İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri
KRONİK YORGUNLUK SENDROMU Mark Landgraf
Kronik yorgunluk ya da bitkinlik, kesiklik, uyuşukluk, tükenmişlik gibi eş anlamlıları; alışılmış aktivitelerin yapılamaması, dikkati toparlayamama, enerji kaybı, genel aktiviteden sonra anormal yorgunluk olması gibi durumları açıklamak için kullanılır (Arık & Özdemir, 1996)
Kronik yorgunluk sendromunun tanısal öncülünün "nevrasteni" olduğu söylenegelmiştir Başlangıçta "Amerikan sinirliliği" olarak bilinen nevrasteni tanısı, kısa zamanda Avrupa'ya yayılmış ve orta sınıfın en popüler hastalığı olmuştur
Avrupa'da o dönemde hastalığın daha çok ruhsal kökenli olabileceği düşünülmüştür Nevrasteni, Asya ülkelerinde de kabul görmüş, ancak Avrupa’nın aksine fiziksel bir hastalık olarak ele alınmıştır
1920-1930 yıllarında Japonya ve Çin'de bu tablo için özel tedavi yöntemleri geliştirilmiştir Popülaritesi 1938'den sonra azalan hastalığa 1980'lerin ikinci yarısında ilgi yeniden artmış ve «Nevrasteni» adının yerini «Kronik Yorgunluk Sendromu» almıştır
Kronik yorgunluk, kişinin yaşama biçiminde ve meslek aktivitelerinde önemli kısıtlamalar getiren bir hastalıktır Isaac Richter
Kronik yorgunluk sendromu, altta yatan tıbbi bir durumla açıklanamayan aşırı yorgunlukla tanımlı karmaşık bir rahatsızlıktır Kronik yorgunluk sendromu; en az 6 aydan beri devam eden ve dinlenmeyle geçmeyen yorgunluk duygusudur
Kronik yorgunluğun organik veya ciddi psikiyatrik bir neden olmaksızın gelişen yorgunlukla birlikte kas iskeleti ağrısı, uyku bozukluğu, konsantrasyonda bozulma, baş ağrılarının eşlik ettiği kronik, sakatlayıcı ve tedavisi zor bir hastalık olduğunu görülmektedir
Sürekli veya tekrarlayıcı seyreden, sakatlayıcı, iyi anlaşılamayan ve birçok sistemi tutan tek bir sebebi olmayan hastalıktır Rezaul Hoque
Hastalığın başlangıcı ve başlangıç semptomları çelişkilidir Sıklıkla hastalığın ani başlangıçlı şiddetli yorgunluğa grip benzeri tablonun eklenmesi ile kendini gösterdiği ileri sürülmektedir
Kronik yorgunluğun en ayırt edici belirtisi yatak istirahatiyle geçmemesidir Bağışıklık sistemi enfeksiyonlarla başa çıkamayınca sonuç bitkinlik olmaktadır
Kronik yorgunluk sendromlu hastalarda beceri isteyen işlerde yavaşlama, planlama, organizasyon ve problem çözme gibi yeteneklerde gerileme görülmektedir Kronik yorgunluk sendromu, birçok ülkede iş gücü kaybı yapabilen hastalıklar kategorisinde yer almıştır
Kronik yorgunluk sendromu daha sıklıkla beyaz ırk ve 20-40 yaş arasındaki kadınları etkilemektedir Fakat bu bulguya ek olarak tüm yaş gruplarını ve sosyoekonomik grupları etkileyebildiği de gözlenmiştir
Aşırı kilolu ve hareketsiz kişilerde kronik yorgunluk sendromu meydana gelmesi daha olasıdır Maria Tereza Braz
Kronik yorgunluk sendromunun daha sık görüldüğü meslekler; Sağlık çalışanları, doktor, hemşire, polis, subay gibi vardiyalı çalışanlar Yöneticilik gibi yoğun stresli meslek grupları Sık sık deniz aşırı ülkeleri gezmek zorunda kalan ve jet lag sendromu yaşayan meslek grubu
Kronik yorgunluk sendromu fiziksel, duygusal ve zihinsel bulgu ve belirtileri içerir
Fiziksel Tükenmişlik Belirtileri Başka bir nedene bağlı olmayan ve istirahatle geçmeyen, 6 aydan uzun süren, ortalama günlük aktiviteyi en azından %50 azaltacak derecede, yatak istirahati ile düzelmeyen, sürekli veya tekrarlayıcı fiziksel ve zihinsel bitkinlik ve tükenme hissi
Fiziksel Tükenmişlik Belirtileri Güçsüzlük ve daha önce tolere edilebilen egzersizden sonra uzun süreli yani 24 saatten fazla bitkinlik Enerji kaybı Yıpranma Hastalıklara daha hassas olma Baş ağrıları
Fiziksel Tükenmişlik Belirtileri Bulantı Bel ağrısı Denge kaybı Hazım sorunları Uyku bozuklukları Çabuk yorulma Hafif ateş veya üşüme Nadine Nicaise
Fiziksel Tükenmişlik Belirtileri Boğaz ağrısı Açıklanamayan genelleşmiş kas zayıflığı Kaslarda katılaşma Gezici eklem ağrıları Farenjit Bazı hastalarda gribal enfeksiyon benzeri semptomlar
Duygusal Tükenmişlik Bulguları Düşünmede zorluk Gözlerinin önünde beneklerin uçtuğu hissi Depresif duygulanım Desteksiz ve güvensiz hissetme Ümitsizlik Kerpetenle ensenin sıkıldığı hissi, Unutkanlık
Duygusal Tükenmişlik Bulguları Evde, işte gerilim ve tartışma artışı Kızgınlık Net görememe Mide ve bağırsak sisteminde problemler Sabırsızlık Huzursuzluk Nezaket, saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygulanımlarda azalma
Zihinsel Tükenmişlik Bulguları Doyumsuzluk Kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumlar İşi bırakma Hafıza ve konsantrasyonda problemler İşi savsaklama
Kronik Yorgunluk Sendromuyla Başa Çıkmak Hayat hızını yavaşlatmak Fiziksel stres meydana getirecek ortamlardan ve işlerden kaçınmak Çalışma ortamını yeniden düzenlemek İş hayatında ve özel hayatta yeni stratejiler belirlemek İşyerinde sosyal destek amaçlı gruplar kurmak, toplantılar düzenlemek
Kronik Yorgunluk Sendromuyla Başa Çıkmak Eğitim içerikli uygulamalar ile bireysel baş etme yöntemleri geliştirmek Kas gevşetici egzersizler yapmak Bireye zor gelen işlerin dönüşümlü olarak yapılmasını sağlamak Gün içerisinde kitap, gazete ve dergi okuma gibi, iş harici aktiviteler için zaman ayırmak gibi düzenlemeler işe yarayabilir
Kaynaklar: Arık A. C., Özdemir G. (1996). Kronik yorgunluk sendromu. O.M.Ü. Tıp Dergisi, 13(1), 1-6. Birlik K. (2012). Kronik yorgunluk sendromu. Eğitimde Yansımalar Dergisi, 32, 17-18. Fidaner H. (1999). Kronik yorgunluk sendromu. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2, 261-265. http://fineartamerica.com/
TEŞEKKÜRLER