KİŞİSEL HİJYEN PROF.DR.HİKMET PEKCAN HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIGI ANABİLİM DALI DR.ERSİN ASLANTÜRK DİŞ DR. ALİ RIZA AŞKIN Çubuk belediyesi sağlık işleri müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır.
TEMİZLİK VE HİJYEN ARASINDAKİ FARK NEDİR?
TEMİZLİK; gıdanın ve gıda ile temas eden yüzeylerdeki görünür kirlerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır. HİJYEN; sağlıklı ortamın korunması ve her türlü hastalık etmeninden arındırılmasıdır.
BESİN HİJYENİ Besin hijyeni; herhangi bir besinin tümüyle hastalık yapan etmenlerden arınmış olması anlamına gelir.
GIDA KİRLENMESİNİN NEDENLERİ: Fiziksel Kirlenme Kimyasal Nedenler Biyolojik Nedenler: bakteriler
ZARARLI BAKTERİLERİN KAYNAĞI NELERDİR: Derideki yara, kesik ve çatlaklar Saç, sakal ve giysiler Burun akıntısı ve tükürükler Sokak ve tuvalet sonrası yıkanmayan eller çok sayıda bakteri içerir.
ÇAPRAZ BULAŞMA Yemek hazırlarken kullanılan kirli aletler Kirli eller Doğrama tahtaları Mutfak tezgahı, mutfak önlüğü Yemek hazırlarken giyilen giysiler Öksürme-hapşırmadan kaynaklanan damlalar
Sağlıklı ve Nitelikli Besin Satın Alma Besinlerinizi güvenilir yerlerden satın alın. Sağlam ve zedelenmemiş besinleri seçin. Etiket bilgilerini okuyun ve kullanma, saklama talimatlarına dikkat edin. Çabuk bozulan et, tavuk, balık gibi besinler ile dondurulmuş gıdaları alışverişin en sonunda alın ve çiğ olarak tüketilebilen gıdalarla temasını önleyin Kaynağı bilinmeyen sokak sütünü almayın. Kabuğu kırık, çatlak, kirli yumurtaları “”””””. Bombalaj olmuş ürünleri satın almayın: ayran,konserve
Satın Alınan Besinlerin Saklama İlkeleri Tahıl,kurubaklagil,şeker,tuz vb. kuru,serin ve karanlık ortamda saklanmalıdır. Pastörize sütler ve kutusu açılmış UHT sütler buzdolabında 2 günden fazla bekletilmemelidir. Patates kuru,karanlık ve serin yerde saklanmalıdır. Çeşitli sebze ve meyveler kurutularak saklanabilir. Gölge bir yerde üstü bez ile kapatılarak kurutulmalıdır. Tarhana gibi.. Yumurta yıkanmadan buzdolabına konmalı ve 2 haftadan fazla bekletilmemelidir. Buzlukta saklanacak gıdalar yassı şekilde poşetlere konmalı ve çözdürme işlemi buzdolabında yapılmalıdır. Sıcak yemekler en fazla 2 saat tezgahta bekletilmeli, acil soğutularak buzdolabına alınmalı ayrıca, sebze yemekleri 3-4 gün, etli yemekler 2 günden fazla bekletilmemelidir. Buzdolabında çiğ ve pişmiş besinlerin teması önlenmelidir. İyotlu tuz koyu renkli cam kavanozlarda güneş almayan ve serin yerde saklanmalıdır.
Besinleri Hazırlarken-Pişirirken Temel İlkeler: Tüm işlemlerden önce eller ve kullanılacak malzemeler iyice yıkanmalıdır. Çiğ et,tavuk veya balıkta kullanılan malzemelerin çiğ olarak yenecek malzemelerle teması önlenmelidir. Meyve ve sebzeler iyice yıkanmalı. Uygun sıcaklık ve sürede pişirilmemiş hayvansal besinler tehlike yaratabilir. Küflenmiş besinlerin tamamı atılmalıdır. Kurubaklagiller ve makarna az su ile haşlanmalı ve suları dökülmemelidir. Sütlü tatlılara şeker sonradan eklenmelidir.
KİŞİSEL HİJYEN Bireyin sağlığını sürdürmek için yaptığı “ÖZBAKIM’’ uygulamalarını içerir.
KİŞİSEL HİJYENİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kültür Sosyal – Ekonomik Durum Aile Kişilik Hastalık
HİJYENİK UYGULAMALARIN AMAÇLARI Vücut salgılarının, atıklarının ve geçici mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılması yoluyla temizliği sağlamak. Bireyin rahatlamasını, dinlenmesini, gevşemesini ve kas gerilimini azaltmak. Vücuttaki kötü kokuları (ter kokusu) gidermek.
Bireyin genel görünümünü olumlu hale getirmek, kendine olan güvenini arttırmak. Deri sağlığını sürdürmek.
Kişisel Hijyen Konusu İçinde; Vücut Bakımı Ve Temizliği, Yüz-boyun Temizliği, El Temizliği, Ayak Temizliği, Kulak Temizliği, Saçların Temizliği, Ağız- Diş Bakımı, Tuvalet Alışkanlığı ve Temizliği Giyim Konuları yer almaktadır.
Mikroorganizmalar Suda Havada Toprakta Hayvanlarda İyi yıkanmamış sebze ve meyvelerde İyi pişirilmemiş et ve balıklarda İyi yıkanmamış kaplarda İnsan ve hayvanların dışkılarında bulunur.
Mikroorganizmalar Nasıl Bulaşır? Mikroorganizmalar en çok Kirli eller ve kirli sular ile bulaşır.
Elleri su ve sabunla yıkamak mikroorganizmaları uzaklaştırmanın en etkili yoludur ve hastalıkları önlemeye yardımcıdır.
Ellerimizi ; W.C Tuvalete girmeden önce ve sonra
Ellerimizi ; Hayvanları sevdikten sonra
Ellerimizi ; Gıdalara el sürmeden önce ve sonra
Ellerimizi ; Çiğ et, balık, veya tavukla temas ettikten sonra yıkamalıyız.
Eller öksürüp-hapşırdıktan sonra mutlaka yıkanmalıdır. Özellikle grip gibi hastalıklarda öksürüp-hapşırdıktan sonra ellerin yıkanmaması bulaşmaya neden olur.
Ellerimizi bol sabun ile akan su altında 10-20 saniye kuvvetli şekilde, parmaklarımız ve bileklerimiz dahil ovalayarak yıkamalıyız.
Tırnaklarımızın kısa ve temiz olmasına özen göstermeliyiz. Tırnak uçlarının altında bir çok mikrop kolayca yerleşip üreyebilir. Bu nedenle, tırnak diplerinin temizliği çok önemlidir.
UNUTMAYIN! Mikroplar kuru yüzeylerde büyüyemez ve çoğalamazlar. Bu nedenle ellerimizi yıkadıktan sonra iyice kurulamalıyız.
AĞIZ HİJYENİ Ağız bakımında amaç, ağzın tüm organizmalardan temizlenmesi değil, daha çok birikmiş yiyecek artıklarının temizlenmesidir.
Herkesin kendine ait bir diş fırçası olmalıdır. Ağız temizliği ve özellikle dişlerin temizliği çok önemlidir. Herkesin kendine ait bir diş fırçası olmalıdır.
AĞIZ HİJYENİ Diş ve diş etlerinin temizlenmesi, ağzın bol su ile çalkalanması, diş etlerinin uyarılması ağız bakımı ile sağlanır. Ağız bakımına dikkat edilmediği takdirde ağız kokusu, diş eti rahatsızlıkları, çiğneme güçlüğü ve hazımsızlık görülür,
AĞIZ HİJYENİ Dişler günde en az iki kez 3 dakika süre ile florlu diş macunu ile tüm diş yüzeyini kapsayacak şekilde fırçalanmalıdır. Fırçalama işlemi yemekten sonra ilk yirmi dakika içinde yapılmalıdır.
AĞIZ HİJYENİ Dişlerin arasındaki artıkları ve plakları temizlemek için diş ipi kullanılmalıdır.
AĞIZ HİJYENİ Dişlerde çürük olmasa bile 6 ayda bir diş muayenesi yaptırılmalıdır.
AYAK HİJYENİ Ayak sağlığı için hem temizlik kurallarının uygulanması, hem de uygun bir ayakkabı seçimi önem taşır.
AYAK HİJYENİ Ayakların her gün yıkanması ve yıkandıktan sonra, özellikle parmak aralarının iyice kurulanması gerekir. Aksi halde nemli ortam mantar enfeksiyonlarının gelişmesine neden olur.
AYAK HİJYENİ Ayak tırnakları da düzenli aralıklarla kesilmelidir, ancak tırnak batmasını önlemek için düz kesilmesi önerilmelidir.
AYAK HİJYENİ Uygun ve rahat bir ayakkabı ayak sağlığı için önemlidir. Ayağa tam uyan bir ayakkabı; parmakları sıkmamalı, topuğu sıkıca tutmalı ve ayak kemerini iyice desteklemelidir. Ayakkabının ökçesi geniş olmalı ve çok yüksek olmamalıdır.
AYAK HİJYENİ Eğer ayakkabı uygun değilse ayakta nasır, ayak tabanında kalınlaşmalar, baş parmakta eğrilik ve tırnak hipertrofisi (büyüme-kabalaşma) oluşabilir.
KULAK HİJYENİ Kulak temizliğinde özellikle kulak kepçesinin arka bölümlerindeki temizliğe dikkat etmek gerekir. Kulağa zarar verebilecek ucu sivri cisimlerden kaçınmalıdır.
DERİ HİJYENİ Deriyi Temizlemek, Artıkları Atmak, Dolaşımı Uyarmak, Kişiyi Rahatlatmak amacıyla DERİNİN YIKANMASIDIR.
DERİ HİJYENİ Sabun ve 37-38 derece suyla yapılan banyo kir ve salgıların temizlenmesini sağlar. Olabilirse her gün, değilse haftada 3, en az haftada 1 kez banyo yapılmalıdır.
Kişisel bakım amacıyla (sakal traşı, manikür. vb Kişisel bakım amacıyla (sakal traşı, manikür ..vb.) berbere gidiliyor ise; mutlaka kişinin kendine ait bakım malzemelerinin kullanılması, kan yoluyla bulaşan hastalıkların ( Hepatit B, AIDS.vb.) önlenmesi için önemlidir.
SAÇ HİJYENİ Saçların temizliği sağlığı etkiler. Çünkü bazı enfeksiyon etkenleri ve parazitler, kirli saçlara ve o bölgedeki deriye daha kolay yerleşir. Saçların her gün, olası değilse günaşırı, en az haftada 2 kez yıkanması gerekir.
SAÇ HİJYENİ Saçlı deri yağlı ise, daha sık yıkanmalıdır. Saçların sağlıklı görünümü beslenme ile ilgilidir. Saçlar kökleri ile beslenir. Taramak, fırçalamak, parmak uçları ile masaj yapmak kan basıncını hızlandırır ve saçları beslemiş olur.
SAÇ HİJYENİ Kepeklenme; Kirli ve yağlı ölü saç hücreleridir. iyi saç bakımı ile önlenmezse hekime danışmak gerekir.
SAÇ HİJYENİ Saç dökülmesi; yaş, hormon ve irsiyet ile ilgilidir. Baştaki damarların uyarılması ve temiz tutulması gerekir.
SAÇ HİJYENİ Bitlenme, bitin insan vücudunun saçlı ve saçsız derisine yerleşmesine denir. Saç temizliğine ve bakımına dikkat etmeyen kişilerde bit oluşabilir. Çevredeki kişilere de bit bulaşabilir. Tedavi edici şampuan ve losyonlar kullanılmalıdır.
SAÇ HİJYENİ Saçların boyanması ya da saça kimyasal maddelerin uygulanması saçın ve saçlı derinin sağlığını bozabileceği için bu tip uygulamalardan kaçınmalıdır.
KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Vücuttaki istenmeyen tüylerin (koltuk altı ve kasık bölgesi) temizliğine dikkat edilmeli ve kısa aralıklarla alınmalıdır. Çünkü tüylü bölgelerde nem oranı fazla olduğu için terleme sonucu nahoş kokular oluşmaktadır. Bunu önlemenin en iyi yolu perine ve koltuk altı tüylerinin alınmasıdır.
KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Temizlik denilince sadece vücut temizliği veya konut temizliği anlaşılmamalıdır. Yaşadığımız ve çalıştığımız, eğlendiğimiz her yerde sağlığımız açısından temizlik üzerinde ciddiyetle durulmalıdır.
KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Kirletilmiş çevreyi temizlemek zordur. Ama kirletmemek ve korumak daha kolaydır.
KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI En az haftada bir defa banyo yapma, çamaşır ve giyecekleri sık değiştirme. Haftada bir defa el ve ayak tırnaklarını kesme. Yemeklerden önce ve sonra elleri su ve sabun ile yıkayıp kurulama. Tuvaletten sonra elleri bol su ve sabun ile yıkayıp kurulama.
KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Akşamları yatmadan önce ayakların yıkanması, elbiselerin çıkarılıp pijama veya gecelik giyilmesi. İşten veya okuldan eve gelindiğinde el, yüz ve ayakları yıkamak.
KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Günde en az iki defa diş fırçalamak. Her gün saçları taramak. Sık sık uygun şampuanla yıkamak. Yere düşen bir yiyeceği yememek. Çiğ meyve ve sebzeleri yıkamadan yememek. Açıkta satılan yiyecekleri tüketmeme.
Çöp torbalarının ağızları kapatılmalı ve kapaklı çöp kovalarında muhafaza edilmeli
Tuvalet temizliğine özen gösterilmeli
zaman temiz tutmalıyız. Klozetin kapağını kapattıktan sonra Tuvaletleri her zaman temiz tutmalıyız. Klozetin kapağını kapattıktan sonra suyu çekmeliyiz. Çünkü sıçrayan su bazı hastalıklara neden olabilir.
GİYSİLERİN TEMİZLİĞİ Ter, toz, sigara dumanı ve diğer kirletici maddeler giysilerimizi kirletir. Bu kir hastalıklara yol açmasına ek olarak hoş olmayan bir kokuya da neden olur. Kirlenen giysiler mutlaka değiştirilmeli ve hastalanmanın önüne geçilmelidir
iÇ ÇAMASIRLARI iç çamaşırlar en sık kirlenen giysilerdendir. Vücut salgıları ve ter hızlı kirlenmesine neden olur. iç çamaşırları en çok 3 gün giyilmeli ve temizleri ile değiştirilmelidir.
TEMİZ ÇORAP Ayaklar ayakkabı ve çorap içinde terleyerek çorapların çok çabuk kirlenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle çoraplar her gün değiştirilmelidir. Başkalarının çorap, terlik, ve çamaşırlarının giyilmesi; havlusunun kullanılması ise mantar ve diğer bulaşıcı hastalıklara neden olmaktadır
SONUÇ Basta kişinin kendi sağlığı olmak üzere, başkalarının da sağlığını korumanın en önemli aracı temizliktir. Sadece beden ve besin temizliği değil, kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz tutmak da temiz olmanın gereğidir.
OKUL ÇANTALARI Sırt ağrısı, yorgunluk ve duruş bozuklukları Çanta gereğinden fazla büyük olmamalı Gereksiz şeyler çantada taşınmamalı Adaleleri gelişmemiş çocuklarda ağır çantalar ağrı yapıyor Kalın kayışlı ve yumuşak çantalar tercih edilmeli (Özellikle arka yüzeyinde yumuşak iç tabaka olmalı) Sırt çantası iki kayısıyla birlikte kullanılmalı. Sırt çantası belin birkaç santim yukarısında duracak şekilde ayarlanmalı
Hastalıklardan korunmak, sağlıklı olmak için Hiçbir hastalığımız olmasa bile büyüme ve gelişmemizi kontrol ettirmek için; en az 6 ayda bir Sağlık Ocağı’na yada Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezine ve bir diş hekimine gitmemiz gerekmektedir.
Çocuk annesine bir not bırakmış: notta borçların yazıyor demiş. camları sildim : 5 lira arabayı yıkadım : 10 lira odamı topladım : 5 lira kıyafetlerimi dolaba astım : 5 lira sofrayı topladım : 5 lira toplam bugünkü borcun : 30 lira
Annesi notu bulmuş okumuş ve cevaben şu notu yazmış: seni karnımda 9 ay taşıdım bedava seni güçlükle doğurdum :bedava seni emzirdim :bedava hastalandın,başucunda bekledim iyileştirdim Doktora götürdüm :bedava Okulunu ve derslerini takip ettim :bedava BUNLARIN HEPSİ SEVGİYLE OLDU KARŞILIĞI: BEDAVA