İLAMSIZ İCRA Prof. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 6. HAFTA

GENEL OLARAK İlamsız icra, para alacaklarına özgü takip yoludur. İlamsız icrada takipte bulunabilmek için, bir mahkeme hükmüne veya alacağı belgeleyen bir senede gerek yoktur. İlamsız icra yolları üçe ayrılır: Genel haciz yolu Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu Kiralanan taşınmazların tahliyesi

İLAMSIZ İCRADA YETKİ İlamsız icrada yetkili icra dairesi üç şekilde tespit edilir: Borçlunun ikametgahındaki icra dairesi Sözleşmeden doğan borçlarda alacaklının ikametgahı veya sözleşmenin yapıldığı yerdeki icra dairesi Taraflar arasında yetki sözleşmesi yapılmışsa, sözleşmede öngörülen icra dairesi

YETKİ İTİRAZI İcra takibi yetkisiz icra dairesinde yapılmışsa, borçlu ödeme emrine itiraz süresi içinde itirazda bulunabilir. Yetki itirazı, takibi durdurur. Takibin devamı için alacaklının İM’e başvurarak itirazın kaldırılması kararı aldırması gerekir.

GENEL HACİZ YOLU Genel haciz yolu, kural olarak bütün para alacakları kanunda öngörülmüş olan bir takip yoludur. Bu kuralın iki istisnası vardır: Rehinle temin edilmiş alacaklar Kambiyo senedine bağlı alacaklar

TAKİBİN AŞAMALARI Takip talebi Ödeme emri Haciz Haczedilen malların satılması Paranın alacaklıya ödenmesi

TAKİP TALEBİ Takip talebi, yetkili icra dairesine sözlü veya yazılı şekilde yapılabilir. Takip talebinde matbu örnek formlar kullanılır. Takip talebinin 5 önemli hukuki sonucu vardır: Takip talebini alan icra müdürü borçluya ödeme emri göndermek zorundadır. Takip talep tarihi, hacze iştirakte esas alınır. Takip talebi ile zamanaşımı kesilir. Borçlu, daha önce düşmemişse, takip talebiyle temerrüde düşmüş olur. Alacaklı takipten her zaman vazgeçme hakkına sahiptir.

ÖDEME EMRİ Takip talebini alan icra dairesi, borcunu ödemesi veya itirazlarını bildirmesi için 3 gün içinde borçluya bir ödeme emri göndermek zorundadır. Ödeme emri, 3 nüsha olarak düzenlenir. Ödeme emrinin hukuki sonuçları şunlardır: Borçlu, alacak ile ilgili itirazlarını 7 gün içinde bildirmek zorundadır. Süresi içinde itiraz edilmemesi, takibin kesinleşmesini sağlar. İtiraz takibin durmasını sağlar.

ÖDEME EMRİNE İTİRAZ Ödeme emrini alan borçlu, çeşitli nedenlerle takibe itirazda bulunabilir. Borçlu, itirazında bildirdiği sebeplerle bağlıdır; bunları genişletemez veya değiştiremez İtirazın geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartlar aranır: Ödeme emrinin tebliğ edilmiş olması Bizzat itirazda bulunulması Ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde yapılması Kısmi itirazda borç miktarının gösterilmesi

İTİRAZ NEDENLERİ İmza itirazı Borca itiraz İfa Zamanaşımı Muacceliyet Şart Alacaklı sıfatı Miktar

GECİKMİŞ İTİRAZ Ödeme emri kendisine tebliğ edilen borçlu kusuru olmaksızın bir engel sebebiyle itiraz edememişse, paraya çevirme işlemi bitene kadar gecikmiş itirazda bulunabilir. Gecikmiş itiraz icra mahkemesine yapılır. Gecikmiş itiraz halleri Ağır hastalık Doğal afetler Seyahat İcra mahkemesi, borçlunun mazeretini haklı bulursa itirazın kabulüne ve takibin durmasına karar verir.

İTİRAZIN BERTARAF EDİLMESİ Borçlunun süresi içinde yaptığı itiraz üzerine icra takibi durur. Takibe devam edebilmek için alacaklının önünde iki seçenek vardır: İtirazın iptali davası İtirazın kaldırılması

İTİRAZIN İPTALİ DAVASI İtirazın iptali davası, borçlunun takip konusu alacağı ödemeye mahkum edilmesi, borçlunun itirazının iptali ve alacağın tahsiline karar verilmesi amacıyla genel yetkili mahkemede açılır. Süresi, 1 yıldır. Sonuçları Davanın reddi; takibin iptaline neden olur. Kötüniyetli alacaklı en az %40 oranında tazminat mahkum edilir. Davanın kabulü; İcra takibine devam edilir. Kötüniyetli borçlu en az %40 oranında icra inkar tazminatına mahkum edilir

İTİRAZIN KALDIRILMASI DAVASI İtirazın kaldırılması, itirazın tebliğinden itibaren 6 aylık süre içinde icra mahkemesinden istenebilir. İtirazın kaldırılması, sınırlı hallerde söz konusu olur: İtirazın kesin kaldırılması (borca itiraz) İtirazın geçici kaldırılması (imzaya itiraz)

İTİRAZIN KESİN KALDIRILMASI Alacaklının elinde borcun varlığını belgeleyen bir belgenin bulunması halinde bu yola başvurulur. İtirazın kesin kaldırılmasının istenebileceği belgeler: İmzası borçlu tarafından ikrar edilmiş bir adi senet İmzası noterce tasdikli bir resmi senet Resmi makamlarca verilen makbuz ve belgeler Kredi kurumlarının düzenlediği belgeler

İTİRAZIN GEÇİCİ KALDIRILMASI Borçlunun imzaya itirazı üzerine alacaklı icra mahkemesinden itirazın geçici olarak kaldırılmasını isteyebilir. Mahkeme, senet üzerindeki imzanın borçluya ait olup olmadığını inceler. İmzanın borçluya ait olduğu kanaatine varılırsa; İtiraz geçici kaldırılır. Tazminata karar verilir. %10 oranında para cezası verilir. Kararın sonuçları; Alacaklı borçlunun mallarına geçici haciz konulmasını isteyebilir. Borçlu 7 gün içinde borçtan kurtulma davası açabilir. Dava açmazsa takip ve haciz kesinleşir. Borçlu 3 gün içinde mal beyanında bulunmak zorundadır.

BORÇTAN KURTULMA DAVASI Borçlu, itirazın geçici kaldırılması üzerine, gerçekten borçlu olmadığına inanıyorsa ve aleyhine başlamış olan icra takibinin devam etmesini engellemek istiyorsa, genel mahkemede, borçlu olmadığına ilişkin yedi gün içinde bir dava açabilecektir. Bu davaya da borçtan kurtulma davası denir. Borçtan kurtulma davası niteliği itibari ile bir menfi tespit davası niteliğindedir. Borçtan kurtulma davasında yetkili mahkeme, icra takibinin yapıldığı yer mahkemesi veya alacaklının (davalının) yerleşim yeri mahkemesidir. Borçtan kurtulma davası, itirazın geçici kaldırılması kararının borçluya tebliğinden itibaren yedi gün içinde açılmalıdır. Borçlu, bu yedi günlük süre içinde borçtan kurtulma davası açmazsa, itirazın geçici kaldırılması kararı kesin kaldırma kararına dönüşür; geçici haciz konulmuşsa, geçici haciz de, kesin hacze dönüşür.

Borçtan kurtulma davasının dinlenebilmesi için ayrıca, davacı olan borçlunun, ilk duruşma gününün bitimine kadar dava konusu alacağın % 15’i kadar bir teminat göstermesi gerekir, aksi halde başka bir inceleme yapılmadan dava reddedilir. Yapılan yargılama sonunda, borçlu haklı bulunursa, borçlunun, takip konusu alacağın borçlusu olmadığı tespit edilmiş olur. Alacaklı (davalı) artık ilamsız icra takibine devam edemez. Mahkeme, borçtan kurtulma davası sonunda borçluyu haklı görmez ise, borçlunun, takip konusu alacağın borçlusu olduğu tespit edilmiş olur ve böylece itirazın geçici kaldırılması kararı, kesin kaldırma kararına dönüşür. Ayrıca, alacaklı icra takibine devam edilmesini isteyebilir, borçlunun malları üzerinde geçici haciz varsa, o da kesin hacze dönüşür.