HASTA HAKLARI AÇISINDAN AYDINLATILMIŞ ONAM

Hasta Hakları Hasta Haklarını İnsan Haklarının sağlık alnında yansımasıdır. Sağlık Bakanlığının 01-08-1998 tarihli yönergesinde hasta hakları tanımlanmıştır. Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları hasebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder.

Hasta Hakları Hizmetten genel olarak faydalanma hakkı Bilgilendirilme ve bilgi isteme hakkı Sağlık kuruluşunu, personelini tanıma seçme ve değiştirme hakkı Mahremiyet Bilgilendirilmiş rıza yada aydınlatılmış onam Güvenlik Saygınlık görme ve rahatlık Ziyaretçi ve refakatçi bulundurma hakkı Başvuru ve dava hakkı

TANIM/ETİK Tanı tedavi ve seçenekleri ,sonuçları ,hastalığın gidişi konularında hastaya anlayabileceği bir ifade biçimiyle bilgilendirme ve açıklamada bulunulması ve sonuçta tıbbi müdahale için onun onamının alınması” “Hastanın kendi hakkında karar verme hakkına sahip olması nedeniyle tedavisini bilmeye ve onaylamaya hakkı” “müdahalenin biçimi , tehlikeleri,faydaları, seçenek tedavileri ile bu seçenek tedavilerin faydaları ve tehlikeleri doktor tarafından yapılan yeterli açıklamadan sonra hasta tarafından tıbbi müdahaleyi istekle ve baskı altında kalmadan kabul etmek olarak”

TANIM/HUKUK hastaya hekim tarafından verilecek bilgiler ile hastanın kendisine uygulanması düşünülen tıbbi müdahale üzerinde serbestçe karar verecek duruma getirilmesi hastanın beden bütünlüğü /beden bütünlüğü konusunda karar alma ve bu çerçevede kendi geleceğini belirleme hakkı aydınlatılmış onam tıbbi müdahaleyi yasalara uygun hale getiren şartlardan biridir.

Aydınlatılmış Onam; hastanın bilgilendirilmesi, tıbbi karara katılmasının sağlanması ve hekimin hasta ile işbirliğine girmesi anlamına da taşır. Aydınlatılmış Onam; hasta özerkliğine saygı göstermenin en önemli boyutudur.

AYDINLATILMIŞ ONAM Hastanın verilen bilgiler ile uygulanması düşünülen tanı, tedavi yöntemlerine özgürce karar verebilecek hale getirilmesi aydınlatma, hastanın yapılacak tıbbi işlemler için bilinçli olarak vereceği izin ise onam olarak tanımlanmaktadır. Aydınlatılmış onamı, hukuki ve hasta hakları boyutunda ele almak mümkündür.

temel kavram basittir; Bir hekim yapacağı işlemler hakkında bilgilendirmedikçe ve hastada önerilen tedavi ve işlemleri kabul etmedikçe, hastasına dokunamaz ve tedavi edemez.

HEKİM Bilgilendirme sırasında anlaşılır bir dil kullanmaya, tıbbi terimlerden kaçınmaya, olasılık hesaplarından uzak durmaya özen göstermelidir. Hastanın rıza konusunda karar vermesi hatta yakınları ile görüşüp başka bir hekime danışabilmesi için gereken uygun süreyi tanımalıdır.

Öncelikle muayene ettiği veya müdahale edeceği her hastayı BİLGİLENDİRMELİDİR. Bilinci açık ,iyiyi kötüden ayırt edebilen,anlama yetisi yerinde olan ve reşit olan her hastadan AYDINLATILMIŞ ONAM almalıdır. Eğer hasta bilgilendirilmek istemiyorsa, bilinci kapalıysa, iyiyi kötüden ayırt edemiyorsa, anlama yetisine sahip değilse veya reşit değilse aydınlatılmış onamını vasisinden almalıdır

RIZANIN GERİ ALINMASI; Hasta kendi geleceğini bizzat tayin hakkının bir sonucu olarak tıbbi müdahaleye verdiği onamını her zaman geri alabilir.(müdahale başladıktan sonra tıbben sakınca yoksa) Yönetmelikte; hastanın sağlık kuruluşuna daha sonraki başvurularında bu durumun hastanın aleyhinde kullanılmaması gerektiği vurgulanmıştır.

Rızanın Kapsamı; Hastanın rızası hangi konuya ilişkin ise,doktorunda müdahalesini bu konuda gerçekleştirmesi yani verilen rızanın çerçevesinde kalması gerekmektedir. Müdahale sırasında hasta için risk taşımayan fakat yararlı olacak başka bir müdahaleyi dahi hastanın onayı olmadan yapamaz.

Rızanın Aranmadığı Durumlar; Tıbbi müdahalenin gecikmesi durumunda hayati tehlike oluşacaksa, Toplum sağlığı açısından tehdit oluşturuyorsa, İntihar girişimlerinde rıza aranmaz.

Aydınlatılmış Onamın İçermesi Gerektiği Hususlar; Önerilen tedavi veya işlemin açıklanması Ölüm ve ciddi sakatlık risklerinin vurgulanarak, önerilmiş olan tıbbi işlemin yarar ve risklerinin açıklanması Alternatif tedavi ve müdahalelerin, yarar ve risklerini de içerek şekilde açıklanması

Aydınlatılmış Onamın İçermesi Gerektiği Hususlar; Tedavi edilmediğinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçlardan bahsedilmeli Başarı şansı ve başarıdan ne kastedildiği açıklanmalı İyileşme sırasında en büyük problemin ne olduğu ve normal yaşamına ne kadar zamanda dönebileceği hakkında da bilgi verilmeli

Kötü bir sonuç halinde rızanın ispatlanması hekime ait bir yükümlülük olduğu için rızanın yazılı olması gereklidir (HUMK 287. madde). SÖZ UÇAR YAZI KALIR

Her müdahale için matbu bir onam formu kullanılması çok uygun değildir Her müdahale için matbu bir onam formu kullanılması çok uygun değildir. Kullanılacak formda hastanın kendi el yazısı ile doldurabileceği bir bölüm olmalı.Buraya hasta şu bilgileri yazıp imzalamalı; Hastalığımı ve tedavi olmadığımda olacakları biliyorum. Yapılacak tedavinin mahiyetini biliyorum.

Onam Formu; Başka tedavi yöntemlerini ve bunların risklerini biliyorum. Müdahalenin risk ve yan etkilerini biliyorum. Başarı olasılığını biliyorum. Tedavi olmadığımda ne olabileceğini biliyorum. Bana söylenenlerin tümünü anladım. Doktorum tüm sorularımı cevapladı.

Onam Formu; Aydınlatılmış onam formunun anlamını biliyorum. Formda kabul ettiğim müdahaleleri işaretledim. Bana müdahale yapacak kişileri biliyorum. Kendi özgür irademle karar veriyorum. Bu müdahaleyi kabul etmeme yada istediğim zaman vazgeçme hakkımın olduğunu biliyorum.

Anayasamızın 17. maddesi “Herkes, yaşama ve manevi varlığını geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz“ hükmü ile vücut dokunulmazlığını güvence altına almaktadır.

Bilgilendirmenin Kapsamı Hangi Hallerde Daralabilir?

Müdahalenin ivediliği, Kapsamlı bilgilendirmenin hastayı olumsuz etkileyeceği hallerde (TDN M.14) Hastanın açık isteği varsa bilgilendirmenin kapsamı daraltılabilir.

Bilgilendirmenin Kapsamı Hangi Hallerde Genişletilmelidir?

Müdahale sonucunda oluşabilecek risk büyükse Müdahale doğrudan tedavi amacı taşımıyorsa Tıp bilimi ve uygulamasına henüz yerleşmemiş bir girişim söz konusu ise Hastanın açık isteği doğrultusunda bilgilendirmenin kapsamı genişletilebilir.

Bilgilendirme Hangi Hallerde Yapılmayabilir?

Hasta serbest iradesi ile bilgilendirilmek istemezse Hasta uygulanacak tıbbi girişim konusunda bilgi sahibi ise Acil durumlarda Cerrahi girişimin genişletilmesinin zorunlu olduğu bazı hallerde

Hastayı sağlık durumu konusunda bilgilendirmek hekimin sorumluluğudur. Müdahale ekip tarafından gerçekleştirilecekse ekibin yöneticisi bilgilendirebilir. Müdahaleye katılan hekimlerden her biri kendi uzmanlık alanı ile ilgili bilgilendirme yapabilir.

Bilgilendirme Kime Yapılır?

Hasta reşit ve ayırtım gücüne sahipse bilgilendirme hastaya yapılır Hasta küçük veya ayırtım gücüne sahip değilse veli veya vasisi bilgilendirilir. Hasta isterse bilgilendirilmek üzere kendisinden başka birini belirleyebilir. H.H.Y. M. 15

Bilgilendirme Ne Zaman Yapılmalıdır?

Hastanın tıbbi müdahaleye onam vermesinden önce yapılır Hastaya uygulanacak tedavi yöntemi ya da yöntemlerinden biri ile ilgili karar verebilecek kadar uygun bir zaman tanınmalıdır. Acil durumlarda zaman konusunda sınırlama olabilir.

Bilgilendirmenin Yazılı Olma Şartı Var mıdır?

T.C. Yasalarına göre aydınlatma yazılı ya da sözlü olarak yapılabilir. Önemli olan hastanın anlayacağı bir aydınlatmanın gerçekleştirilmiş olmasıdır. Bazı hallerde aydınlatmanın yazılı yapılması gerektiği yasalarla belirlenmiştir. (Kürtaj, sterilizasyon, organ nakli v.b)

Sabrınız İçin Teşekkürler