Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bayram Güzer

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Öğretim araçları, "bilginin öğrenene ulaştırılabileceği farklı yollar ve ortamlar" olarak tanımlanabilir (Heinich ve diğerleri, 1996, s.3). Birinci bölümde açıklandığı gibi, öğretim aracı bir iletişim kanalı; kaynakla (öğretmen) öğrenciler (alıcılar) arasında bilgi paylaşımına imkan sağlayan ortamdır. Öğretim materyalleri ise, farklı araçlarla sunulan bilgiler, mesajlar, malzemelerdir.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Ancak, unutmamak gerekir ki bir öğretim aracı ne kadar mükemmel olursa olsun, mesaj kötü tasarlanmışsa öğrenme açısından hiçbir yararı olmayacaktır. Aynı şekilde, eğer mesaj çok iyi tasarlanmış fakat yerinde ve etkili sunulmamışsa, benzer olumsuz sonuçlar meydana gelecektir.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Öğretim araç-gereçlerinin seçimini etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar: Öğretim hedefleri, öğretim yöntemi, öğrenci özellikleri (görsel-işitsel tercihleri, öğrenme düzeyleri, vs.), öğretim ortamı (büyüklüğü, araç-gereç kullanımına elverişliliği), araçların özellikleri, gereçlerin tasarım özellikleri, öğretmenlerin tutumları, becerileri ve maliyet, zaman, elde edebilme gibi sınırlamalar.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek Öğretmen trafik konusu ile ilgili bilgi ve becerilerin en iyi, her bir öğrencinin bilgi, deneyim ve görüşlerini diğer öğrencilerle paylaştığı grup tartışması yoluyla kazanılabileceğini;

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek bu süreçte, örnek bir olayı içeren bir film göstermenin, tartışma sırasında ortaya çıkacak önemli nokta, ilke ve kuralları tahtaya yazmanın veya bunları bir tepegöz saydamı üzerinden perdeye yansıtmanın uygun olacağını düşünüyor.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek Öğretim içeriğine uygun bir film var mı? Bu film hangi formatta hazırlanmış (8 mm., 16 mm., videoteyp)? Filmin gösterilmesi için gerekli film makinesi veya videoteyp var mı? Eğer varsa, film ücretsiz olarak elde edilebilir mi? Satın alınması gerekiyorsa maliyeti nedir?

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek Eğer satın alınabilecekse: filmdeki bilgiler doğru ve güncel mi? filmde herhangi bir önyargı var mı? film öğrenci ilgisini çekiyor mu? film, öğrencilerin aktif katılımını sağlayacak nitelikte m filmde sunulan bilgiler, bilgilerin aktarım hız ve mikta kullanılan kavramlar öğrencilerin düzeyine uygun mu? film, öğretim ilke ve yöntemlerine uygun hazırlanmış mı? Eğer bu soruların cevabı evet ise, öğretmenin materyali geliştirmesine gerek yoktur. Ne tür ve hangi amaç için kullanılırsa kullanılsın öğretmenin ilk tercihi var olan materyallerden amaca uygun olanını seçmek olmalıdır.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek Öğrencilerin istendik davranışları kazanmalarına yardımcı olacak bir materyal bulunmadığında ise (öğretmenin ikinci seçeneği), var olan materyalleri amaca uygun hale getirmek için gerekli değişiklikleri yapmak olmalıdır.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek Örneğin, eğer filmdeki seslendirme öğrenci düzeyine uygun değil ve/veya filmde bazı gereksiz bilgi ya da detaylar varsa, filmin sesi kapatılarak seslendirme öğrenci düzeyine uygun olarak öğretmen tarafından yapılabilir; filmin bütünü yerine sadece öğretim amaçlarına uygun yerleri gösterilebilir.

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi Bir Örnek Eğer uygun bir öğretim materyali seçmek veya var olan öğretim materyali üzerinde değişiklik yapılarak uygun hale getirmek mümkün değil ise, öğretmen uygun materyali kendisi geliştirmelidir. Materyali üretebilmek için yeterli zaman ve araç-gereç var mı? Eğer varsa, materyalin üretimi için gerekli bilgi ve beceriye sahip miyim? ya da başka biri bana yardımcı olabilir mi?

Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi Araç-gereç seçimini etkileyen önemli kriterlerden biri de, öğretim ortamının büyüklüğü, niteliği ve öğrenci sayısıdır. Öğretim için seçilen ortam, öğretimin kalitesini doğrudan doğruya etkiler, çünkü bazı konular en iyi sınıf ortamında, bazıları laboratuar ortamında ve bazıları da bireysel çalışma materyalleriyle öğretilebilir/öğrenilebilir

Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi Sınıflar büyüklük, şekil, ışıklandırma, oturma düzeni vs. bakımından birbirlerinden farklılık gösterebilir. Bu faktörler, yöntem ve araç-gereçlerin kullanımını etkileyecektir. Örneğin, tepegöz büyük salonlarda, kalabalık öğrenci gruplarıyla kullanılabilir. Aynı şeyi televizyon için söylemek zordur.

Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi Atölye ortamı.öğrencilerin becerileri gerçek bir iş ortamında tecrübe edinmesi gerektiğinde kullanılır. İyi bir atölye ortamı mümkün olduğunca gerçek iş ortamına benzemelidir. Bireysel çalışma ortamı, her bir öğrenciye konuyu istediği zaman öğrenme fırsatı verir. Bunun yanında, bazı öğrenciler normal eğitim programında sunulan çalışma ve uygulama zamanından daha fazlasına ihtiyaç duyabilirler.

Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi Öğretim için en anlamlı ilke, yöntem ve araç-gereçlerin kullanımı planlanabilir, ancak var olan ortam bunların kullanımını sınırlıyorsa, öğretimin başarılı olması zorlaşacaktır. Sosyal bilgiler dersinde güneş tutulması ile ilgili var olan bir video-kaseti kullanabilmek için video aracına, televizyona ve elbette prize ihtiyaç vardır. Eğer priz yoksa, filmi göstermek mümkün değildir.

Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi Öğrenme ortamının tanımlanması, dolayısıyla, ortam hakkında bazı soruların cevaplandırılmasını içerir: Öğrenme nerede gerçekleşecek? Sınıfta mı? Atölyede mi? Laboratuarda mı? Bir alan gezisiyle mi? Ortamın özellikleri nelerdir? Öğrenci sayısı bakımından ortamın büyüklüğü nedir? Işıklandırma yeterli mi?

Öğretmen tutumları ve araç-gereç seçimi Araç-gereçlerin kullanımı belirli düzeyde bilgi ve beceriyi gerektirir. Eğer öğretmen bu araç-gereçleri kullanma becerisine sahip değilse, onları kullanmakta istemeyecektir. Ayrıca, öğretmenlerin bunların faydasına inanması ve kullanma yönünde istekli olmaları gerekir.

Öğretim Hedefleri ve Araç-Gereç Seçimi Bir davranışın öğretiminde çok yararlı olan bir gereç, başka bir davranışın öğretimi için uygun olmayabilir. Ayrıca, belirli bir davranışın öğretimi ve öğrenilmesinde kullanılabilecek en iyi, tek bir gereçten bahsetmek de mümkün değildir, fakat aynı derecede etkili olabilecek birkaç seçeneğe indirmek mümkündür.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Sözel Bilgi Sözel bilgilerin öğretiminde kullanılabilecek araçlardan biri yazılı materyallerdir. Ana fikirlerin hatırlanmasını kolaylaştırmak, öğrencilerin ilgisini çekmek için görseller kullanılmalıdır Grafikler sözel bilgilerin organizasyonu ve aralarındaki ilişkileri göstererek öğrencilerin bilgiyi anlama ve hatırlamalarını kolaylaştırır.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Sözel Bilgi Bilgisayar alıştırma programları öğrenilmiş sözel bilgilerin pekiştirilmesi amacıyla kullanılabilir. Ses kayıtları, öğretimin bireyselleştirilmesi açısından ucuz ve mesajın istenildiği kadar tekrarlanmasına imkan sağladığından sözel bilgilerin öğretiminde yararlı bir araçtır.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Ayırt Etme Becerileri Gerçek eşyaların kullanılması, ayırt etme becerilerinin öğretiminde etkili bir yaklaşımdır. Eşyaların modelleri ya da resimleri de ayırt etme becerilerinin öğretiminde etkili olarak kullanılabilir. Eğer öğrenci sayısı fazla ise, ayırt edilecek kavram ya da eşya ile ilgili örnekler tepegöz ya da slayt kullanılarak perdeye yansıtılabilir.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Ayırt Etme Becerileri Eğer renk ayırt edilecek nesnelerin önemli bir özelliği ise, materyallerin tasarımında kesinlikle kullanılmalıdır. Sesler arasındaki farkın öğretiminde gerçek sesler ya da bunların kayıt edildiği kasetler kullanılmalıdır.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Kavram Öğrenme Mümkünse kavramla ilgili gerçek örnekler kullanılmalıdır. Resimler, gerçek eşyaların yerine kullanılabilir ve bazen elde etmesi ve kullanması daha kolaydır. Hareketli resimler ve videolar önemli bir özelliği hareket olan kavramların öğretiminde etkilidir.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Kavram Öğrenme Bilgisayar simulasyon programları etkili bir araçtır. Örneğin dört silindirli bir motorun çalışma şekli hareketli olarak bilgisayarda gösterilebilir ve öğrenci tepkileri anında alınabilir. Soyut bazı kavramlar modeller ve görsel analojilerin kullanılmasıyla açık hale getirilebilir.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Kural Kullanma Becerileri Kurallar oldukça yapılandırılmış ve aşamalı olduklarından, diyagramlar, akış şemaları ve algoritma türü materyallerin kullanımı kural kullanma becerilerinin öğretiminde yararlıdır. Bu materyaller yazı tahtası üzerinde ya da tepegöz saydamlarıyla gösterilebilir. Bilgisayar destekli öğretim yazılımları matematik ve dil öğretiminde kural becerilerinin kazandırılmasında etkili olarak kullanılabilir.

Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Problem Çözme Becerileri Materyaller matematik problemlerini içeren yazılı materyaller olabileceği gibi sunulan farklı problemleri çözümü için farklı kuralların kullanımını gerektiren karmaşık bilgisayar programları da olabilir. Sınıfta tartışılan problemle ilgili öğrenci fikirleri sentez ve değerlendirme için yazı tahtasına yazılabilir.

Psiko-Motor Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Psikomotor becerilerin öğretiminde hareket gösteren araçlar yararlıdır. Film ve video bölümleri kritik hareketlerin detaylı olarak algılaması açısından çok hızlıdır. Hareketsiz filmler ya da yavaşlatılmış filmler bu problemi çözebilir.

Psiko-Motor Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Videolu mikro öğretim tekniği - öğretmen beceriyi gösterir, gösteri videoya çekilir ve yeniden incelemek için oynatılır- yararlı bir geri bildirim metodudur. Hareketsiz resimler, hareketli film yerine kullanılabilir. Ancak, hareketsiz resimler psikomotor becerilerin geliştirilmesinde hareketli resimler kadar etkili değildir.

Duyuşsal Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Duyuşsal davranışların nasıl öğrenildiğine yönelik araştırmalara göre, en etkili yöntemlerden biri yaptıklarından dolayı ödüllendirilen ve saygı duyulan birini gözlemektir. Çünkü, bu durumda bireyin benzer bir durumda aynı seçimi yapma ihtimali artar. Bu nedenle, duyuşsal davranışların kazandırılmasına yönelik öğretim insan modeline dayalı olmalıdır.

Duyuşsal Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi Sınıfa konuşmak üzere uygun kişiler davet edilebilir veya bu kişilerin konuşmaları bir videoya çekilerek sınıfta öğrencilere izlettirilebilir. Hareketsiz resimler daha az etkili olmakla birlikte, tartışmayı başlatmak amacıyla kullanılabilir. Uygun tutumların geliştirilmesi için bireyler hakkında yazılmış materyallerin okunması, ses kayıtlarının dinlenmesi de etkili bir yöntemdir.

Araç-Gereçierin Özellikleri Araç-gereç seçimini etkileyen en önemli değişkenlerden biri de araç-gereçlerin özellikleri, avantaj ve dezavantajlarıdır. Ele alınan araçların özellikleri ve seçiminde kullanılabilecek bir kontrol listesi kitapta verilmiştir. Bkz. Şekil 6.1, sf.101 ve Bkz. Şekil 6.2, sf.102

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi Sınıf ortamının düzenlenmesi (masa, sıra ve araç-gereçlerin yerleştirilmesi) öğretimin niteliğini etkileyen önemli bir unsurdur. Sınıf ortamının düzenlenmesini etkileyen birçok faktör vardır: öğrenci sayısı, sınıfın büyüklüğü, sınıfın şekli, masa ve sıraların sabit ya da yerlerinin değiştirilebilir olup olmadığı gibi. Öncelikle ne tür bir iletişim istediğinize karar vermeli ve buna uygun bir sınıf düzeni planlamalısınız.

Geleneksel Oturma Düzeni Geleneksel öğretim anlayışında genellikle tek yönlü bir iletişim egemendir ve sınıflar bu anlayışa göre düzenlenmiştir. Sıraların önceden sabitlendiği sınıf düzeni yer almaktadır. Bu tür bir ortam kalabalık sınıflar için uygun olmakla birlikte, tartışma gibi etkileşimli öğretim yöntemlerini kullanmak zordur. Sssss sss

Geleneksel Oturma Düzeni Katılımcılar arasında iletişimi biraz daha artıran değiştirilmiş bir sınıf düzenlemesini göstermektedir. Hem bir önceki oturma düzeni hemde bu oturma düzeni de öğretmen merkezlidir. Sssss sss

U-Şekli oturma düzeni U-Şekli düzenleme, öğrencilerin gizlenmesini zorlaştırır, iletişim ve katılımı artırır. Bu düzenleme 20 ya da daha az kişiden oluşan ve taşınabilir sandalye, sıra ya da masaların olduğu sınıflarda kullanılabilir. Ayrıca, "U" oturma düzeni, bütün görsel araçların kullanımı için uygundur.

Yuvarlak/dikdörtgen Masalar Öğrencilerin yuvarlak ya da dikdörtgen bir masa etrafında, masanın öğretmen ve araç gereçlere yakın kısmı açık kalacak şekilde 4-6 kişilik küçük gruplar halinde oturtulması hem küçük grup çalışmaları, hem katılım, hem de diğer öğrenciler ve öğretmenle etkileşimi artıran bir düzenlemedir.

Yuvarlak/dikdörtgen Masalar Ancak, bu düzenlemede grup içi ve gruplar arası etkileşimden dolayı sınıf kontrolünü kaybetmek ve zaman kaybı gibi sorunlar yaşanır. Bu düzenlemenin etkili olabilmesi için öğrencilerde grup bilincinin oluşturulması gerekmektedir.