BİÇEM ETKİSİ (Modality Effect) Hazırlayan:Çiğdem Uz Ders: Biliş ve Bilgisayar Ders HocasI: DoÇ. Dr. Arif Altun Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem Etkisi Nedir? Metinle ilgili görseller bulunduğunda(grafik, animasyon, diyagram vb.) metinsel bilginin işitsel olarak sunumu görsel sunumuna göre öğrenmede daha etkili olmaktadır. Buna biçem etkisi(modality effect) denmektedir. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Kelimelerin ve grafiğin birbiriyle ilgili olduğu bir çoklu ortam tasarımında, kelimeleri ekrana yerleştirmek yerine konuşarak sunun! Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem etkisi neden önemlidir? Resim ve metnin birlikte sunulduğu ortamda, kişi bilginin iki kaynağıyla uğraşmak durumundadır, karıştırmamak için bir tanesini reddetme eğilimindedir. Sadece görsel sunumda, kişiler rahatlıkla metini atlayarak resme odaklanabilirler. Görsel işitsel sunumlarda, metin otomatik olarak resimle birlikte sunulur ve atlanmaz. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem etkisinin İşleyen bellek ile açıklanması Mayer’ e göre metinler sadece görsel olarak sunulduğunda, görsel işleyen bellekte aşırı yüklenme olacaktır. Sözel ve grafiksel bilginin aynı anda sunumu, görsel kanalı aynı anda uyaracaktır. Bu bilgi çok hızlı sunulursa öğrenenlerin kodlaması güçleşecektir. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem etkisi, yüksek seviyedeki bilişsel işlemlerde önemlidir (transfer, kavrama). Birbiriyle ilgisi olmayan metin ve resimlerin kullanıldığı ortamlarda, biçem etkisi sönebilir hatta tersine dönebilir. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem etkisi ne zaman oluşur? Biçem etkisi, görsel/resimsel işleme kanalının aşırı yükleme olması ve bölünmüş dikkat etkisinden oluşmaktadır. İlk olarak, kelimeler ve resimler görsel olarak sunulduğunda, metinler işleyen bellekte konu dışı yük olarak icra etmektedir, çünkü işitsel/sözel kanala aktarılmadan önce ilk olarak görsel/resimsel kanalı kullanmaktadır. Bunun yanında, seslendirilen metinler işitsel/sözel kanala direkt olarak girmekte ve böylelikle görsel/resimsel kanalın gereksiz aşırı yüklenmesine engel olmaktadır. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem etkisi ne zaman oluşur? İkinci olarak bölünmüş dikkat etkisi oluşmaktadır. Çünkü görsel dikkat, zihinsel olarak bütünleştirilmesi gereken görsel metinler ve resimler arasında bölünmektedir. Dikkatin bölünmesi, işleyen bellekte konu dışı yüke neden olmaktadır. Seslendirilmiş metinler ile dikkatin bölünmesine gerek yoktur. Eş zamanlı görsel/işitsel sunum, öğrenenin konuyla ilgili metni ve resmi seçme olasılığını arttırmaktadır ve işleyen bellekte eş zamanlı işlenmesini sağlamaktadır. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Bölünmüş dikkat etkisi nedir? Görselleştirilmiş yazılı metinler nispeten etkili olsa da okuyucunun görsel bilginin farklı kaynakları arasında dikkatini paylaştırmasında eğer tek başına anlamlı değilse kişiyi sınırlandırabilmektedir. Bu da görsel kanalda bilişsel yüke neden olmaktadır. Buna “ bölünmüş görsel dikkat etkisi” denmektedir. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Bölünmüş dikkat ve Biçem etkisi Bölünmüş dikkat etkisini azaltmak ve böylelikle görsel kanaldaki bilişsel yükü en aza indirmek için diyagramlar(görseller) anlatım yoluyla sunulabilir. Biçem etkisi, bölünmüş dikkat etkisini azaltmaktadır. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem etkisi üzerine yapılan çalışmalar Konuşulan kelimelerin etkililiği bir çok çalışmada ispat edilmiştir(Ginns, 2005; Low & Sweller, 2005) ve çeşitli ölçümlerle gözlemlenmiştir: kelimelerin seslendirilmesiyle öğrenmede daha az zihinsel çaba (Tabbers, 2002; Tindall-Ford, Chandler & Sweller, 1997; van Gerven, 2002), performans görevlerini yerine getirirken daha az zaman harcama(Jeung, Chandler & Sweller, 1997; Mousavi, Low & Sweller, 1995; Rinck & Glowalla, 1996), geri getirmede, sözel ve görsel bilginin eşleştirilmesinde, transferde daha yüksek puanlar(Kalyuga, Chandler & Sweller, 1999, 2000; Craig, Gholson & Driscoll, 2002; Mayer & Moreno, 1998; Moreno & Mayer, 1999; Schmidt-Weigand, 2006; Stiller, 2007), ikinci görevlerde daha az tepki süresi (Brünken, Plass & Leutner, 2004; Brünken, Steinbacher, Plass & Leutner, 2002) bulunmuştur. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Biçem Etkisi Deneyi 1’den 9’a kadar rakamlar rastgele seslendirilir ya da rastgele ekranın sol köşesinde sırayla görsel olarak gösterilir. Tüm liste gösterildikten sonra, cevaplama düğmeleri aktifleşir. Rakamların gösterildiği sırada, düğmelere basılması gerekir. Düğmelere bastıktan sonra düzeltme gibi bir seçenek bulunmamaktadır. 15 görsel ve 15 sesli şekilde 30 deneme bulunmaktadır. Her iki durumda da ilk öğenin en iyi hatırlanması beklenmektedir. Seslendirilen rakamları hatırlamak, görsel olarak sunulana göre daha iyi olması beklenmektedir. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE

Mayer, R. E., & Moreno, R. (1998). A split-attention effect in multimedia learning: Evidence for dual processing systems in working memory. Journal of Educational Psychology, 90, 312-320. Mousavi, S. Y., Low, R., & Sweller, J. (1995). Reducing cognitive load by mixing auditory and visual presentation modes. Journal of Educational Psychology, 87, 319-334. Seufert,T.& Schu¨tze,M.& Bru¨nken,R.(2008).Memory characteristics and modality in multimedia learning:An aptitudeetreatmenteinteraction study.Learning and Instruction,1-15 Gyselinck,V.&Jamet,E. & DUBOIS,V.(2008).The Role of Working Memory Components in Multimedia ComprehensionApplied Cognitive Psychology. Hacettepe Üniversitesi-BÖTE