KARAPARA,SUÇ GELİRLERİ VE TERÖRÜN FİNANSMANI İLE MÜCADELE Bankacılık Sektörü Açısından Konunun Önemi Selim Önal/TBB Çalışma Grubu

GÜNDEM SORUNUN GÜNCELLİĞİ VE ÖNEMİ TANIMLAR/KAVRAM VE OLGULAR BANKALARIN MÜCADELE STRATEJİSİ AKLAMA YÖNTEMLERİ/AŞAMALARI ŞÜPHELİ İŞLEM TÜRLERİ YÜKÜMLÜLÜKLER SONUÇ

GÜNCEL GELİŞMELER IMF dünya çapında bir yıl içinde aklanan para tutarının 1,5 trilyon USD olduğunu tahmin etmektedir. Bankacılık sektörünü karapara aklayıcıların hedefi haline getiren gelişmeler ortaya çıkmıştır. Finansal ürün ve hizmetlerin gelişmesi, karmaşık nitelik kazanması Finansal piyasaların küreselleşmesi ve sermaye hareketlerinin serbestleşmesi Teknolojik ilerlemelerin paranın hızı ve hareket yeteneğini artırması

KAVRAMLAR, TANIMLAR VE OLGULAR Karapara (4208 sayılı yasa md: 2) Yasal ve meşru olmayan yollardan elde edilen kazançlar 4208 sayılı yasada yapılan tanımlama ile belli yasalar ve yasa maddeleri sayılmaktadır Suç Geliri (Türk Ceza Yasası md: 282) Alt sınırı 1 yıl veya daha fazla hapis cezası gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlı değerleridir.

AKLAMA SUÇU/ÖNCÜL SUÇ Aklama Suçu Yasalarca tespit edilen belli suçların işlenmesi sonucu elde edilen para ve para hükmündeki değerlerin yasal değerlere dönüştürülmesi için yapılan işlemlerdir 4208 sayılı yasa ile hukuk sistemimize dahil edildi Öncül Suç Aklama suçuna konu menfaat ve değerlere kaynaklık eden suçlardır 4208 sayılı yasada sayma yöntemi ile belirlenmiştir.

ÖNCÜL SUÇLAR Uyuşturucu madde ticareti ve kullanımı Gümrük kaçakçılığı Silah kaçakçılığı Organ ve doku kaçakçılığı Tarihi eser kaçakçılığı Sahte fatura ile ilgili suçlar Devletin şahsiyetine karşı suçlar Resmi/Özel belgede sahtecilik Paralarda kalpazanlık/taklit parayı tedavüle çıkarma ...vd.

AKLAMA SUÇU/SUÇ GELİRİ 4208 sayılı yasa Karapara Karapara aklama Öncül suç yaklaşımı Sayma yöntemi Özel bir yasa TCK madde: 282 Suç Geliri Suçtan kaynaklanan malvarlığı Suç geliri aklama Alt sınırı 1 yıl hapis cezası Eşik yöntemi Genel Yasa

KARAPARA-KAYITDIŞI EKONOMİ Yasadışı Alan Yasal Alan Kayıtdışı Ekonomi Vergi Kaçağı KARAPARA Yasa dışı kazanç alanı

TERORİZMİN FİNANSMANI Terör örgütlerinin suçtan kaynaklanan gelirler (karapara) yardımıyla faaliyetlerine kaynak yaratmasıdır BM ve FATF ülkelere bu yöndeki faaliyetlere karşı tedbir geliştirilmesini önermiştir. MASAK şüpheli işlem grupları arasına eklemiştir. Terör faaliyetlerinin artması ve uluslararası hale gelmesi Suç gelirlerinin (karapara) terör faaliyetlerinin finasmanında kullanılmak üzere aklanması Organize suç şebekeleri- terör örgütü bağlantıları

BANKALARIN MÜCADELE STRATEJİSİ MÜŞTERİNİ TANI Müşteri kabul politikası Kimlik tespiti Kayıtların saklanması ve güncel tutulması Riskli bölgelere dikkat edilmesi Düzenlemelere uyum İç Denetim ve Risk Yönetimi

MÜŞTERİ KABUL POLİTİKASI Müşteri olarak kabul edilmeyecekler; Bilgi ve belge vermekten kaçınanlar Anonim isimler yada rumuzla hesap açtırmak isteyenler İşlemleri ve parasının kaynağı hakkında tatminkar bilgi veremeyenler BM’in terörizmin finansmanına karışanlar listesinde bulunanlar Tabela bankaları (shell bank) Müşteri olarak kabulde ilave özen gösterilecekler Riskli bölge ve ülkelerden gelen müşteriler (FATF-NCCT)

MÜŞTERİNİ TANI/KİMLİK TESPİTİ Bankalar için kimlik tespiti bir yükümlülüktür Kimlik tespiti yapılmadan iş ilişkisi başlatılmamalıdır Kimlik tespiti, belirlenmiş usule uygun olmalıdır Kimlik tespiti, müşterinin kendi adına yada başkası adı veya hesabına hareket edip etmediğini belirlemek açısından da önemlidir Müşteri kimliğinin tespitinde, bilgilerin resmi, güvenilir, bağımsız kaynaklı belge, veri yada bilgi kullanılarak doğrulanması gereklidir 12.000 YTL veya muadili döviz tutarı işlemlerde sınır kabul edilip, parasal sınıra tabi olan olmayan ayrımı yapılmıştır

KİMLİK TESPİT YÖNTEMİ Gerçek Kişiler Tüzel Kişiler T.C.Vatandaşları Nüfus Cüzdanı Sürücü Belgesi Pasaport Yabancı Uyruklu Kendi Ülke Pasaportu İkamet Tezkeresi Tüzel Kişiler Ticaret Siciline Kayıtlı Tescile dair belge örneği Yetkili temsilci ve imza sirküleri Vakıflar Vakıflar siciline ilişkin belgeler Dernekler Dernekler Tüzüğüne ilişkin belgeler

KİMLİK TESPİTİ/PARASAL SINIR Parasal Sınıra tabi Her türlü alım-satım Havale-Ödeme Saklama –Takas-Trampa Borç alma-Borç verme Borç nakli-Alacak temliki Kiralama-Kiraya verme Mevduat Çek ve senet tahsili Sermaye piyasası işlemleri Parasal sınıra tabi değil Sigortalama Finansal kiralama Kiralık kasa hizmetleri Mevduat hesabı Kar-zarara katılma hesabı Cari hesap Repo

AKLAMA YÖNTEMLERİ Fonların fiziken ülke dışına kaçırılması Şirinler (smurfing) yöntemi Parçalama (structuring) yöntemi Vergi Cennetleri (off-shore) Tabela bankaları(Shell bank)/Paravan- hayali şirketler Oto-finans borç yöntemi/Döviz büfeleri İnternet Dolandırıcılıkları Alternatif Havale Sistemleri Bireysel Emeklilik poliçeleri Yoğun nakit para kullanımı olan işyerleri işletilmesi

KARAPARA AKLAMANIN AŞAMALARI

AKLAMA AŞAMALARI/YERLEŞTİRME ÖZELLİKLERİ Gelir nakit formundan kurtarılarak finansal sisteme dahil edilir. Tespit, takip, yakalama ve el koymanın en kolay aşamasıdır. Gelir nakit formundadır. Kayıtdışı ekonominin ve nakit para kullanımının yaygın olduğu ülkeler bu aşama için elverişli ortamları sunar. YÖNTEMLERİ Nakit para fiziki olarak yurdışına çıkarılarak denetimin az olduğu ülkelerde bankaya yatırılabilir. Küçük tutarlara bölünür, bildirim tutarlarının altında kalan paralar çeşitli bankalara, farklı kişiler adına açılmış hesaplara yatırılabilir. Gayrimenkul, lüks araba, mücevher, antika veya sanat eserleri alımında kullanılabilir. Hisse senedi, tahvil, bono, çek gibi finansal araçlara dönüştürülebilir.

AKLAMA AŞAMALARI/AYRIŞTIRMA ÖZELLİKLERİ Yasadışı yollardan elde edilen para kaynağından mümkün olduğunca uzaklaştırılmaya çalışılır. Para nakit formundan kurtulmuştur. Paranın izinin sürülmesi zorlaştırılmıştır. YÖNTEMLERİ Para bankacılık sistemine girmiş ise transferler yoluyla hızla kaynağından uzaklaşmaktadır. Paranın izinin kaybedilmesi için sıklık, karmaşıklık ve hacim açısından bir dizi işlem süratle yapılır.

AKLAMA AŞAMALARI/BÜTÜNLEŞTİRME ÖZELLİKLERİ Karaparanın yuvaya dönme aşamasıdır. Ayrıştırma aşamasında yasadışı kaynağı ile bağı kopan karapara ülkenin mali sistemine girer. YÖNTEMLERİ Yerleştirme ve ayrıştırma aşamalarından geçtiğinden, işlemler yasal kimlikle yapılır.

ŞÜPHELİ İŞLEM VE TÜRLERİ Şüpheli İşlem Nedir? Yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işlemlere konu para veya para hükmündeki değerlerin yasa dışı yollardan temin edildiğine dair; Bilgi Şüphe Şüpheyi gerektirecek belirti Olması halidir.

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ Eksik bilgi ve belge verilmesi Bilgilerin tutarsız ve yetersiz olması Yüzyüze ilişkiden ve fazla bilgi vermeden kaçınılması Kendisiyle iletişimde net bir adres vermek istememesi Belgelerin sahte olması Verilen telefon numaralarından erişim sağlanamaması Medyaya yansıyan olumsuz haberlerinin olması İsminin uluslararası sakıncalı listelerinde yer alması İşlemlerinin çabuk yapılması konusunda aşırı ısrar ve baskı yapılması

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ İşlemler için sürekli farklı kişilerle gelmesi, bu kişilerin banka çalışanlarıyla temastan kaçınması Daha önceki bankacılık işlemleriyle alakalı bilgi vermekten kaçınması ve sürekli farklı bankalarla çalışılması İşyeri veya oturduğu yer ile mali profili arasında uyumsuzluk olması Beyan edilen faaliyet gelirleriyle temin edilmesi olanaksız malvarlığına sahip olması Faaliyet gösterildiği belirtilen sektör ile işyeri adresi arasında uyumsuzluk olması

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ Yapılan işlemlerin hacmi, türü ve sayısı dikkate alındığında kişinin sosyo-ekonomik konumu ile orantısızlık bulunması İş ortaklarının ve çalıştığı diğer bankaların riskli olması, off shore bölgelerdeki firma ve bankalarla yoğun ilişkiler Firmanın büyüklüğü ile orantısız çapta mali işlemler olması İşin gerektirdiği işlemlerin belli bir zaman aralığında yapılması beklenirken münferit olarak tek bir işlemde bitirilmesi

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ Karlılık konusunda belirleyici olan faktörleri yeterince dikkate almıyor olması, örneğin faiz-komisyon vb.fiyatlamalarda duyarlı olunmaması Normalde bir defada yapılabilecek nitelikteki bir işlemin parçalara bölünerek yapılması Ekonomik mantığı olmayan, mali zararla sonuçlanması çok muhtemel işlemler yapılması Uzun vadeli temin edilen krediyi birdenbire ekonomik olarak mantıklı olmasa dahi kapatmak istemesi Geçerli ve makul sayılabilecek bir nedeni olmadan çok sayıda hesap açtırılması,

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ Beyan edilen amaçla kıyaslandığında, yapılmak istenen işlemin gereğinden fazla karmaşık olması Müşterinin nakit gişe işlemlerinde sürekli küçük kupürlü paralarla ödeme yapılmasını istemesi Sürekli ve yüksek tutarlı nakit paraların getirilmesi, paraların küçük kupürlü olması, taşıma ve saklama koşullarının kötü oluşu, paraların kirli olması Makul ve geçerli neden olmaksızın vekalet veya talimatla çok sayıda kişi adına hesap açılması ve işlemler yaptırılması

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ Aile, akrabalık ve iş ilişkisi olmayan kişilerle ortak olarak kasa kiralanması ve yoğun bir ziyaret trafiği oluşması Tüzel kişiliğin ortaklık yapısının sıklıkla değişmesi, yeni ortakların sermaye olarak hesaba aktardıkları paraların kaynağı hakkında yeterli açıklama yapmaktan kaçınmaları veya bu paraların riskli bölgelerden transfer edilmesi Uzun süre hareketsiz kalan hesaplarda birdenbire sık ve yoğun işlemler görülmesi, yurtdışı para transferlerinin olması Hesap kullanmaksızın yurtdışı transfer işlemi yaptırılması

ŞÜPHELİ İŞLEM GÖSTERGELERİ Kredi talep edilen bankaya teminat olarak yüksek tutarlı ve yabancı banka üzerine keşide edilmiş çeklerin teminat olarak verilmek istenmesi Kaynağı belirsiz hamiline yazı finansal araçların teminat gösterilerek kredi alınmak istenmesi Müşteri ile ilişkisi saptanamayan ve makul nedeni bulunmadığı halde 3.kişilerin kredi için teminat vermeye çalışmaları 3.şahısların çekleri veya çok sayıda ciro bulunan çeklerle gerçekleştirilen kredi geri ödemeleri

YÜKÜMLÜLÜKLER Şüpheli İşlemi Bildirim Yükümlülüğü Kimlik Tespit Yükümlülüğü Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü Uyum Görevlisi Atanması İç Denetim Eğitim

SONUÇ Yasal yükümlülüklerimizi iyi bilmeliyiz Müşterilerimizi tanımalıyız, bunun için çaba göstermek zorundayız Yapılan işlemlerin müşterilerimiz için anlamını bilmeliyiz Müşterilerimizle açık ve güvene dayalı ilişkiler kurmanın, yükümlülüklerimize uygun bir çalışma ortamı ile sağlanabileceğini unutmamalıyız.