GELİŞME “Gelişme potansiyeli geri kalmışlıkla doğru orantılıdır” Alexander Gershenkron: Economic Backwardness in Historical Perspective Toynbee: “challenge and response”

Dinamikler: Fırsatlar Varolan ekonomik düzey ve engeller: (siyasal, sosyal, kültürel vs.) Fırsatlar rekabet, kullanılan, alınan teknoloji = daha az direnç ve maliyet

Merkantilizm Bullion = külçe “bulyonizm” Dış ticaret fazlası Kendi kendine yeterlilik

modern kapitalist ekonomiye geçiş feodal > ticaret toplumu tarımsal > endüstriyel ekonomi merkantilism > ekonomik liberalizm

Gelişmenin önkoşulları 1. Sermaye birikimi 2. Pazar genişliği 3. Hammadde kaynakları 4. “Özgür” ve ucuz emek 5. Olumlu siyasal ve hukuksal yapı

DEĞİŞİM SÜRECİ Enflasyon Tüccar sınıfının gelişmesi KEŞİFLER Pazar büyümesi Para artışı Enflasyon Tüccar sınıfının gelişmesi Ticari sermaye birikimi Pazar için üretim Serflerin topraktan atılışı Kente göç Ucuz işgücü

Ticaret üçgeni !!!

9

Köle taşımada lojistik çözüm

Neden İngiltere? 1. Çitleme “Enclosure” “koyunlar insanları yiyor” = özgür emek 2. Coğrafi konum 3. Rekabetçi kültür feodal=burjuva

Neden İngiltere (devam...) 4. Ham maddeler (demir, kömür) 5. Protestan Etiği (Max Weber:The Pretestant Ethic and the Spirit of Capitalism) 6. Düzenli talep : adi, günlük mallar

KAPİTALİZMİN ÖNCÜLERİ İngiltere, Hollanda, Danimarka “İsveç, Norveç, Danimarka Belçika, Felemenk. Hollanda!” 18.yy Osmanlı kullanımından!!! “O bu işin daniskasını bilir !” Ama Danimarkalılar da Angora (= Moher) kazaklara bayılırlardı

Siyaset ve toplum Temsiliyet Şeçme özgürlüğü Doğal haklar “Devlet” ve “sivil Toplum” Temsiliyet Şeçme özgürlüğü Doğal haklar “Size yapılmasını istemediğinizi başkasına yapmayın” Voltaire

Aydınlanma ve Bilimsel Devrim 1. Evren çözümlenebilir doğal yasalarla yürür 2. Bilimsel yöntemle ulaşılabilecek bilginin sınırı yoktur 3. Tek otorite deneyimdir ( ne TANRI ne de BİLİNMEZLİK) 4. İnsan ve toplumlar sonsuza kadar geliştirilebilir

Liberal devlet ve birey Devlet ekonomiye müdahale edemez “Laissez faire” Doğal yasalar ve doğal haklar “Pazar” da doğaldır ve yasalara tabidir Bencil azamileştirme = maximization “görünmez el” “THE INVISIBLE HAND”

“ekmek elden su gölden” mi ? “Akşam yemeğimizi kasabın veya fırıncının iyilikseverliğine değil onların kendi çıkarlarını kollamalarına borçluyuz” Adam Smith

Kapitalist gelişmenin sonuçları Çalışma koşullarının kötüleşmesi Çevresel bozulma (kent-kır) İşçi sınıfı “ghetto” ları İşbölümü özellikleri Makinalaşma İşin bütününden kopuş “yabancılaşma” (alienation)

İNGİLİZ ENDÜSTRİLEŞMESİ Kaynaklar: kömür, demir, + insan! Yeni üretim araçları 1733 Flying Shuttle (hareketli mekik) 1765 Spinning Jenny (iplik eğirme makinası) 1785 Power Loom (mekanik tezgah) 1793 Cotton Gin (çırçır makinası) 1769 Steam Engine (buhar makinası)

Watt buharlı makine

Genişleme (Küreselleşme!) Ulaşım ve iletişimde devrim 1807 Robert Fulton “Buharlı gemi” 1830 George Stephenson “Lokomotif” 1839 Samuel Morse “Telgraf” 1855 İstanbul –Edirne telgraf hattı 1867 İzmir-Aydın demiryolu 1867 Alexandre Graham Bell “Telefon” 1892 Rudolph Diesel “Diesel Motoru”

Tren

“GÜNEŞ BATMAYAN İMPARATORLUK”

Devrim! yayılıyor 1850’ler Fransa, Amerika 1870’lerden sonra Almanya Italya Avusturya- Macaristan Rusya

ÇELİŞKİLER I. Feodal Sınıflar - Burjuvazi II. Burjuvazi – Proletarya Fransız devrimi II. Burjuvazi – Proletarya Sosyalizm ve İşçi Sınıfı mücadeleleri III. Merkez - Çevre Emperyalizm ve Anti-Emperyalist mücadeleler

EKONOMİK ve..... SOSYAL DÖNÜŞÜMLER KRİZ Kültürel kimlikler ekonomik statüler tepkiler 28

İDEOLOJİLER !!!! “İDEOLOJİ” Değişim süreçlerinde tüm “tepkiler” “DÜNYA GÖRÜŞLERİ” ve “İDEOLOJİ” lere gereksinim duyarlar

ideolojiler: açıklar değerlendirir (iyi- kötü) yönlendirir (biz- öteki) program sunar

Endüstrileşme kimin sırtından ? Fabrika ve madenler  Çocuk emeği Uzun çalışma saatleri Sosyal güvence yokluğu Geçimlik ücret (Survival wage) palyatif reformlar Factory Act of 1833 ‑ 13 yaşından küçükler en fazla 9 saat ! Ten Hours Bill (1847) ‑ 13‑18 yaş arası kadın ve çocuklar 10 saat 1874’ de tekstil işçilerinin , % 14 ü 13 yaş altı idi 32

PİK DEMİR ÜRETİMİ MİKTAR 25 68,3 150 244 455 677,417 1,248,781 (Ton)   YIL MİKTAR 1720 25 1788 68,3 1796 150 1806 244 1823 455 1830 677,417 1839 1,248,781 1840 1,396,400 1843 1,215,350 1847 1,999,608 1853 2,701,000

ALINAN PATENTLER YIL patent 1771-1780 297 1781-1790 512 1791-1800 675   ALINAN PATENTLER YIL patent 1771-1780 297 1781-1790 512 1791-1800 675 1801-1810 936 1811-1820 1113 1821-1830 1545 1831-1840 2713 1841-1850 4654 1851-1860 17,596 1861-1870 22,027 1871-1880 31,921

HAM PAMUK İTHALİ MİKTAR 55,721 183,861 320,166 693,706 1,214,790 (in l000 lb.)   YIL MİKTAR 1771-1780 55,721 1781-1790 183,861 1791-1800 320,166 1801-1810 693,706 1811-1820 1,214,790 1821-1830 2,009,000 1831-1840 3,874,000 1841-1850 6,136,000 1851-1860 10,005,000

PAMUKLU DOKUMA İHRACATI (1000 yard)   YIL MİKTAR 1821-1830 3,396,000 1831-1840 5,873,000 1841-1850 10,344,000 1851-1860 19,970,000 1861-1870 24,239,000 1871-1880 36,955,000

48

Prof. Erdal Yavuz