BANKA VE SERMAYE PİYASASI HUKUKU Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Tel: 0533 482 53 67 E-posta: mceker@cu.edu.tr

BANKALARIN KURULUŞU Türkiye’de bir banka kurulabilmesi için, Bankalar Kanunu’nda aranan şartların yerine getirilmesi ve BDDK.’dan izin alınması gereklidir. Bankalar Kanunu kuruluşa ilişkin olarak çeşitli açılardan özel düzenlemeler öngörmüştür: a) Şekil b) Kurucular c) Ortaklar d) Sermaye e) Hisse senetleri

KURULUŞ ŞEKLİ Bankalar, bir ticaret şirketi olan “anonim ortaklık” şeklinde kurulmak zorundadırlar. Dolayısıyla, limitet, kolektif veya komandit şirket çatısı altında bir banka kurulması mümkün değildir. Bankacılık faaliyetinde bulunmak isteyen en az 5 kurucu bir araya gelerek, kanunda (Türk Ticaret Kanunu ve Bankalar Kanunu’nda) öngörülen unsurları taşıyan bir ana sözleşme hazırlayıp imzalarını notere onaylatmak zorundadırlar. BDDK izni alındıktan sonra şirket ticaret siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazanır.

KURUCULAR Kanunda kurucu ve ortakların güvenilir kişiler olmasını sağlamak amacıyla bazı özel koşullar öngörülmüştür. Bankalar Kanunu’na göre, kurucuların, aşağıdaki niteliklere sahip olması gereklidir: Müflis veya konkordato ilan etmemiş olması, Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis cezası almamış olması, Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olması, İstihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı yada vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı hüküm giymemiş olması, Tasfiyeye tabi tutulan finansal kurumlarda doğrudan veya dolaylı olarak %10 ve daha fazla oranda pay sahibi olmaması Banka kurucusu olmanın gerektirdiği mali güç ve itibara sahip olunması.

ORTAKLAR En az 5 kişiden oluşur. Bu zorunluluk, bankanın kuruluşundan sonra da devam eder. Bu nedenle, bankanın faaliyeti sırasında ortak sayısının beşten aşağıya düşmesine yol açan işlemler pay defterine kaydedilemez. Kamu sermayeli bankalar, bu sınırlamanın dışındadır. Sermayenin %5 ve daha fazlasına sahip olacak ortakların kurucularda aranan nitelikleri taşıması şarttır. Bu nitelikleri kaybeden ortaklar, temettü dışındaki ortaklık haklarından yararlanamazlar. Bu halde, genel kurula katılma ve oy kullanma gibi diğer ortaklık haklarını Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kullanır. Bir kişinin, banka sermayesinin %5’i ve daha fazlasını temsil eden payları edinmesi veya bir ortağa ait payların banka sermayesinin %5, %20, %33 veya %59’sini aşması sonucunu veren hisse edinimleri BDDK’nın iznine tabidir. Bu durum, bir ortağa ait payların yukarıdaki oranların altına düşmesi sonucunu veren devir işlemleri için de geçerlidir.

SERMAYE Türkiye’de kurulacak bankaların ödenmiş sermayesinin 20 trilyon liradan az olmaması gereklidir.

HİSSE SENETLERİ Bankalar, Türk Ticaret Kanunu’ndaki anonim ortaklıklardan farklı olarak hisse senetlerinin çıkarılması ve devri bakımından bazı kısıtlamalara tabidirler. Bu düzenlemelerin amacı, şu şekilde sıralanabilir:  Sermayenin nakit dışındaki değerlere yatırılarak likiditesini kaybetmesine engel olmak,  Bankaların sermayesine mümkün olduğu kadar çok sayıda küçük tasarruf sahibinin katılmasına imkan vermek,  Kanunun kredilerle ilgili hükümlerinin uygulanmasını kontrol etmek üzere banka ortaklarının bilinmesini sağlamak. Bu çerçevede, hisse senetlerinin, Tamamının nama yazılı olması, Nakit karşılığı çıkarılması, Nominal değerlerinin 1 milyar lirayı aşmaması, Menkul kıymetler borsasına kote edilmesi

KURULUŞ İZNİ Bankalar Kanunu’nun 4.maddesi uyarınca, Türkiye’de bir banka kurulması veya yabancı ülkelerde kurulmuş bir bankanın Türkiye’de şube açması için, BDDK’dan izin alınması şarttır. Kuruluş izni Resmi Gazetede yayımlanır.

FAALİYET İZNİ Kuruluşu veya Türkiye’de şube açması onaylanan bir banka doğrudan doğruya bankacılık işlemlerine başlayamaz. Kuruluş veya Türkiye’de şube açma işlemleri tamamlanan bankalar, mevduat kabulü ve diğer bankacılık işlemlerini yapabilmek için, bir beyanname ile Kurul’a tekrar başvurmak zorundadırlar. Elde edilen bilgilerin olumsuz olması halinde, faaliyete geçme izni verilmez.