MENFİ TESPİT VE İSTİRDAT DAVASI Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 7. HAFTA

GENEL OLARAK İlamsız icrada, takip borçlusu, gerçekte borçlu olmadığı halde, herhangi bir sebeple ödeme emrine itiraz etmemiş veya itirazını ispat edememiş olabilir. Bu durumda takip kesinleşmiş olduğundan takip borçlusu, borçlu olmadığı parayı ödemek zorunda kalacaktır. Takip borçlusunun önünde iki seçenek kalmıştır: Menfi Tespit Davası İstirdat Davası

MENFİ TESPİT DAVASI (MTD) Menfi tespit davası, borçlunun, borcu ödemeden önce, borçlu olmadığının tespiti için açılır. Takip borçlusu, bu dava ile borçlu olmadığını ispat etmek suretiyle hakkındaki icra takibini iptal ettirir ve borcu ödemekten kurtulur. İcra takibine etkisine göre menfi tespit davaları (MTD) iki şekilde açılır: İcra takibinden önce açılan MTD İcra takibinden sonra açılan MTD

İCRA TAKİBİNDEN ÖNCEKİ MTD İcra takibi tehlikesiyle karşı karşıya olan kişilerin alacak iddiasında bulunan kişilere karşı açabileceği bir davadır. Genel mahkemelerde açılır. Dava, icra takibi açılmasını önlemeyeceği gibi, sonradan açılan takibi de durdurmaz. Takibi durdurmak için mahkemeden teminat karşılığında bir ihtiyati tedbir karar aldırmak gerekir.

İCRA TAKİBİNDEN SONRAKİ MTD Takip borçlusu, icra takibi kesinleşmesine rağmen borçlu olmadığını düşünüyorsa, bu yola başvurmalıdır. Bu halde de MTD takibin durmasına yol açmaz. Hatta mahkemenin ihtiyati tedbir kararı vererek takibi durdurmaya da yetkili değildir. Borçlunun talebi ve en az %15 teminat vermesi halinde, icra veznesine girmiş olan paraların alacaklıya ödenmemesi için ihtiyati tedbir kararı verebilir. Borçlu davayı kaybederse, mahkemece re’sen alacaklıya tazminat ödemeye mahkum edilir. Bu tazminat alacağın %40’ından az olamaz. Borçlu davayı kazanırsa, takip derhal durur, hükmün kesinleşmesiyle de takip iptal edilir. Ayrıca, takibin kötü niyetle yapıldığı anlaşılırsa, borçlunun talebi üzerine uğradığı zararın tazminine (en az %40) karar verilir.

İSTİRDAT DAVASI İcra tehdidi altında borcu ödemek zorunda kalan kişi tarafından açılır. Takip borçlusu, bu dava ile haksız olarak ödemiş olduğu tutarın iadesini talep eder. İstirdat davası, bir yıllık süreye tabidir. Borçlu, davayı kazandığı takdirde, ödediği tutarın dışında icra takip harç ve giderlerini de geri alır.

MAL BEYANI Takip borçlusu, malvarlığı ve alacaklarından yeteri kadar kısmının çeşit ve niteliklerini icra dairesine bildirmek zorundadır. Borçlu, sadece borcuna yetecek kadar olan malını beyan etmek zorundadır. Borçlu, malı olmasa bile mal beyanında bulunmak zorundadır. Devlet ve belediye gibi resmi bütçeli kuruluşların mal beyanında bulunma zorunluluğu yoktur.

SÜRESİ Borçlu ödeme emrine itiraz süresi içinde (7 gün) mal beyanında bulunmakla yükümlüdür. Ödeme emrine itiraz edilmesi, mal beyanında bulunma süresini de uzatır. İtirazın kesin veya geçici kaldırılması durumunda, bu kararın tefhim veya tebliğinden itibaren 3 gün içinde yükümlülük ortaya çıkar.

SONUÇLARI Hapisle tazyik Disiplin hapsi (10 gün) Hapis cezası (3 ay-1 yıl)