McGraw-Hill/Irwin Copyright © 2008 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. CHAPTER 9 Sağlık Hizmetleri Piyasası

9-2 Sağlık Göstergeleri Hastane Yatağı Sayısı Yatak Başına Nüfus Doktor Başına Nüfus Sağlık Ocağı Sayısı Sağlık Evi Sayısı (Toplam) *6.088*

9-3 Sağlık Göstergeleri (Devam) (1) Hekim Dişhekimi Eczacı Hemşire Ebe Sağ.Memuru +Sağ.Teknisyeni

9-4 Sağlık Bakanlığı Bütçesi Kons.Büt.İçin.pay (%) Kamu Yat.İçin.Pay(%) Share in Cons.Bud.(%) Share in Tot.Pub.Inv.(%) Toplam-Total Yatırım-Investment Başlangıç YılÖdeneğiHarcamaÖdeneğiHarcama YearsApprop.Expend.Approp.Expend ,32,46,62, ,62,33,22, ,42,63,64, ,42,64,12, ,03,25,63, ,54,73,9 2,9

9-5 Sosyal Sigorta (Sosyal Güvenlik)  Sosyal güvenlik – kişileri istenmeyen olaylara karşı korumak için devletin uyguladığı programlara denir.  Örnekler  Yaşlılık Aylığı  Sağlık Hizmetleri Yardımı  Malüllük Aylığı

9-6 Sağlık Sigortası Nasıl Çalışır?  Sigorta Primi; istenmeyen bir olayın ortaya çıkması durumunda ödeme yapılmasını garanti etmek için sigorta şirketine yapılan parasal ödemelere denir.  Beklenen Değer (Expected Value)  Beklenen Değer (EV) = Olayın gerçekleşme Olasılığı 1) * (Olay için Ödeme 1) + Olayın Gerçekleşme Olasılığı 2)*(Olay için Ödeme 2) + … + (Olayın Gerçekleşme Olasılığı n)*(Olay için Ödeme n)

9-7 Beklenen Değerin Hesaplanması (EV) Bir deste oyun kağıdından kart çekelim Kupa çekilmesi durumunda, 12 TL kazanılsın Karo, Sinek ve Maça çekilmesi durumunda, 4 TL kaybedilsin Kupa çekme Olasılığı = 13/52 = ¼ Karo, Sinek ve Maço çekme olasılığı = 39/52 = ¾ Beklenen Değer (EV) = (1/4)($12) + (3/4)(-$4) = $0 Beklenen değer; bir olayın meydana gelme olasılıkları ile ağırlıklandırıldığında bütün olası belirsiz çıktıların ortalama değeridir.

9-8 Neden Sigorta Poliçesi Satın Alınır? Sigortalama Seçenekleri GelirSağlıklı Olma Olasılığı Hastalanma Olasılığı Hastalan ıldığında ki Gelir Kaybı (A)(B)(C) Sağlıklı Olursa Gelir Hastalanırsa Gelir Beklenen Değer Seçenek 1: Sigorta Almamak 50,000 TL 10’da 910’da 130,00050,00020,00047,000 Sigorta 2: Tam Sigorta (3,000 TL prim ödeyerek 30,000 TL’lik kayıp sigortalansın) 50,000 TL 10’da 910’da 130,00047,000 Aktüeryal Olarak Adil Sigorta Primi; belirli bir süredeki yapılan beklenen değer ödemelerine eşit prim miktarına denir.

9-9 Beklenen Fayda ve Risk Dengeleme  Beklenen Fayda (Expected Utility); bütün muhtemel belirsiz çıktılar için gerçekleşme olasılıklarına bağlı olarak ağırlıklandırılmış ortalama fayda düzeyidir.  Risk Dengeleme (Risk Smoothing); beklenmedik bir olayın gerçekleşmesi durumunda belirli bir düzeyde geri ödemeyi garanti etmek için ödeme yapılmasıdır.

9-10 İnsanlar Neden Sigorta Yaptırmak İster? Gelir Fayda 20,000 47,00050,000 UAUA UCUC UDUD UBUB D C B A

9-11 İnsanlar Yükleme Harçlı Sigorta Satın Alırlar Mı? • Risk Aversion • Risk Premium • Loading Fee

9-12 Sigortalama İle İlgili Bazı Kavramlar  Riskten Kaçınma (Risk Aversion); beklenmeyen bir olayın gerçekleşmesi durumunda geri ödemeyi garanti etmek için aktüeryal olarak adil prim seviyesinden fazlasını ödeme yönündeki tercih.  Risk Primi (Risk Premium); riskten kaçınan bireyin beklenmeyen bir olayın gerçekleşmesi durumunda geri ödemeyi garanti etmek için ödemeye razı olduğu ve aktüeryal olarak adil prim seviyesinden fazla olan miktar.  Yükleme Harcı (Loading Fee); sigorta şirketinin talep ettiği prim ile aktüeryal olarak adil prim seviyesi arasındaki farktır. Yükleme harcının hesaplanmasında kullanılan yollardan biri piyasa sigorta priminin elde edilecek geri ödemeye oranıdır.

9-13 Risklerin Birleşmesinin Rolü  Küçük nüfuslu Sigorta; sadece bir kişinin sigorta edilmesi durumunda meydana gelecek riskin finansal yükü sigorta şirketine transfer edilmiş olur. Sosyal açıdan risk azaltılmamış olur sadece transfer edilmiş olur.  Büyük nüfuslu Sigorta  Büyük Sayılar Kanunu (Law of large numbers)

9-14 Sağlık Sigortası Piyasasında Tersine Seçim (Adverse Selection in the Health Insurance Market)  Bilgi Eksikliği (Asymmetric information); ekonomik mübadeleye taraflardan birinin diğer tarafa oranla daha fazla bilgili olmasıdır.  Tersine seçim, mübadelede eksik bilgiye sahip tarafın tam olarak yanlış kişilerle mübadeleye girmesine denir.

9-15 Bilgi Eksikliği ve Tersine Seçim (Asymmetric Information and Adverse Selection) (A)(B)(C)(D)(E)(F) Beklenen Yarar OlasılıkGelir KaybıBeklenenEksi Prim TutarıEksi Prim SigortalıHasta OlmaHasta iseGelir Kaybı(Prim Farkı)(Prim = 3,000 TL)(Prim = 4,500 TL) Emily1 / 5 (Yüksek Risk)$30,000$6,000$0$3,000$1,500 Jacob1 / 5 (Yüksek Risk)$30,000$6,000$0$3,000$1,500 Emma1 / 5 (Yüksek Risk)$30,000$6,000$0$3,000$1,500 Michael1 / 5 (Yüksek Risk)$30,000$6,000$0$3,000$1,500 Madison1 / 5 (Yüksek Risk)$30,000$6,000$0$3,000$1,500 Joshua1 / 10 (Düşük Risk)$30,000$3,000$0 -$1,500 Olivia1 / 10 (Düşük Risk)$30,000$3,000$0 -$1,500 Matthew1 / 10 (Düşük Risk)$30,000$3,000$0 -$1,500 Hannah1 / 10 (Düşük Risk)$30,000$3,000$0 -$1,500 Ethan1 / 10 (Düşük Risk)$30,000$3,000$0 -$1,500 Sigortacının Net Kârı $0-15,000 TL$0

9-16 Tersine Seçim Devlet Müdahalesini Haklılaştırır Mı? Bilgi Eksikliğinden Kaçınma Yolları.  Tecrübe Derecelendirmesi (Experience rating); sigorta şirketlerinin sağlık sigortası yapacakları kişileri hasta olma risklerine göre elemesi ve farklı prim uygulamasıdır.  Tecrübe derecelendirmesinde temel eksiklik genetik olarak hasta kimselerin çok yüksek prim ödemek zorunda kalması ya da sigorta piyasasından dışlanmalarıdır (eşitlik).  Toplumsal Derecelendirme (Community rating); değişik hastalanma riski olan kişilere tek bir prim ödenmesi suretiyle sağlık sigortası sağlanmasıdır (adalet).

9-17 Sigorta ve Ahlakî Risk (Insurance and Moral Hazard)  Ahlaki Risk (Moral hazard); Sigortalının sigorta nedeniyle değişen davranışları sonucunda sigortalınan olayın gerçekleşme olasılığının artmasıdır.  Katkı Payı (Co-payment) sigortalının sağlık hizmetlerinden sigorta çerçevesinde yararlanmak üzere her seferinde ödediği sabit miktar.  Co-insurance; sigortalının sağlık hizmetinin ne kadarlık maliyetine katlanacağını gösteren oran.

9-18 Ahlakî Risk (Moral Hazard) Yıllık Sağlık Hizmetleri Fiyat DmDm SmSm M1M1 M0M0 0 P0P0.2P 0 a b h Refah kaybı (deadweight loss)

9-19 Sağlık Hizmetleri Harcaması ve Sağlık Çıktıları

9-20 Sağlık Hizmetleri Piyasasındaki Diğer Piyasa Başarısızlıkları  Bilgi Problemleri (Information Problems); hastaların bilgilerinin eksik olması devletin uyguladığı düzenleme cinsinden müdahaleleri haklılaştırabilir. Doktor lisansının olması, YÖK tarafından akredite edilmiş bir tıp fakültesinden mezun olması, TUS sınavını başarmış olması vb.  Dışsallıklar (Externalities)

9-21 Sağlık Hizmetleri Piyasasının Etkin Hizmet Sağlamasını İstyor muyuz?  Pederşahi Devlet (Paternalism) sağlık insanların kendi ellerine bırakılamayacak kadar önemli bir konudur.  Sigortasızlar Sorunu?  Fırsat Eşitliği; bazı özel malların (eğitim, sağlık gibi) topluma maliyeti ve yararı ne olursa olsun, şartları ne olursa olsun herkese sunulması gerektiği düşüncesidir.