“Doğruyu yalnız bırakma acizliğinden, yeni olan için çok fazla gayret edip eskiyi küçümsemekten, bilgiyi bilgeliğin, bilimi sanatın, zekayı sağduyunun önüne koymaktan, hastalara vaka olarak muamele etmekten, hastalığı kendi seyrinden daha kötü duruma getirmekten kurtar bizi güzel Tanrım!” Sir Robert HUTCHISON

Sağlık Bakımı Sağlarken Teknolojilerin Etik ve Maliyet-Etkin Kullanımı Doç. Dr. Emel İRGİL Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Amaç ve Öğrenim Hedefleri Amaç: Hekimlik uygulamalarında kullanılan teknolojilerin kişilerin elde edebilirliğine bağlı olmaksızın eşitlikçi bir şekilde kullanılmasının önemini bilmek... Teknoloji tanımı ve kullanım alanları Etik’in tanımı ve tıptaki önemi Maliyet-Etkinlik kavramı

Tıbbi Teknoloji: Sağlık sorunlarının çözümünde önemli katkısı olan yöntem, teknik ve malzemelerle bunları kullanan kişilerin birleşmesi demektir. 1978 WHO Asamblesi – Alma Ata “Uzun dönemli bakım ve rehabilitasyonu sağlamada, hastalıkları önleme ve tedavi etmede, sağlık personelinin kullandığı tüm yöntemler” Gelişmiş teknoloji Yüksek maliyetli teknoloji

Tıbbi teknoloji çeşitleri Tıbbi cihazlar Malzemeler Sarf malzemeleri (enjektör, lam, lamel vb.) Araçlar (tansiyon aleti, steteskop vb.) Gereçler (muayene masası, sedye vb.) İlaçlar – Aşılar – Serumlar Yöntemler ve teknikler Destek, organizasyon ve yönetim sistemleri

Kullanım alanlarına göre tıbbi teknoloji Koruma ile ilgili olanlar (aşılar) Tarama ile ilgili olanlar (tüberkülin testi, mamografi) Tanı ile ilgili olanlar (bilgisayarlı tomografi) Tedavi ile ilgili olanlar (ilaçlar, radyoterapi cihazları) Rehabilitasyonla ilgili olanlar

Tıbbi teknoloji gelişiminde temel sorunlar Hangi teknoloji ???? Kim tarafından ???? Ne amaçla ???? Nerede ???? Ticari bir ürün; Kar amaçlı !!!!

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Madde 25: Herkes, ailesi ve kendisi için içinde beslenme, giyinme, barınma, sağlık bakımı ve gerekli sosyal hizmetler bulunan, sağlık ve iyilik halinin eşit ve yeterli olacak şekilde standart bir yaşama sahip olma ve işsizlik, hastalık, özürlülük, yaşlılık ve bireyin kontrolü dışında gelişen diğer durumlarda güvence altında olma hakkına sahiptir. Yaş, ırk, cinsiyet, etnik köken, sosyoekonomik durum, yaşanılan yer, siyasi tercih ve benzeri her hangi bir bileşene bağlı olmaksızın, “sağlıklı yaşamak” en temel insan hakkıdır.

Etik Doğru ile yanlış arasındaki ayrımın; insan hakları, saygınlık, özgürlük değerlerinin; başkalarına ve topluma karşı olan görevlerin gözetildiği felsefik düşünceler ve uygulamaların oluşturduğu bir kavramdır.

Modern Etik; Otonomiye saygı göstermek, Zarar vermemek, İyilik, Adalet. Öngörü, merhamet, güvenilirlik, dürüstlük.

Maliyet - Etkinlik Sabit bir maliyetle en yüksek verimi ya da sabit bir verimi elde etmenin değişik seçenekleri arasındaki farklılıkları karşılaştırarak ifade etmektir. Varılan sonuçlar ölçülebilir bir başka birimle (kurtarılan kişi sayısı vb.) ifade edilir. Maliyet-yarar analizlerinde ise yapılan her hizmetin “para” cinsinden ifade edilmesi gerekir.

En “maliyet-etkin” girişimler, koruyucu nitelikte olan ya da temel sağlık hizmetleri kategorisine giren girişimlerdir. Sağlık hizmetlerinde maliyet artışlarında % 50 pay yeni teknolojilerin kullanılmasına bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Gelişmiş ülkelerde sağlığa ayrılan kaynakların % 20’si gereksiz tıbbi yöntemlere harcanmaktadır.

İkilem !!!! Gelişen tıp teknolojisi, bir yanda hastalıkların tanı ve tedavisinde yeni ve önemli bir çok olanak sunarken, öte yanda klasik tanı yöntemlerinin gereksiz olarak terk edilmesine neden olmaktadır.

Yapılan çalışmalarda, öykü ile hastalıkların % 50’sine, öykü ve fizik muayene ile birlikte % 73’üne doğru tanı konabileceği gösterilmiştir.

Uygun Teknoloji Kriterleri Etkin olmalı, Kültürel olarak kabul edilmeli, Ekonomik (maliyet-etkin) olmalı, Yerel olarak elde edilebilir olmalı, Yararlılığı ölçülmeli, Gerekli olmalıdır. Bugün yeryüzünde milyonlarca insan sağlık hizmetine ulaşmadan kısa bir yaşam sürmektedir. Oysa ki hizmetin temel ögeleri olan materyal, teknik ve araç/gerecin herkes için varolması gerekir. Teknolojinin “ucuz” olması gerekmez, ancak “maliyet-etkin” olmalıdır. Teknolojinin insan yaşamı ve sağlığı için önemli katkısı olmalıdır. Yaşamı uzatan, yaşam kalitesini arttıran teknolojiye öncelik verilmelidir. Tıbbi teknolojilerin gereksiz, yanlış ve uygun olmayan kullanımı hem ülke ekonomilerine, hem de sağlık hizmetlerine getirdiği sorun ve yükler giderek artmaktadır. Yapılan çalışmalarda ABD’de hasta yatışlarının % 25’inin, tanı ve tedavi yöntemlerinin % 25’inin, ilaçların % 40’ının gereksiz yapıldığı ya da kullanıldığı ve bu durumun yılda 100 milyar dolar harcamaya mal olduğu tahmin edilmektedir. Bu ülkede yalnızca gereksiz kullanılan tıbbi testlerin maliyeti yılda 6 milyar dolardır. Teknolojik gelişmeler bir meslek grubunun da ortaya çıkmasına neden olmuştur: Biyomedikal mühendislik. Gelişen tıp teknolojisinin bir yandan hastalıkların tanı ve tedavisinde yeni ve önemli bir çok olanak sunarken, öte yandan klasik tanı yöntemlerinin gereksiz olarak terk edilmesine neden olduğu belirtilmektedir.

Neler yapılmalı ? Halkın öncelikli sağlık gereksinimleri Mali kaynakların adaletli dağıtımı Kullanılacak teknolojinin özellikleri Eğitim Ülke gereksinimine yönelik AR-GE Teknolojinin sürdürülebilirliği