Uzaktan Eğitimde Bilişim Ortamları ve Teknolojileri Hazırlayan Gözde BÜLBÜL - Tuğba TURAN

İçerik BİLİŞİM ORTAMLARI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ BİLGİSAYAR Mobil Bilgisayar Teknolojileri El Bilgisayarları Tablet PC Note-book Ultra-book CD, VCD ve DVD USB Bilgisayar Ağları Yerel ve Ulusal Ağlar BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM (BDÖ) Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları ve Sınırlılıkları Bilgisayar Destekli Öğretim Programları (Yazılımları) Özel Öğretici Programlar Alıştırma ve Tekrar Programlar Benzeşim (Simülasyon) Programlar Eğitici Oyun Programlar Problem Çözme Programlar INTERNET İnternetin Eğitimdeki Kullanımı İnternet Temelli Konferanslar Eğitimde İnternet Kullanımının Yararları ve Sınırlılıkları ÇOKLU ORTAM (MULTİMEDİA) VE ETKİLEŞİMLİ (İNTERAKTİF) ÇOKLU ORTAM HİPER ORTAM (HYPERMEDİA) VE HİPER METİN (HYPERTEKS) VERİ TABANLARI (DATA BASE) Veri Tabanlarının Yararları ve Sınırlılıkları UZMAN SİSTEMLER BİLİŞİM ORTAM VE TEKNOLOJİLERİNİN UZAKTAN EĞİTİMDEKİ UYGULAMALARI WEB’E DAYALI UZAKTAN EĞİTİM E-ÖĞRENME E-Öğrenmenin Gerçekleşme Biçimleri E-Öğrenmenin Yararları ve Sınırlılıkları Arkadaşlar merhaba, bu sunuda Bilişim Ortamları ve Bilişim teknolojileri kavramlarını açıklayabilecek, Bilgisayar tanımını ve çeşitlerini açıklayabilecek, Bilgisayar Destekli Öğretim(BDÖ)’in tanımını ve Bilgisayar Destekli Öğretim Programları(Yazılımları)nı açıklayabilecek, İnternet tanımını, İnternetin eğitimde kullanımını, yararlarını ve sınırlarını açıklayabilecek, Çoklu Ortam(Multimedia) ve Etkileşimli(İnteraktif) Çoklu Ortam kavramlarını açıklayabilecek, Hiper Ortam(Hypermedia) ve Hiper Metin(Hyperteks) kavramlarını açıklayabilecek, Veri Tabanları(Database) tanımını, yararları ve sınırlılıklarını açıklayabilecek, Uzman Sistemleri açıklayabilecek, Bilişim Ortam ve Teknolojilerinin Uzaktan Eğitimdeki Uygulamalarını açıklayabilecek, Web’e Dayalı Uzaktan Eğitimi açıklayabilecek, E-Öğrenme tanımını, gerçekleşme biçimlerini, yararlarını ve sınırlılıklarının neler olduğunu sıralayabileceksiniz.

1. Bilişim Ortamları Uzaktan eğitimin çeşitli teknolojileri (PC, 3G telefon, sanal ortamlar, fiber optik kablolar, veri tabanları) kullanarak kişinin zaman ve mekân açısından ayrı öğretim etkinliklerine katılabildiği platformdur. Bilişim Ortamları: Uzaktan eğitimin çeşitli teknolojileri (PC, 3G telefon, sanal ortamlar, fiber optik kablolar, veri tabanları) kullanarak kişinin zaman ve mekân açısından ayrı öğretim etkinliklerine katılabildiği platformdur.

2. Bilişim Teknolojileri Yazılım uygulamaları ve bilgisayar donanımının incelenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi, yürütülmesi, yönetimi ve desteğine verilen addır. Temel olarak bilgisayarların ve yazılımların aracılığıyla bilginin işlenmesi, dönüştürülmesi, saklanması, korunması, iletilmesi ve bu bilgiye güvenli bir biçimde erişilmesini sağlar. Günümüzde bilişim teknolojisi terimi, bilgisayar ve teknolojinin çeşitli yönlerini içine alacak şekilde genişlemiş. BT alanında çalışanlar, uygulama yüklenmesinden karmaşık bilgisayar ağlarının ve veritabanlarının tasarımına varan çeşitli görevleri yerine getirirler.

3. Bilgisayar İçerisine girdiğimiz, oluşturduğumuz bilgileri daha sonra tekrar çağırdığımızda geri verebilen makinedir. Toplumumuz kişisel bilgisayarı ve taşınabiliri olan dizüstü bilgisayarını, bilgi çağının teknolojileri olarak tanıdılar ve bilgisayar kavramıyla özdeşleştirdiler. Bilgisayarın temel çalışma prensibi ikili sayı sistemi voltaj yok veya voltaj vardan (0 ve 1) oluşan kodlamalardır.

3.1. Mobil Bilgisayar Teknolojileri Bu teknolojileri eğitimin daha nitelikli olabilmesi için kullanılan teknolojilerdir. Bu teknolojilerin taşınabilir olması eğitimin zaman ve mekân fakının engel oluşturmamasını etkiler. Mobil Bilgisayar Teknolojileri: Bu teknolojileri eğitimin daha nitelikli olabilmesi için kullanılan teknolojilerdir. Bu teknolojilerin taşınabilir olması eğitimin zaman ve mekân fakının engel oluşturmamasını etkiler.

3.1. Mobil Bilgisayar Teknolojileri El Bilgisayarları Tablet PC Note-book Ultra-book CD, VCD ve DVD USB 1. El Bilgisayarları: Bireylerin okul dışında da taşıyacakları el bilgisayarı ile derslerden kopmamalarını sağlar. Boş zamanlarda, okul tatillerinde veya imkân yaratılabildikçe el bilgisayarlarından eğitimin sürdürülebilir olması teknolojinin nimetlerindendir. 2. Tablet PC: El bilgisayarlarından daha özellikli bir yapıya sahiptirler. Eksik veya dezavantaj olarak görebileceğimiz yanı ağır ve pahalı olmasıdır. 3. Note-book:Taşınabilir olması en güzel yanı denilebilir. Masaüstü bilgisayardan daha fazla tercih edilir. Çevrimiçi kullanımları ile eğitim açısından bir artıdır. 4. Ultra-book: Ultra-book, ilk kez Intek firmasının oluşturmuş olduğu note-book çeşididir. Intel'in oluşturmuş olduğu bu tasarım çeşitli kurallara dayanmaktadır. Intel'in ikinci nesil core işlemcilerinin kullanılmasını zorunlu kıldığı ultra-booklar daha yüksek performans ve uzun süreli pil ömrü sunmaktadır. Ayrıca ultra-booklar incelik bakımından belirli standartlara oturtulmuştur. Hızlı açılma süreleri ultra-book standartları arasında yer almaktadır. Ultra-book modellerinin bir kısmının ekranı dokunmatik olma özelliğine sahiptir. Bazı modellerde ise bu ekran çıkıp aynı zamanda tablet bilgisayar olarak kullanılabilmektedir. 5. CD, VCD ve DVD: CD (Compact Disk); Verilerin üzerine yazıldığı bir plakadır. Başlarda sadece yazılan CDler şimdilerde üzerinde birçok işlem yapabileceğimiz bir hal almış durumdadır. Daha sonra kayıt yapabilen CD’de çıkmıştır. Kullanımları; ansiklopediler, kaynak materyaller, veri tabanları, çoklu ortam ürünleri, etkileşimli kitaplar, kataloglar, yazılımlar, müzik ve oyunlar CD’lere aktarımı ile eğitimler sağlanabilir. VCD (Video Compact Disk); Görsel sınıf donanımında kaliteli ses ve görüntü ile beraber anlam bütünlüğünü de yansıtan videonun alternatifi olan bilgi deposudur. Hem yüz yüze öğretimde hem de bireysel öğretim amaçlı kullanılabilir. DVD (Dijital Video Disk); En gelişmiş ve yüksek kalitede içerik sunabilen disklerdir. CD’lerden daha fazla veri kaydeder. VCD ve DVD kullanımının yararları; taşınabilir olması, temin etme kolaylığı, canlılık ve farklı deneyimler, öğretmene kullanım kolaylığı sağlaması, topluluğa yönelik çalışmalar için de uygundur. VCD ve DVD kullanımının sınırlılıkları; Plakanın çizilmesi durumunda veya herhangi bir deformasyonu sonucunda çalışmaması ve veri kaybının olması mümkündür. Etkili sınıf kontrolünün sağlanamaması da bir problem oluşturabilir. 6. USB: SUB (Universal Serial Bus): En popüler veri taşıma aracıdır. Rahat kullanılabilir. Veri alış verişinde kolaylık sağlar. Teknoloji ilerledikçe veri depolama kapasitesi artmaktadır. En son teknoloji USB 3.0 lardır.

3.2. Bilgisayar Ağları En az iki ya da daha fazla bilgisayarın birbirleri ile veri akışı sağlayabildikleri sisteme bilgisayar ağı (network) denir. Bilgisayar Ağları: En az iki ya da daha fazla bilgisayarın birbirleri ile veri akışı sağlayabildikleri sisteme bilgisayar ağı (network) denir.

WAN (Wide Area Network: Geniş Çalışma Ağı) 3.2.1. Yerel ve Ulusal Ağlar Yerel ve Ulusal Ağlar LAN (Local Area Network: Yerel Çalışma Ağı) WAN (Wide Area Network: Geniş Çalışma Ağı) LAN (Local Area Network: Yerel Çalışma Ağı): Ev, okul, laboratuvar, iş binaları vb. gibi sınırlı coğrafi alanda bilgisayarları ve araçları birbirine bağlayan ağdır. Bir tane ana bilgisayar vardır ve adına SERVER denir. WAN (Wide Area Network: Geniş Çalışma Ağı): Bilgisayarların birbirleri ile iletişimini sağlayan fiziksel veya mantıksal büyük ağdır. En bilineni internettir.

4. Bilgisayar Destekli Öğretim (BDÖ) Öğretim sürecinde bilgisayar; sistemi tamamlayıcı, sistemi güçlendirici rol oynamalıdır. Bilgisayar destekli öğretimde öğretmen konuyu işlerken sahip olduğu donanım ve yazılım olanaklarını öğreteceği konunun ve öğrencilerin özelliklerine ve belirlediği öğretim amaçlarına göre bilgisayarı değişik yer, zaman ve şekillerde kullanabilir. Bilgisayar Destekli Öğretim(BDÖ): Öğretim sürecinde bilgisayar; sistemi tamamlayıcı, sistemi güçlendirici rol oynamalıdır. Bilgisayar destekli öğretimde öğretmen konuyu işlerken sahip olduğu donanım ve yazılım olanaklarını öğreteceği konunun ve öğrencilerin özelliklerine ve belirlediği öğretim amaçlarına göre bilgisayarı değişik yer, zaman ve şekillerde kullanabilir: Öğretmen, konuyu geleneksel yöntemle sınıfta işler. Dersi kaçıran başarısız olan ya da öğrenme ihtiyacı duyan öğrencilere konuyu bilgisayar yardımı ile öğrenme fırsatı sağlanabilir. Yani bilgisayar burada, “özel öğretmen” görevini üstlenir. Öğretmen, konuyu sınıfta işledikten sonra, değerlendirme çalışmaları sınıfta bilgisayar yardımı ile yapılabilir. Öğretmen, konuyu sınıfta işledikten sonra, alıştırma, uygulama ve değerlendirme çalışmaları bilgisayar yardımı ile yapılabilir. Konu bilgisayar yardımı ile öğretilir. Öğretmen, öğrenme eksikliklerini tartışma yöntemi ile giderebilir, öğrencileri denetleyerek hatalarını düzeltebilir. Yani burada öğretmen, “danışman” rolünü üstlenmektedir.

4.1. Bilgisayar Destekli Öğretimin (BDÖ) Yararları ve Sınırlılıkları Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları Öğrenci açısından; Yaratıcılığını, sosyal iletişimde bulunma yeteneğini, kendi hızında öğrenmesini, kendine güvenini, problem çözme yeteneğini, zamanı kullanma yeteneğini, çözüm bulabilme yeteneğini, matematik ve dil yeteneğini, paylaşım duygusunu, konuyu tekrar edebilmesini geliştirir. Öğretmen açısından; Öğretmenin işini kolaylaştırır, farklı seviyelerdeki öğrencilere ayrı ayrı zaman ayırabilme olanağı sağlar, kanaat için ek alternatif sağlar, dersleri kolay ve zevkli hale getirerek öğretmene yardımcı olur. Okul açısından; Eğitimde fırsat eşitliği sağlar, okul başarı düzeyini arttırır, okullar arası iletişimde rol oynar, sınıf ortamında yapılamayacak deney ve uygulamalar benzeşimler sayesinde okul ortamına girebilir. Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları Öğrenci açısından; Yaratıcılığını, sosyal iletişimde bulunma yeteneğini, kendi hızında öğrenmesini, kendine güvenini, problem çözme yeteneğini, zamanı kullanma yeteneğini, çözüm bulabilme yeteneğini, matematik ve dil yeteneğini, paylaşım duygusunu, konuyu tekrar edebilmesini geliştirir. Öğretmen açısından; Öğretmenin işini kolaylaştırır, farklı seviyelerdeki öğrencilere ayrı ayrı zaman ayırabilme olanağı sağlar, kanaat için ek alternatif sağlar, dersleri kolay ve zevkli hale getirerek öğretmene yardımcı olur. Okul açısından; Eğitimde fırsat eşitliği sağlar, okul başarı düzeyini arttırır, okullar arası iletişimde rol oynar, sınıf ortamında yapılamayacak deney ve uygulamalar benzeşimler sayesinde okul ortamına girebilir. Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları Öğrencilerin sosyo-psikolojik gelişmelerini engellemesi Özel donanım ve beceri gerektirmesi Eğitim programını desteklememesi Öğretimsel niteliğin zayıf olması

4.1. Bilgisayar Destekli Öğretimin (BDÖ) Yararları ve Sınırlılıkları Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları Öğrencilerin sosyo-psikolojik gelişmelerini engellemesi Özel donanım ve beceri gerektirmesi Eğitim programını desteklememesi Öğretimsel niteliğin zayıf olması Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları BDÖ’in yararlarının yanı sıra aşağıda sıralanan birtakım sınırlılıkları da vardır: Öğrencilerin sosyo-psikolojik gelişmelerini engellemesi Özel donanım ve beceri gerektirmesi Eğitim programını desteklememesi Öğretimsel niteliğin zayıf olması

4.2. Bilgisayar Destekli Öğretim Programları (Yazılımları) Özel Öğretici Programlar Alıştırma ve Tekrar Programlar Benzeşim (Simülasyon) Programlar Eğitici Oyun Programlar Problem Çözme Programlar 4.2.1. Özel Öğretici Programlar: Bilgisayarların eğitimde kullanılması ile öğrenciler birebir çalışma imkânı bulmuştur. Böylece olgu, kavram, ilke ve genelleme öğretilerek öğrencilerin kendi hızına göre çalışması sağlanmıştır. Bu program dersi kaçıran veya öğrenemeyen öğrencilere kolaylık sağlamış, öğretimin zamanını kısaltmıştır. 4.2.2. Alıştırma ve Tekrar Programlar: Öğrencilere işlenmiş konuların tekrarını yaparak öğrenilenlerin kalıcılığını sağlar ve öğrencinin öğrenemediği bilgi ve becerileri kazandırmaya çalışır. Burada öğrencilere zorluk düzeyleri farklı veya öğrenilmemiş konularla ilgili bir soru dizini verilerek alıştırma ve tekrar yaptırılır. Soru öğrenciye sorulur, öğrencinin verdiği yanıt doğru ise diğer soruya geçilir. Eğer yanlış ise soru tekrar sorulur. 4.2.3. Benzeşim (Simülasyon) Programlar: Benzetim programları gerçek hayattaki olayların kontrollü bir şekilde temsil edilmesini ve öğrencinin bu olaylarla yüz yüze kalmasını sağlar. Böylece öğrencileri gerçek hayata hazırlar ve öğrencilerin yaparak öğrenmesini sağlar. Tehlikeli, gerekli araç gereçlerin kontrollü ortamlarda olmadığı zor tekrarlanabilen ve pahalı deneyler, benzetim programları ile eğitim öğretim sürecine dâhil edilebilir. 4.2.4. Eğitici Oyun Programlar: Bu programda öğrencilerin yapmış oldukları iş, görev ve çalışmaların saklanarak, öğrencilere ürün ve sürece yönelik düzeyleri ile ilgili geri bildirim verilmesi sağlanır. 4.2.5. Problem Çözme Programlar: Bilgisayar programları ile öğrenciler gerçek hayatta karşılaşabilecekleri problemleri çözmeyi öğrenirler ve çok sayıda problem çözme konusunda deneyim kazanırlar.

5. İnternet World Wide Web (www): Çeşitli resim, hikâye ve web sayfaları bulunur. Bunlardan bilgiler elde edilir. E-Mail (e-posta): E-mail ile insanlar birbirleri ile ucuz ve hızlı bir biçimde iletişim kurabilirler. Haber Grupları: Bu gruplara katılıp hem merak ettiğiniz konularda bilgi edinebilirsiniz. Dosya Transferi: Bu sistemde sayesinde elinizde bulunan dokümanları başkaları ile paylaşabilirsiniz. World Wide Web (www): Çeşitli resim, hikâye ve web sayfaları bulunur. Bunlardan bilgiler elde edilir. E-Mail (e-posta) : E-mail ile insanlar birbirleri ile ucuz ve hızlı bir biçimde iletişim kurabilirler. Haber Grupları: Bu gruplara katılıp hem merak ettiğiniz konularda bilgi edinebilirsiniz. Dosya Transferi: Bu sistemde sayesinde elinizde bulunan dokümanları başkaları ile paylaşabilirsiniz.

5.1. İnternetin Eğitimdeki Kullanımı İnternet Destekli Eğitim (İDE) : Çeşitli öğretim materyalleri öğrencilerin kullanımına sunulur. Böylece öğrenciler zaman kaybetmeden her türlü bilgiye ulaşırlar. İnternet Temelli Eğitim (İTE) : Eğitim öğretim faaliyetlerinin tamamı internet üzerinden gerçekleştirilir. Böylece öğrenciler eğitim öğretim için aynı mekân ve zamanda bulunmak zorunda kalmazlar. İnternet Destekli Eğitim (İDE) : Çeşitli öğretim materyalleri öğrencilerin kullanımına sunulur. Böylece öğrenciler zaman kaybetmeden her türlü bilgiye ulaşırlar. İnternet Temelli Eğitim (İTE) : Eğitim öğretim faaliyetlerinin tamamı internet üzerinden gerçekleştirilir. Böylece öğrenciler eğitim öğretim için aynı mekân ve zamanda bulunmak zorunda kalmazlar.

5.2. İnternet Temelli Konferanslar İnternet ortamında çeşitli programlar kullanarak sesli ve görüntülü iletişim sağlanabilir. Hem öğretmen hem de öğrenci zamandan tasarruf elde etmiş olurlar. Bu eğitim yöntemin zorluğu ise görüntü ve ses iletiminin iyi bir şekilde gerçekleşebilmesi için yüksek düzeyde bant genişliğine ve yüksek düzeyde bilgisayar sistemine ihtiyaç vardır. İnternet ortamında çeşitli programlar kullanarak sesli ve görüntülü iletişim sağlanabilir. Hem öğretmen hem de öğrenci zamandan tasarruf elde etmiş olurlar. Bu eğitim yöntemin zorluğu ise görüntü ve ses iletiminin iyi bir şekilde gerçekleşebilmesi için yüksek düzeyde bant genişliğine ve yüksek düzeyde bilgisayar sistemine ihtiyaç vardır. Gösterim Araçları: Bu araçlara tepegöz, LCD panel ve diskler girer. Bu araçlar oluşturulan resim ve grafiklerin duvara yansıtılmasını sağlar. Bu teknolojilerin kullanılması yapılmış olan resim ve grafiklerin kalitesinin bozulmasını en aza indirir. Bu araçlar ile yapılan eğitim öğretimde öğrenme düzeyi daha fazladır.   CD MULTİMEDIA: Bilgisayar teknolojisinden yararlanan sistemler arasında CD-ROM (Compact Dısc Read Only Memory), CD-I (etkileşimli cd), WORM (Write Once Read Many) gibileri vardır. Bunların tümü bilgi depolama ve depolanan bilgilere ulaşmada kolaylık sağlama özelliklerine sahiptir. VİDEO DİSK: Video diskler özellikle büyük kapasiteli videoların oluşturulmasında kullanılır. Video diskler sayesinde öğrencilerin öğrenme faaliyetleri daha üst seviyeye çıkmaktadır. Öğrenciler bu diskler sayesinde konuları daha iyi anlar ve serbest çalışma için zaman kazanırlar.

5.3. Eğitimde İnternet Kullanımının Yararları ve Sınırlılıkları Zaman ve mekân sınırlaması gerektirmez. Yaşam boyu öğrenmeyi ve öğrenciye kendi öğrenme hızında öğrenme olanağı sağlar. Eğitim programı öğrenenin bireysel farklılıklarına göre düzenlenir. Her tür bilgiye ve güncel eğitim materyallerine ulaşmayı sağlar. Tekrar yapma fırsatı verir, dönüt fırsatı sunar. Animasyon, 3B görüntü vb. açısından zengindir. Deneysel ve benzetim programı ile öğrenmeyi sağlar. Uzaktan eğitimin gelişmesine katkı sağlar. Eğitimde İnternet Kullanımının Yararları Zaman ve mekân sınırlaması gerektirmez. Yaşam boyu öğrenmeyi ve öğrenciye kendi öğrenme hızında öğrenme olanağı sağlar. Eğitim programı öğrenenin bireysel farklılıklarına göre düzenlenir. Her tür bilgiye ve güncel eğitim materyallerine ulaşmayı sağlar. Tekrar yapma fırsatı verir, dönüt fırsatı sunar. Animasyon, 3B görüntü vb. açısından zengindir. Deneysel ve benzetim programı ile öğrenmeyi sağlar. Uzaktan eğitimin gelişmesine katkı sağlar.

5.3. Eğitimde İnternet Kullanımının Yararları ve Sınırlılıkları Eğitimde İnternet Kullanımının Sınırlılıkları En önemli sınırlılığı teknik alt yapı gerektirmesidir. Eş zamanlı eğitimlerde zaman ve mekân kısıtlaması olduğu düşünüldüğünde yüz yüze iletişim açısından sınırlılığı vardır. İnternet tabanlı öğrenme her tür öğrenme etkinliği ve her hedef düzeyi için uygun değildir. Yeni öğrenme sürecinde bir uyum sorunu yaşanabilir. Sürekli bir alt yapı ve rehber desteği sağlamak zordur. Öğrenenlerin bilgisayar teknolojilerini kullanabilmeleri ayrı bir eğitim gerektirir. Eğitimde İnternet Kullanımının Sınırlılıkları En önemli sınırlılığı teknik alt yapı gerektirmesidir. Eş zamanlı eğitimlerde zaman ve mekân kısıtlaması olduğu düşünüldüğünde yüz yüze iletişim açısından sınırlılığı vardır. İnternet tabanlı öğrenme her tür öğrenme etkinliği ve her hedef düzeyi için uygun değildir. Yeni öğrenme sürecinde bir uyum sorunu yaşanabilir. Sürekli bir alt yapı ve rehber desteği sağlamak zordur. Öğrenenlerin bilgisayar teknolojilerini kullanabilmeleri ayrı bir eğitim gerektirir.

6. Çoklu Ortam(Multimedia) ve Etkileşimli(İnteraktif) Çoklu Ortam Çoklu Ortam: Metin, fotoğraf, video, ses ve canlandırma gibi farklı medyaların bilgisayar tarafından işlenmesi ve gösterilmesidir. Bir uygulamanın çoklu ortam kategorisinde yer alabilmesi için bu medyalardan en az ikisi birlikte kullanılmalıdır. Çoklu Ortam; hareketli görüntüler resimler ve sesler gibi pek çok unsurdan oluşan bir sunumu anlatmaktadır. Günümüzde çoklu ortam bilgisayarların yaptıkları ise bu tarz programları çalıştırabilmektir. Medyayı, bilginin aktarıldığı ortam olarak tanımlarsak; Çoklu ortam(multimedia) metin, fotoğraf, video, ses ve canlandırma gibi farklı medyaların bilgisayar tarafından işlenmesi ve gösterilmesidir. Bir uygulamanın çoklu ortam kategorisinde yer alabilmesi için bu medyalardan en az ikisi birlikte kullanılmalıdır. Bilgisayarın karşısında oturup, bilgisayardan yazılı, animasyonlu ve sesli bir metin indirmek; Bir oda içerisinde ki insanlara görsel ve işitsel bir sunum yapmak; Bir video veya film izleme; Çok basit anlamda tebeşir ve tahta da; Resimli bir metin de çoklu ortam sayılabilir. Başka bir deyişle, bir materyalin birden fazla form da sunulmasıdır. Burada ki amaç öğrenmeye teşvik eden ve motive eden öğretimsel mesajın tasarlanmasıdır. Öğretimsel bir mesaj: Öğrenmeye motive eden bir mesajdır. Sözcük ve resim olmak üzere 2 ana formata sahiptir. Öğretimsel mesajı sunmada ki ana format kitaplar, metinler ve bunlarda ki sözcüklerdir. Kısaca sunumda sözel biçim ve dolayısıyla sözel öğrenme eğitim de şarttır.   Bir öğretimsel mesajı iletme de kullanılan araçlar: Çoklu ortam kavramı ile ilgili olarak kullanılan en yaygın görüş iki ya da daha fazla araç kullanarak bir materyalin sunumudur. Burada önemli olan bilgi iletiminde kullanılan(bilgisayar ekranı, projektör, tepegöz vb.)fiziksel birimlerdir. İletmedeki vurgu, mesajın içeriğinden çok araçlar üzerine yapılmaktadır. Bir öğretimsel mesajı sunma da kullanılan sunum formatları: Çoklu ortam kavramına yüklenen ikinci anlam, öğretimsel mesajın farklı formatlarda sunumudur. Sunumdaki vurgu, materyallerin sözcük ya da resimlerle sunulmasındadır. Örneğin; bilgisayar destekli bir çoklu ortamda, materyal sözel ya da görsel olarak anlatılabilir. Bir öğretimsel mesajı alma da kullanılan formatlar: Çoklu ortam, öğrenenin sahip olduğu bilgiyi alış biçimiyle ilgilidir. Öğrenenin gelen mesajı duyu organlarıyla nasıl aldığı üzerinde odaklaşır. Örneğin; bilgisayar destekli bir çevre de, bir animasyon görsel olarak alınırken, anlatım işitsel olarak algılanmaktadır.

6. Çoklu Ortam(Multimedia) ve Etkileşimli(İnteraktif) Çoklu Ortam Etkileşimli Çoklu Ortam: Bu uygulamada ise kullanıcı “pasif izleyici” değil “aktif katılımcı” dır. Bağlantıları kullanarak aradığı bilgiye ulaşma, veri girerek veya dokunmatik ekran yoluyla yönlendirme veya video konferans gibi uygulamalarda canlı katılım gibi değişik düzeylerde etkileşim şansına sahiptir. Etkileşimli çoklu ortam; bu uygulamada ise kullanıcı “pasif izleyici” değil “aktif katılımcı” dır. Bağlantıları kullanarak aradığı bilgiye ulaşma, veri girerek veya dokunmatik ekran yoluyla yönlendirme veya video konferans gibi uygulamalarda canlı katılım gibi değişik düzeylerde etkileşim şansına sahiptir. Yararları; Yaşamın gerçeğe en yakın benzeşimi, kolay hatırlanır, dikkat çeker, pratik, az yer kaplar, kolay güncellenir, çoklu ortam uygulamaları dizüstü bilgisayarlarda sabit diskten gösterilebilir. Eğitim zamanını kısaltır. Maliyeti düşürür. İş başında eğitime olanak sağlar. Eğitici performansından bağımsız tutarlı eğitim sağlar. Zamanlama öğrenci tarafından yapılabilir. Kontrollü eğitim yapılır. Öğrenilenlerin bellekte kalma düzeyi yüksektir. Motivasyonu arttırır. Kişiye özeldir. Öğrenci sorumluluk sahibi olur. Tüm sınav sonuçları tek bir merkezde hızlı değerlendirilebilir.

7. Hiper Ortam(Hypermedia) ve Hiper Metin(Hyperteks) Hiper Ortam: Metin, grafik, gerçek hareketli görüntü, canlandırma ya da ses biçimindeki farklı bilgi birimleri ile bu birimler arasında kullanıcının kolaylıkla hareket edebilmesine elverişli bağlantı olanaklarını içeren bilgisayar yazımlarıdır. Hiper ortam; metin, grafik, gerçek hareketli görüntü, canlandırma ya da ses biçimindeki farklı bilgi birimleri ile bu birimler arasında kullanıcının kolaylıkla hareket edebilmesine elverişli bağlantı olanaklarını içeren bilgisayar yazımlarıdır. Hiper ortama örnek olarak; Bağlantı ( Bir işleme yönlendirmek için kullanılan tanımlamalar, Örn; linkler), Düğümler (Kullanıcıdan belirli butonlara ya da düğmeler basılması istenir, Örn; aşağı yukarı okları ile sayfa geçişleri, form doldurulması istendiğinde basılan butonlar gibi), Dallanma (Yönlendirme işlemi de diyebiliriz, örn; kişinin form doldurduktan sonra başka sayfaya yönlendirilmesi), Düğüm haritası (kavram haritaları), Navigasyon (yön bulma eğitim açısında değerlendirmek gerekirse eğer animasyonlu hikâye kitapları, yandex, Explorer internette yönümüzü bulmamıza örnektir).

7. Hiper Ortam(Hypermedia) ve Hiper Metin(Hyperteks) Hiper Metin: Yalnızca yazı ve çizelge, şekil, hareketsiz resim ve kroki gibi yazınsal bilgi birimleri ile bu birimler arasında kullanıcının istediği ilişkileri kurabilmesine elverişli bilgisayar yazılımlarıdır. Hiper metin; yalnızca yazı ve çizelge, şekil, hareketsiz resim ve kroki gibi yazınsal bilgi birimleri ile bu birimler arasında kullanıcının istediği ilişkileri kurabilmesine elverişli bilgisayar yazılımlarıdır. Çoklu ortam ve hiper ortam birbirlerine çok benzediği için bunları ayırmanın bir anlamı yoktur. Çoklu ortam, hiper ortama, hiper ortam ise hiper metne bir alt sistem olarak içinde taşır. Çoklu ortamı hiper ortamdan ayıran temel özelliğin “donanım” olduğu söylenebilir. Çünkü ilk hiper ortam ve çoklu ortam sistemleri incelendiğinde, hiper ortamlarda kullanıcının aynı donanım içinde farklı bilgi temsilleri ile iletişim kurar. Buna karşın daha önce bir çoklu ortam içinde kullanıcı video disk gibi ek donanımlara da program olanaklarını kullanarak ulaşabilmektedir. Ancak gelişen teknoloji ile tüm ek donanımları tek bir donanımda toplanması sağlanmış ve hiper ortam ile çoklu ortam arasında belirgin bir farklılık kalmamıştır. Bir hiper ortamın çoklu ortam olabilmesi için tüm olabilmesi bilgi temsil biçimlerinin ortam içerisinde kullanılması gereklidir.

8. Veritabanları (Database) Veri tabanı, bir sorunu çözmek için bir araya getirilmiş birbirleri ile ilişkili verilerin topluluğudur. Veri Tabanları(Database): Veri tabanı, bir sorunu çözmek için bir araya getirilmiş birbirleri ile ilişkili verilerin topluluğudur. Veritabanı yazılımı ise verileri sistematik bir biçimde depolayan yazılımlara verilen isimdir. Birçok yazılım bilgi depolayabilir ama aradaki fark, veritabanın bu bilgiyi verimli ve hızlı bir şekilde yönetip değiştirebilmesidir. Veritabanı, bilgi sisteminin kalbidir ve etkili kullanmakla değer kazanır. 

8.1. Veritabanlarının Yararları ve Sınırlılıkları Kaynaklara gelişmiş bir şekilde erişilmesi ve erişilen kaynakların işlenmesi, izlenmesi ve saklanması olanaklarıdır. Geniş bir içerik sunar. Uzaktaki veri tabanlarına ulaşılması verilerin gerektiği gibi kullanılmasını sağlar. Veri Tabanlarının Yararları Kaynaklara gelişmiş bir şekilde erişilmesi ve erişilen kaynakların işlenmesi, izlenmesi ve saklanması olanaklarıdır. Geniş bir içerik sunar. Uzaktaki veri tabanlarına ulaşılması verilerin gerektiği gibi kullanılmasını sağlar.

8.1. Veritabanlarının Yararları ve Sınırlılıkları Veri Tabanlarının Sınırlılıkları Doğrudan öğretmez. Belli öğrenme hedefleri ile kimi zaman doğrudan ilişkili değildir. Öğrencinin verilere ulaşması ve güdülmesine ve veri tabanlarını kullanma yeteneğine bağlıdır. Var olan teknoloji ile ilişkilendirilmezse fazladan maliyet yaratır. Veri Tabanlarının Sınırlılıkları Doğrudan öğretmez. Belli öğrenme hedefleri ile kimi zaman doğrudan ilişkili değildir. Öğrencinin verilere ulaşması ve güdülmesine ve veri tabanlarını kullanma yeteneğine bağlıdır. Var olan teknoloji ile ilişkilendirilmezse fazladan maliyet yaratır.

9. Uzman Sistemler Uzmanların bilgilerini içeren yazılımlardır. Uzman sistemler bilgisayara dayalıdır ve öğretmez. Bunlar, öğrenme konusunda önemli etkileri bulunan bir tür yapay zekâdır. Uzman Sistemler: Uzmanların bilgilerini içeren yazılımlardır. Uzman sistemler bilgisayara dayalıdır ve öğretmez. Bunlar, öğrenme konusunda önemli etkileri bulunan bir tür yapay zekâdır. İş destekleri, çalışanın işiyle ilgili bir etkinlikte bulunmasına yardımcı olur. Bir iş desteği kullanılırsa bunun nedeni görevin hatırlanmasının zor olması ya da çalışanın eğitilmesinin karmaşık olmasıdır. Tüm iş destekleri eğitim miktarını azaltır, hatta eğitimin yerine geçer. Çünkü çalışanın uzmanlaşması için eğitilmesinde gerekli süre pratik, gerekli ya da istendik değildir. Uzman sistemin elektronik bir iş desteği olarak düşünülmesi yeterlidir.

10. Bilişim Ortam ve Teknolojilerinin Uzaktan Eğitimdeki Uygulamaları Bilgisayara Dayalı Bilgi Sistemi: Bilgi teknolojisi uzaktan öğretim sisteminde verimliliği arttırır. Bunun en önemli nedeni bilgisayar teknolojisi ile ders materyallerinin daha önceki yapılandan daha hızlı ve ucuz üretilebilmesidir. Bilgisayara Dayalı Bilgi Sistemi: Bilgi teknolojisi uzaktan öğretim sisteminde verimliliği arttırır. Bunun en önemli nedeni bilgisayar teknolojisi ile ders materyallerinin daha önceki yapılandan daha hızlı ve ucuz üretilebilmesidir. Günümüzde daha ucuza üretilen, taşınabilir, daha fazla profesyonel uzmanlık gerektiren bilgisayar sistemleriyle hedeflenen amaca en az harcama ve çabayla ulaşmak mümkündür. Yararları; Verimliliği arttırır, etkililiği arttırır, yenilik ve ürün liderliğini sağlar, hizmete daha iyi kalite sağlar, daha iyi karar alma, yönetim ve eşgüdümü, personel geliştirme ve eğitme olanağı sağlar. Dersler fiziksel olmaktan çok elektronik olarak da saklanabilir. İhtiyaç duyulduğu zaman dökümana ulaşmak daha kolay olur.

10. Bilişim Ortam ve Teknolojilerinin Uzaktan Eğitimdeki Uygulamaları Bilgisayar Teknolojisi: Dünyadaki çağdaş uzaktan eğitim uygulamalarında bilgisayar aktif bir rol oynamaktadır. Geniş uygulama alanları; yönetim, öğrenci, masaüstü ve elektronik yayıncılık, materyallerin elektronik dağılımı, iletişim ve bilgisayara dayalı öğrenmelerdir. Bilgisayar Teknolojisi: Dünyadaki çağdaş uzaktan eğitim uygulamalarında bilgisayar aktif bir rol oynamaktadır. Geniş uygulama alanları; yönetim, öğrenci, masaüstü ve elektronik yayıncılık, materyallerin elektronik dağılımı, iletişim ve bilgisayara dayalı öğrenmelerdir. Uzaktan eğitimde bilgisayar ortamına dayalı teknolojiler; e-mail, bilgisayar konferansı, işitsel grafikler, veri tabanları ve çoklu ortamlardır. Ders ile ilgili materyaller bilgisayar ortamında daha rahat iletilebiliyor. Bu teknolojinin başarılı olabilmesi için; uygun donanım, yazılım, öğretici yetiştirme, bakım ve onarım, destek hizmetler vb. etkenlerin önemli rolü vardır.

10. Bilişim Ortam ve Teknolojilerinin Uzaktan Eğitimdeki Uygulamaları Tele iletişim Teknolojisi: Telefon ile gerçekleştirilen eş zamanlı iletişim biçiminde, bireyler ya da gruplar arasında çok ortamlı etkileşim gerçek zamanlı bir iletişim için telefon ya da işitsel konferans yolu ile işitsel iletişim artmaktadır. Tele iletişim Teknolojisi: Telefon ile gerçekleştirilen eş zamanlı iletişim biçiminde, bireyler ya da gruplar arasında çok ortamlı etkileşim gerçek zamanlı bir iletişim için telefon ya da işitsel konferans yolu ile işitsel iletişim artmaktadır. Eş zamanlı birebir iletişimde; çok ortamlı çalışma istasyonuna, grupla öğrenme durumunda ise, gerçek sınıf ortamına kadar ulaşabilmektedir. Eş zamanlı olmayan iletişim biçiminde ise; tele iletişim teknolojisindeki faks makineleri ve elektronik haberleşme gibi yeni gelişmelerin bireysel öğrenmede bilgisayar konferansının ise grupla öğrenmede etkili olduğu dikkati çekmektedir.

11. Web’e Dayalı Uzaktan Eğitim Bu modelde, yüz yüze verilen her dersin birde WEB’e dayalı elektronik ortamda sunulan uzaktan eğitim aracılığıyla yüz yüze eğitim öğrencilerine yönelik şekil bulunur. Burada asıl amaç; Öğrenci kayıtlarına, kütüphaneye ve öğrenci servislerine erişim arttırılmış ve kolaylaştırılmıştır. İletişim zamanlaması geliştirilmiştir. Bilgi kaynaklarına erişimi artmıştır. Bu modelde, yüz yüze verilen her dersin birde WEB’e dayalı elektronik ortamda sunulan uzaktan eğitim aracılığıyla yüz yüze eğitim öğrencilerine yönelik şekil bulunur. Bir ders için hazırlanan web sayfasının dersin basılı materyaline bir ek olduğu göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Burada asıl amaç; Öğrenci kayıtlarına, kütüphaneye ve öğrenci servislerine erişim arttırılmış ve kolaylaştırılmıştır. İletişim zamanlaması geliştirilmiştir. Bilgi kaynaklarına erişimi artmıştır.

12. E-Öğrenme Elektronik öğrenme ya da teknoloji tabanlı öğrenme olarak tanımlanır. E-öğrenme; bilgisayar tabanlı öğrenme, web tabanlı öğrenme, sanal sınıflar ve sayısal teknolojilerin iş birliğini de kapsayan uygulama sürecidir. E-Öğrenme: Elektronik öğrenme ya da teknoloji tabanlı öğrenme olarak tanımlanır. E-öğrenme; bilgisayar tabanlı öğrenme, web tabanlı öğrenme, sanal sınıflar ve sayısal teknolojilerin iş birliğini de kapsayan uygulama sürecidir. E-öğrenme; intranet veya bir bilgisayar ağı bulunan platform üzerinde sunula, web tabanlı bir eğitim sistemi olarak tanımlanır. E-öğrenme ile öğretmen ve öğrencinin aynı ortam ve aynı anda bulunmalarına gerek kalmadan eğitim etkinlikleri gerçekleştirilir.

12.1. E-Öğrenmenin Gerçekleşme Biçimleri Kişilerin bilgisayar başında kendi kendilerine eğitim almaları, Senkron iletişim; aynı anda bir grup öğrenci ile ders öğretmeninin, canlı olarak bilgisayar ortamında sanal sınıfta buluşmalarıdır. Asenkron iletişim; öğrenenin kendi istediği zamanda CD-ROM kullanması ve ya sunucu taraftaki sisteme girmesidir. E-Öğrenmenin Gerçekleşme Biçimleri Kişilerin bilgisayar başında kendi kendilerine eğitim almaları, Senkron iletişim; aynı anda bir grup öğrenci ile ders öğretmeninin, canlı olarak bilgisayar ortamında sanal sınıfta buluşmalarıdır. Asenkron iletişim; öğrenenin kendi istediği zamanda CD-ROM kullanması ve ya sunucu taraftaki sisteme girmesidir.

12.2. E-Öğrenmenin Yararları ve Sınırlılıkları Her zaman her yerde eğitim olanağı yaratır. Daha hızlı ve etkin öğrenmeyi gerçekleştirir. Öğrenen odaklı eğitimdir. Daha az yönetsel iş yükü ile daha fazla kişiye ulaşma olanağı sağlar. Maliyet avantajı sağlar. Başarı ve gelişim hem kurumsal hem bireysel olarak daha kolay izlenir. Zaman, mesafe ve sosyo-ekonomik statü engelleri ortadan kaldırılır. Yaşam boyu eğitim sağlar. E-Öğrenmenin Yararları Her zaman her yerde eğitim olanağı yaratır. Daha hızlı ve etkin öğrenmeyi gerçekleştirir. Öğrenen odaklı eğitimdir. Daha az yönetsel iş yükü ile daha fazla kişiye ulaşma olanağı sağlar. Maliyet avantajı sağlar. Başarı ve gelişim hem kurumsal hem bireysel olarak daha kolay izlenir. Zaman, mesafe ve sosyo-ekonomik statü engelleri ortadan kaldırılır. Yaşam boyu eğitim sağlar.

12.2. E-Öğrenmenin Yararları ve Sınırlılıkları E-Öğrenmenin Sınırlılıkları Kişilerin çalışma konusunda öz disiplini olmadığında başarılı sonuçlara ulaşmak güçtür. Kişiler asosyalleşir. Kimi durumlarda teknik yön belirleyici öğedir. İçerik yaratılması çok maliyetli ve zaman alıcıdır. İlgili sektörün büyük kitlelere ulaşmak için gerekli alt yapısı olması gerekir. Bireylerin ilgileri yüksek olabilir ancak kişisel gelir düzeylerinin de yeterli olması gerekir. Geleneksel öğrenme alışkanlıklarını değiştirmesi zaman alır. E-Öğrenmenin Sınırlılıkları Kişilerin çalışma konusunda öz disiplini olmadığında başarılı sonuçlara ulaşmak güçtür. Kişiler asosyalleşir. Kimi durumlarda teknik yön belirleyici öğedir. İçerik yaratılması çok maliyetli ve zaman alıcıdır. İlgili sektörün büyük kitlelere ulaşmak için gerekli alt yapısı olması gerekir. Bireylerin ilgileri yüksek olabilir ancak kişisel gelir düzeylerinin de yeterli olması gerekir. Geleneksel öğrenme alışkanlıklarını değiştirmesi zaman alır.

KAYNAKÇA Uşun, S.(2006).Uzaktan eğitim(1.Baskı).Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. İşman, A.(2011).Uzaktan eğitim(4.Baskı).Ankara: PEGEM. Şimşek, A.(2009).Öğretim tasarımı(1.Baskı).Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. PEGEM AKADEMİ KomisyonuU(2013).Öğretim ilke ve yöntemleri(3.Baskı).Ankara: PEGEM www.genelbilge.com www.wikipedia.com