Konusu genellikle, sanat, bilim ve toplumla ilgilidir. Yazar, görüşünü inandırıcı kılmaya çalışır. Belgelere sosyal verilere dayalı bir anlatımı vardır. c)Deneme:Herhangi bir konudaki düşüncelerini kesin kurala veya ispata dayandırmadan anlatan yazı türüdür. Okuyucuya bilinen bir konularda farklı bir bakış açısı kazandırmak için yazılır. Üslup olarak, bakış açısı kazandırırken ispat yoktur. Deneme; yazarın “ben” idir. Yani; yazar denemede kendini anlatır. d)Söyleşi:Fikirlerin karşıdaki insan ile konuşur biçimde anlatıldığı, günlük dilin samimi olarak kullanıldığı yazı türüdür. Söyleşi ile fıkra arasında en önemli fark üslûptur. Söyleşi “senli benli” bir ifade tarzına sahiptir.

e)Eleştiri:Daha çok bir eser ve sanatçı ile ilgili olmakla beraber herhangi bir unsurun iyi ve kötü yönlerini ortaya koyan yazı türüdür. Eleştiri hem olumlu hem de olumsuz olabilir. Eleştirilen kavram tüm yönleri ile değerlendirilir. Kişinin kendi eleştirmesine öz eleştiri denir. f)Mektup:Bir şey bildirmek, sormak ya da istemek için düşünce ve duyguları ileten yazı türüdür.

B)ŞİİR(MANZUM) 1)ŞİİR TÜRLERİ a)Lirik şiir:İçten gelen heyecanları, coşkulu bir dille anlatan duygusal şiirlere denir. Bu tür şiirde hayal, coşkunluk ve duygu birinci plandadır.Lirik şiirlerin konuları çoğunlukla aşk, ayrılık ve ölümdür. Ocağına ermeğe dizde derman olaydı Ay yüzünü görmeğe uygun bir an olaydı Bin kez serden geçerdim, bin rakipli sevdada Sen işaret edeydin, kavga yaman olaydı b)Epik şiir:Kahramanlık, yiğitlik, savaş konularını ya da tarihi bir olayı coşkulu bir anlatımda işleyen şiirlerdir.Bu tür şiirler okuyana vatan ve millet sevgisi aşılar. Kul Mustafa karakolda gezerken Gülle, kurşun yağmur gibi yağarken Yıkılası Bağdat! Seni döverken Şehitlere serdar oldu genç Osman c)Pastoral şiir:Doğa güzelliklerini; orman, yayla, dağ, köy ve çoban yaşamını ve bu hayata duyulan özlemi ifade eden şiir türüne denir. Bazı, hayvanlar yaklaşır yanıma Kana kana sularımdan içer, Hayvan bu tadından anlamaz ya Yine de gözlerinden ışık saçar İşte bütün günlerim böyle geçer d)Didaktik şiir:Belli bir konuda öğüt, bilgi vermek, ahlaki bir ders çıkarmak için yazılan öğretici şiirlere denir. Ben yapamam deme sakın Sorunun cevabı pek yakın Böyle basitini yapamazsan Kalmaz diğerlerinden farkın

Üç parmak noksan ölçerse kile Tatlı söz konuşma bir kimse ile e)Satirik şiir:Toplum hayatında aksayan yönlerin, düzensizliklerin, insanların çeşitli konulardaki beceriksizliklerinin ve zayıflıklarının anlatıldığı yergi şiirlerine denir. Üç parmak noksan ölçerse kile Tatlı söz konuşma bir kimse ile Dört kuruşa sekiz kuruş et hile Hilekarlık güzel sanattır, usanma 2)ŞİİR BİLGİSİ a)Ölçü:Şiirde, hecelerin sayılarına ya da heceyi oluşturan seslerin uzunluk vekısalıklarına göre bir düzen oluşturulur. İşte bu düzene ölçü denir.Edebiyatımızda 2 tür ölçü vardır. Hece Ölçüsü Her ölçü bağlı bulunduğu dilin yapısından doğar. Bu nedenle Türk dilinin doğal ölçüsü, hece ölçüsüdür. Çı-kıp gur-bet e-le bo-şa do-laş-ma Gel be-nim sö-zü-mü tut de-dim gö-nül 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Aruz Ölçüsü Arap dilinde doğmuş olan ve mısralardaki hecelerin uzunluk ve kısalığına bağlı olarak kullanılan ölçüdür. b)Kafiye(Uyak):Dize dize sonlarında yazılışları ve okunuşları aynı olup, anlamları ve görevleri farklı olan kelimelerin veya eklerin tekrarı kafiyeyi kafiyeyi oluşturur.

Yarım Kafiye Dize sonlarında bulunan kelimelerdeki bir ses benzerliğine yarım kafiye denir. Ben çektiğim kim çeker Gözlerim kanlı yaş döker Bulanık bulanık akar Dağların seliyim şimdi Tam Kafiye Dize sonlarında bulunan kelimelerdeki iki ses benzerliğine tam kafiye denir. Bir buluttan düşen yağmur Bir yıldızdan damlayan nur Bir yeşil yaprakta huzur Bir gonca gülüşü olmak Zengin Kafiye Dize sonlarında bulunan kelimelerdeki üç veya daha fazla ses benzerliğine zengin kafiye denir. Bahçede hanımeli Derdinden oldum deli Alemde hüner odur Sevmeli sevilmeli

Cinaslı Kafiye Dize sonlarında anlamları aynı yazılışları farklı olan sözcükler cinaslı kafiyeyi oluşturur. Üzdü beni zalim kanlı yaramaz Gayet çoktur, değil benim yaram az Bana yardan gayrı cerrah yaramaz c)Redif:Dize sonlarındaki yazılışları, anlamları ve görevleri aynı olan ek, kelime ya da kelime gruplarına redif denir.İki türlü redif vardır: Kelime halinde ve ek halinde. Karanfil uzar gider Dinle yolcu, bu ses onun sesidir Yaprağın düzer gider Sinsi adımlarla akşam yürüyor Yar yolunu şaşırmış Sanma ki rüzgarın titremesidir İnşallah bize gider O, ıssız yollarda etek sürüyor

HAZIRLAYAN:MEHMET EMİN EKİZOĞLU