III. ÜNİTE ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI ETKİNLİKLER www.sosyalci.org

ÜLKEMİZİ GELİŞTİRELİM

ÜLKEMİZİ GELİŞTİRELİM Bu etkinlik iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada öğrenciler ülkemizdeki ekonomik faaliyetleri fark edecek, ikinci aşamada ise bu ekonomik faaliyetlerin ülke ekonomisine katkısını göreceklerdir. Birinci aşamada öğrencilere kavram haritalarını vererek incelemelerini isteyin. Ek:1,2 Öğrencilere kavramlar arasında ilişki olup olmadığını sorun ve bir ilişki kurmalarına yardımcı olun. Kavram haritasında geçen kavramlardan bazılarını öğrencilere vermeden boş bırakabilir ve öğrencilerden boş bırakılan yerleri doldurmalarını isteyebilirsiniz. Daha sonra öğrencilerden bu kavram haritasında yer alan bütün kavramlar için birer sembol belirlemelerini isteyerek bu sembolleri küçülterek kullanmalarını sağlayabilirsiniz. Öğrencileri gruplara ayırarak her bir grubun ayrı bir ekonomik faaliyet alanını çalışmasını sağlayın. Her gruba büyük boy resim kâğıdının üzerine bir Türkiye haritası çizdirin. Bölgeler ve il sınırları haritada görülmelidir.

Bir gruba Türkiye’de çıkarılan madenlerin listesini verip çıkarıldıkları yerleri haritada işaretlemelerini isteyin. Ülkemizde çıkarılan madenlerden üzerinde durulması gerekenler şunlardır: Demir - Bakır Altın - Bor Boksit - Civa Çinko - Kaya tuzu Krom - Kurşun Kükürt - Mermer Toryum - Uranyum Volfram - Taşkömürü Linyit - Petrol Doğalgaz Bu madenlerin hangi amaçlarla kullanıldıklarını araştırmalarını isteyin. Diğer bir gruba yurdumuzda üretilen tarım ürünlerinin listesini verip üretildikleri yeri haritada işaretlemelerini isteyin. Yurdumuzda yetiştirilen ürünlerden üzerinde durulması gerekenler şunlardır: Sebzeler: Domates, biber, salatalık, patates, soğan Meyveler: Üzüm, elma, şeftali, kiraz, turunçgil, kayısı, fındık, ceviz, kestane, muz, incir, antep fıstığı, karpuz Sanayi Bitkileri: Çay, tütün, anason, soya fasulyesi, şeker pancarı, ayçiçeği, zeytin, pamuk Tahıllar: Buğday, arpa, pirinç, mısır Baklagiller: Nohut, fasulye, kırmızı mercimek

Diğer gruba da sanayi kollarının listesini verip, yoğun olduğu yerleri harita üzerinde işaretlemelerini isteyin. Yurdumuzda yapılan sanayi faaliyetlerinden üzerinde durulması gerekenler şunlardır: Deri - Gıda Kağıt ürünleri ve basım - Kimya Maden - Makine Orman ürünleri - Otomotiv Tekstil - Toprak ve çimento Diğer bir gruba da Türkiye’de turizmin geliştiği yerleri harita üzerinde bularak işaretlemelerini isteyin. Gruplardan her bir madeni, tarım ürününü, sanayi kolunu ve turizm faaliyetlerini ifade eden bir sembol bularak bunları Türkiye haritasında yapıştıracakları yerlerin sayısı kadar çoğaltmalarını ve Türkiye haritası üzerinde uygun yerlere yerleştirmelerini isteyin. Haritanın kenarına bu hazırladıkları sembollerin hangi madeni, tarım ürününü, sanayi kolunu ve turizmin hangi türünü karşıladığını gösteren bir işaretler bölümü oluşturmalarını isteyin. Ekonomik faaliyetlerin o bölgeyi nasıl etkilediğini araştırmalarını isteyin. Bütün bu çalışmalar bittikten sonra her gruptan araştırma yaptıkları ekonomik faaliyetle ilgili bir iş kurmalarını ve işi nerede kuracakları, nasıl kuracakları ile ilgili gerekçelerini de içeren ayrıntılı bir proje hazırlamalarını isteyin. Hazırlanan projelerin öğrenciler tarafından olumlu ve olumsuz yönleriyle ele alınarak tartışılmasını sağlayın. Haritalar bittikten sonra sınıfta uygun bir yere asılır. Öğrencilerin projelerini sınıfta sergileyebilirsiniz. 2. aşama için öğrencilere tablo ve grafikleri dağıtın. Tablo ve grafiklerin altında yer alan soruları cevaplandırmalarını isteyin. Daha sonra buradaki bilgilerle bu ekonomik faaliyetlerin ülke ekonomisine katkısını tartışmalarını isteyin. Bu arada öğrencilerle “Gayri Safi Milli Hâsıla”nın anlamı üzerinde durun.

ÜLKE GELİRLERİNİN (GSMH) SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI(2002) DEĞER /YTL % TARIM 32.186.047.000 12 SANAYİ 66.461.476.000 24 HİZMET 174.815.645.000 64 TOPLAM 273.463.168.000 100 Yandaki pasta grafiğini inceleyiniz. Grafiğe göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. Tarım, ülke gelirlerinin …………… oluşturur. Sanayi, ülke gelirlerinin …………… oluşturur. Ülke gelirleri içindeki en büyük pay ………………………… sektörüne aittir.

Yukarıdaki grafik ile tabloyu karşılaştırarak ülkemizde FAALİYETLER TARIM SANAYİ HİZMETLER İŞÇİ SAYISI 7.458.000 3.851.000 10.041.000 Yukarıdaki grafik ile tabloyu karşılaştırarak ülkemizde tarımda çalışanların sayısının fazla olmasına rağmen sanayi gelirlerinin daha çok olmasının nedenini söyleyebilir misin?

HİZMET SEKTÖRÜNDEKİ BAZI FAALİYET TÜRLERİNİN ÜLKE GELİRLERİNDEKİ (GSMH) PAYLARI (2002) HİZMETLER DEĞER/YTL % TİCARET 67.068.753.000 34 TURİZM 17.570.562.000 9 ULAŞTIRMA VE HABERLEŞME 41.591.326.000 21 DEVLET HİZMETLERİ 27.838.383.000 14 SERBEST MESLEK VE HİZMETLERİ 9.776.616.000 5 OTEL, LOKANTA HİZMETLERİ 10.783.271.000 MALİ KURULUŞLAR 12.864.440.000 6 KONUT SAHİPLİĞİ 11.634.362.000 TOPLAM 199.127.713.000 100 Hizmet sektörü içinde pek çok faaliyeti bulundurur. Yukarıdaki pasta grafiğine göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. Bunların içinde en çok gelir getiren ………………….. Bunun nedeni; ……………………………………………………………………………………………….. …………………… az gelir getirmesinin nedeni ………………… olabilir.

HİZMET SEKTÖRÜNDEKİ BAZI FAALİYET TÜRLERİNİN ÜLKE GELİRLERİNDEKİ (GSMH) PAYLARI (2002) Hizmet sektörü içinde pek çok faaliyeti bulundurur. Yukarıdaki pasta grafiğine göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. Bunların içinde en çok gelir getiren ………………….. Bunun nedeni; ……………………………………………………………………………………………….. …………………… az gelir getirmesinin nedeni ………………… olabilir.

ÜLKE GELİRLERİ İÇİNDE DIŞ TİCARETİN SEKTÖRLERE GÖRE PAYI İTHALAT İHRACAT Yukarıdaki grafiklere göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. Ülke gelirleri içinde dış ticaretin rolü önemlidir. Dış ülkelerden satın aldığımız mallarla, dışarıya sattığımız malların hangi sektörlerce üretildiğine bakın. Dışarıdan satın aldığımız ürünlerin büyük bir bölümü ………………… sektörüne aittir. Bunun nedeni ne olabilir? Satın alınan ürünlere örnekler verebilir misin? Dışarı sattığımız ürünlerin büyük çoğunluğu ………………… sektörüne ait mallardır. Bunun nedeni ne olabilir? Sattığımız ve satın aldığımız ürünlerin büyük çoğunluğunun aynı sektöre ait olmasının nedenlerini araştırınız. Sektörlerin gelişmesinde etkili olan faktörler neler olabilir? (Ör: hammadde..)

TÜRKİYE’NİN İTHALAT YAPTIĞI İLK 5 ÜLKE: 1. Rusya 2. Almanya 3. İtalya 4. Fransa 5. İsviçre TÜRKİYE’NİN İHRACAT YAPTIĞI İLK 5 ÜLKE: 1. Almanya 2. İngiltere 3. ABD 4. İtalya 5. Hollanda

TÜRKİYE’NİN İTHAL ETTİĞİ BELLİ BAŞLI ÜRÜNLERİ ŞUNLARDIR: Petrol, doğalgaz, kömür, iş makineleri, elektronik ürünler, saat, otomobil ve yedek parça, gemi, uçak, ilaç ve sağlık ürünleri, optik ve ölçü aletleri, muz kakao, kauçuk, kahve, pirinç, şeker, balık, et, kalay, alüminyum, kâğıt, içki ve sigara, kara ve suyolu taşıtları, parfümeri ve kozmetik ürünler, elektrikli makineler ve endüstri cihazları TÜRKİYE’NİN İHRACAT ETTİĞİ BELLİ BAŞLI ÜRÜNLERİ ŞUNLARDIR: Pamuk, tütün, fındık, turunçgiller, kayısı, kuru üzüm, kuru incir, ceviz, Antep fıstığı, halı, mobilya, otomobil, otobüs, çimento, beyaz eşya ürünleri, demir-çelik ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri, cam ve cam ürünleri, krom, bor minareLleri, bakır, mermer, manganez, çinko, baklagil ve tahıl ürünleri, pamuklu dokuma ve konfeksiyon ürünleri, sabun, kimya ve petro-kimya ürünleri, çeşitli makineler, ayakkabı ve deri ürünleri

TARIM ÜRÜNLERİ SANAYİ ÜRÜNLERİ MADEN ÜRÜNLERİ Yukarıda ithalat ve ihracat yaptığımız ilk 5 ülke ve ithal ve ihraç ettiğimiz belli başlı ürünler yer almaktadır. Buna göre; 1. İthal ve ihraç ettiğimiz bu ürünleri aşağıdaki tabloya yerleştirebilir misin? TARIM ÜRÜNLERİ SANAYİ ÜRÜNLERİ MADEN ÜRÜNLERİ İthal ettiğimiz ürünlere bakarak bunların bizim ülkemizde bulunmadığını o yüzden dış ülkelerden aldığımız sonucunu çıkarabilir miyiz? Neden? İthal edilen ve ihraç edilen ürünlerden aynı olanları bir grupta toplayabilir misin? Aynı ürünlerin hem ithal edilmesi hem de ihraç edilmesinin nedeni sizce ne olabilir? İlk beşte hem ithalat hem de ihracat yaptığımız ülkeler ………………… ve ……………………… dir. Bundan onlarla olan ilişkilerimiz hakkında neler söyleyebiliriz? Türkiye hayvancılık, tarım, maden ve sanayi ürünlerinde dünya ülkeleri arasında; Fındık, kayısı ve kiraz üretiminde dünya birincisi Mercimek üretiminde dünya ikincisi Elma ve domates üretiminde dünya üçüncüsü Zeytin üretiminde dünya dördüncüsü Üzümde üretiminde dünya beşincisi Koyun sayısında dünya yedincisi Keçi sayısında dünya onüçüncüsüdür Bor ve magnezyum üretiminde dünya birincisi, Krom üretiminde dünya ikincisi, Pamuk ve yün ipliği üretiminde ise dünya dördüncüsüdür. Yukarıdaki verilere bakarak Türkiye’nin ekonomik potansiyeli için neler söyleyebiliriz? Bunlar sadece birkaç örnek ve 1998 yılına ait. Acaba şimdi Türkiye ne durumda. Aynı özeliklerini korumuş mu? Gerilemiş mi, ilerlemiş mi? Bunu araştırıp bir rapor halinde sınıfta sunabilir misin?