TABANCALARDA MEKANİK YAPI VE ATEŞLİ SİLAHLARIN ÇALIŞMA SİSTEMİ SİLAH BİLGİSİ VE ATIŞ TABANCALARDA MEKANİK YAPI VE ATEŞLİ SİLAHLARIN ÇALIŞMA SİSTEMİ

TABANCA: Namlu Uzunluğu fişek yatağı hariç 30 cm yi veya bütün uzunluğu 50 cm yi geçmeyen barut vb. patlayıcı ve itici güç ile gülle, mermi, saçma, gaz veya diğer nesneleri atabilen ateşli silahlardır. Tabancalar normalde 40-50 metrelik bir mesafe içerisinde etkili ve başarılı vuruşlar için kullanılır. Tabancalar amaçlarına ve çalışma şekillerine göre iki ana başlığa ayrılır. 1- Amaçlarına göre tabancalar: Kişisel Can güvenliği için tabancalar, polisiye ve askeri amaçlı tabancalar, av ve spor amaçlı kullanılan tabancalardır. 2- Çalışma Şekillerine Göre Tabancalar: Tek atışlı, otomatik, toplu tabancalar, gaz, işaret ve havalı tabancalardır.

TABANCALARIN PARÇALARI Tabancaların parçaları yarı ve tam otomatik, kilit mekanizmalı veya toplu olma durumlarına göre farklılık göstermektedir. Tabancalar genel olarak 3 ana parçaya ayrılır bunlar; 1- Çerçeve ( Gövde) 2- Sürgü ( Kapak) 3- Şarjör

ÇERÇEVE (GÖVDE) Gövde tabancanın sabit ve hareketli bütün kısımlarını üzerinde taşıyan bölümdür. Gövde üzerinde; şarjör ve şarjör yuvası, tetik, tetik korkuluğu, tetik ile horoz arasındaki intikal parçaları, horoz, çıkarıcı, emniyet mandalları, kabza kapağı bu ve diğer parçaları ile bunlara ait yay ve pimleri üzerinde bulundurur.

SÜRGÜ GRUBU (KAPAK TAKIMI) Tabancalarda namluyu dış etkenlere karşı koruyan ve tabancanın gövdesini kapatan parçadır. Üzerinde; 1- tırnak, 2- Yerine Getiren Yay ve mili, 3- iğne grubu, 4- gez ve arpacık, 5- kovan atma boşluğu, 6- namlu ve bazı tabancalarda namlu yüksüğü bulunur.

NAMLU Mermi çekirdeğinin istikrarlı bir şekilde hedefe gitmesini sağlayan bölüme namlu denir. Namlular yivli setli ve yivsiz setsiz olabilirler. Çoğu silahlarda birbirine paralel ve helezon şekilde sağa ve sola dönerli şekilde uzanan girinti ( yiv) ve Çıkıntı ( set) lardır. Bilye, saçma, ve diabol atan tabancalar ile gaz ve ses tabancalarının namluları yivsiz ve setsizdir. - Namlu içerisinde bulunan yiv ve setler fişek çekirdeğinin havada takla atmadan kendi ekseni etrafında havada burgu gibi dönerek gitmesini, atış menzilinin uzamasını, deliş gücünün artarak hedefe çekirdeğin uç kısmının vurmasını sağlar. RAYYÜR: namlu içerisinde helezon şekilde birbirine paralel olarak uzanan setlerin fişek çekirdeği üzerinde silaha özgü bıraktığı izlerdir. HATVE: çekirdek yiv ve setlere uyarak döner, çekirdeğin namlu içinde bir defa dönmesi için namlu içinde ilerlediği mesafeye hatve denir. Namlular sabit veya hareketli olabilmektedir bazı tabancaların namluları perçin veya pim ile çerçeveye sabitlenmiştir. Örn: kırıkkale, Walter dir.

Çap ( Kalibre ): karşılıklı iki set arasındaki mesafenin milimetre veya inç olarak ifadesine çap denir. Namlu kalınlıkları kuyruk kısmında fazla agız kısmında azdır. Namlu uzunluğunun artması tabancanın etkili mesafesini arttırır. Namlu boyu ve fişek çekirdeğinin ağırlığı sabit kalıp, barut miktarı arttırılırsa ilk hız, enerji ve menzil artar. Namlu boyu ve barut miktarı sabit kalıp, fişek çekirdeğinin ağırlığı arttırılırsa ilk hız azalır fakat vuruş gücü olan enerji artar. Namlu boyu barut miktarı ve fişek çekirdeği ağırlığı sabit kalıp, yivlerin dönüş açısı arttırılırsa namlu çıkış hızı artar. Barut miktarı fişek çekirdeği ağırlığı ve yivlerin dönüş açısı sabit kalıp, namlu boyu arttırılırsa çıkış hızı azalır fakat menzil artar. Barut miktarı, fişek çekirdeği ağırlığı ve yivlerin dönüş açısı sabit kalıp namlu boyu kısaltılırsa çıkış hızı artar fakat menzil azalır.

NAMLULARIN YORULMA ÖMÜRLERİ Namluların yorulma ömürleri aşağıdaki faktörlere bağlıdır. 1- namluda atış anında meydana gelen yüksek seviyedeki gerilmeler ve düzensizlikler gerilmeler nedeni ile kristal yapının bozulması. 2- namluda çentik etkileri namlunun iç yüzeyindeki ısı çatlakları. 3- gevşek malzeme yapısına karşı duyarlılık. ( düşük sıcaklık -20 derece) 4- malzeme terkibindeki ve ısıl işlemlerdeki hatalar. 5- erozyon ve aşınma.

NAMLU HİZMET ÖMÜRLERİ Namlu ömrü atım sayısı hafif silahlarda; çekirdek gömlek malzemesinin özelliklerine yumuşak ve sert oluşuna, sevk barutunun özelliklerine, atış şartlarına bağlı olarak 4000-10000 atım arasında değişmektedir. Namluların ömürlerinin bitmesi yada namluların balistik özelliklerinin kaybolması özellikle hafif silahlarda fişek çekirdeği hızının yaklaşık %10 düşmesi sonucu çekirdeğin yeterli dönüyü alamayışından istikrarsız uçması, hedefe aykırı vurması, gaz kaçağı oluşması vb. gibi aşınmalardan kaynaklanan olaylardan anlaşılabilir. Namluların ömürlerini yitirmeleri çekirdek gömleğinin aşındırıcı etkisi, kızgın ve yüksek hızda namlu içinden akan sevk barutu gazlarının erozyon etkisi, namlu iç yüzeyi ile sevk barutu gazları arasında meydana gelen kimyasal reaksiyonlar. Gibi faktörlerin bir araya gelmesi ile oluşur.

FİŞEK YATAĞI Atışa hazır fişeğin bulunduğu, iğnenin kapsüle çarparak patlamanın meydana geldiği yerdir. Fişek yatağının çapı namlunun çapından biraz daha büyüktür. Yiv ve setlerin bittiği yerden başlar. Fişek yatağının bir özelliği de içerisinde yiv ve setler bulunmamasıdır.bunların yerine sadece mp5 ve g3 tipi silahlarda gaz kanalları bulunur. Gaz kanalları ile yiv ve setler karıştırılmamalıdır. Gaz kanalları helezon şekilde olmayıp namlu eksenine paralel ve düz bir şekilde bulunur. Fişek yatağı otomatik tabancalarda namlunun hemen gerisinde bulunur namluya bitişik halde olup onun devamı durumundadır.

FİŞEK YATAĞI İLE İLGİLİ ARIZALAR VE ÖNLEMLER Fişek yatağı, fişek çapından aşırı derecede büyük olduğu veya zamanla aşındığında; atış sırasında barut gazının etkisi ile fişek genişlemekte, şişmekte hatta yarılabilmektedir. Otomatik silahlarda böyle bir durum meydana geldiğinde, boş kovanın otomatik olarak dışarı atılması güçleşmekte ve silah normal olarak çalışamamaktadır. Aynı sebeple barut gazı basıncından tam istifade edilmez. Fişek yatağındaki barut gazı artıkları, toz, aşırı derece de pislik veya pas birikmesi sonucunda fişek, fişek yatağına yerleştirilemez duruma gelebilir. Aynı problemler çapı uyğun olmayan veya imalat hatası bulunan fişekler kullanıldığın da da meydana gelir. Önlem olarak; fişek yatağının ve namlunun devamlı olarak temizlik ve bakımı yapılmalıdır. Özellikle atıştan sonra fişek yatağında kalan barut, is ve buna benzer pisliklerin birikmesi ile küflenmeler meydana gelir.

HAZNE ( FİŞEK VERME TERTİBATI) Silahta atış sırası bekleyen fişeklerin işgal ettikleri yerdir. Otomatik tabancalarda hazne görevini şarjör, toplu tabancalar da ise bu görevi silindirdeki top yuvaları yapar. Şarjörün parçaları: 1- Şarjör Tüpü 2- Şarjör yayı 3- Gerdel 4- Şarjör Kapağı 5- Şarjör Kapak Kilidi. Gerdel: Şarjör tüpü içersinde bulunan şarjör yayının uç kısmına takılan ve fişeklerin üzerine yerleştirildiği parçadır.

HAZNE İLE İLGİLİ ARIZALAR VE ALINABİLECEK ÖNLEMLER Şarjörlü silahlarda fişeğin, fişek yatağına dolduruşu sırasında meydana gelen tutuklukların, büyük çoğunluğu, şarjör ağızlarının ezilmesi, eğilmesi ve aşınması ile yayın özelliğini kaybetmesi, şarjör tüpü içerisinde sıkışması veya fişeklerin şarjöre iyi bir şekilde yerleştirilmemesinden dolayı arızalar ortaya çıkmaktadır. Şarjör kilidinin yuvasına girip çıkması sonucunda aşınması, şarjör yuvasına tam oturmaması veya gevşek tutulması sonucu şarjördeki fişekler fişek yatağına sürülemez böyle şarjörlerin değiştirilmesi gerekir. Şarjör içerisinde fişeklerin üzerine yerleştirildiği gerdelin, bükülmesi veya ezilmesi şarjör içerisinde bulunan fişeklerin sıkışmasına ve yukarı çıkıp dolduruş yapılmasına engel olur. Ayrıca gerdelin aşınması sonucu şarjördeki fişekler bittiğinde sürgü tutucusunu yukarıya doğru kaldırıp sürgünün geride takılı kalmasını sağlayamaz. Önlem olarak; fişekler şarjöre doldurulurken, şarjör ağız kısmının zorlanmaması, şarjöre kapasitesinin üstünde fişek yerleştirilmeye çalışılmaması ve şarjörün sert zemin üzerine düşüp çarpmasının önlenmesi gerekir. Ayrıca zamanla esnekliğini kaybeden yayın değiştirilmesi, zaman zaman fişeklerin şarjörden çıkarılarak temizlenmesi periyodik olarak şarjörlerin yedekleri ile değiştirilmesinde fayda vardır.

KOVAN ATMA TERTİBATI Fişeğin yada boş kovanın, fişek yatağından çıkarılmasına yarayan tertibattır. İki unsuru vardı tırnak ve çıkarıcı. Tırnak: sürgü üzerinde, kovan atma boşluğunun geri kısmında üst veya yan tarafında bazı makinalı tabancalarda (mp5) ise mekanizmama başı üzerine yerleştirilmiş, fişek yatağından fişek veya boş kovanı çıkarmaya yarayan tertibattır. Çıkarıcı ( Boş Kovan Atacağı): tırnağın karşısına gelecek bir yerde gövde üzerine yerleştirilmiş ve sabit bir şekilde bulunan çıkıntıdan ibarettir.

KOVAN ATMA TERTİBATI İLE İLĞİLİ ARIZALAR VE ÖNLEMLERİ Tırnak yayı kırılır veya esnekliğini kaybeder ise tırnak kovanı kavrayamaz. Tırnağın fişeğe takıldığı uç kısım kırılabilir veya aşınabilir, bu takdirde kovanın kenarından kolaylıkla kurtulur ve fişek yatağından kovanı çekemez. Geri gelme sırasında kovanın kenarını yırtar ve çekmeden geriye gelir. Boş kovan atacağı aşınır veya kırılır ise, boş kovanı dışarıya fırlatamaz ve kovan sürgü ile fişek yatağı arasında sıkışıp kalır. Toplu tabancalarda tırnak milinin eğilmesi veya küflenmesi şıkışarak çalışmasına mani olur. Yine tırnağın kırılması ve aşınması sonucu fişek yatağındaki boş kovan yada fişek çıkarılamaz.

ATEŞLEME TERTİBATI İğnenin kapsüle darbe yaparak barutu ateşlemeye yarayan kısımdır. Tetik, iğne. İğne yayı, horoz, horoz mesneti ve yayından oluşur. Tetik: fişeğin ateşlenmesi için ilk hareketi veren kısma tetik denir. Tetiğin çekilmesi ile birlikte otomatik tabancalarda horoz iğneye çarparak iğnenin büyük bir kuvvetle kapsüle vurmasını sağlar veya iğneli ( horozsuz) sistemdeki gibi ateşleme iğnesini serbest bırakıp harekete geçirerek kapsüle çarpmasını sağlar. İğne: horozun hareketini fişek kapsülüne intikal ettiren ve patlamayı gerçekleştiren parçadır. İğne Yayı: horoz tarafından ileriye itilen iğnenin iğne yuvası içinde, geriye ve normal yerine gelmesini sağlar. Horoz: horozlu sistemde veya horozlu-iğneli sistemde tetiğin çekilmesi ,ile birlikte iğneye bir basınç uygulayarak iğnenin kapsüle çarpmasını sağlayan veya toplu tabancalarda olduğu gibi doğrudan kapsüle çarpan kısımdır. Horoz mesnedi ve yayı: horoza direnç ve esneklik sağlayan parçadır.

ATEŞLEME SİSTEMLERİ Genel olarak günümüz tabancalarında üç ayrı sistem gözükmektedir. 1- Horozlu sistem: silahı ateşlemek amacı ile kapsüle yapılan darbe direkt olarak horoz tarafından gerçekleştiriliyorsa bu sisteme horozlu sistem denir. 2- Horozlu-İğneli Sistem: horozun yaptığı darbeyi, iğne vasıtası ile kapsüle ileten sisteme denir. Bu sistem horoz darbesini doğrudan doğruya kapsüle indirmez. Bu görevi ateşleme iğnesi yerine getirir. 3- iğneli sistem: bir yay vasıtası ile kurulan iğnenin kapsüle darbe yaptığı sistemdir. Bu sistemde horoz bulunmaz.

ATEŞLEME SİSTEMİNDEKİ ARIZALAR VE ÖNLEMLERİ Horoz iğneli sistem ve iğneli sistemlerde: iğnenin kırılması, ucunun eğilmesi, iğne yuvası içinde sıkışması gibi arızalara rastlanmaktadır. Ayrıca iğne yayı esnekliğini kaybetmek veya kırılmak sureti ile arızalanabilmektedir. Bazı hallerde sıkışarak uç kısmı ileriye doğru çıkık olarak kalan, başka bir deyişle geri yerine dönmeyip ileride sabitleşen iğnelerin, dolduruş sırasında hiç tetiği çekmeden kendiliğinden patlamalara hatta tabancanın tam otomatik duruma geçmesine neden olabilmektedir. İğneli sistemlerde: iğne ve iğne bloğu tek bir parçadan oluşmaktadır. İğne bu parça üzerinde ve sabit bir şekilde bulunmaktadır. Burada ayrıca bir iğne yayı bulunmaz. Ancak iğnenin bulunmuş olduğu blok yerine getiren yay vasıtası ile ileriye fırlatılır ve ateşlemeyi temin eder. Bu ateşleme sisteminden dolayıdır ki emniyete alınmadıkları takdirde dipçikleri üzerine düştüklerinde çarpma ve ani hamlelerde kendiliğinden ateşlenebilmektedirler. Önlemleri: iğne kırık veya kısa ise yenisi ile değiştirilir. Horoz yayı özelliğini kaybetmiş, diğer parçalarda kırılma, ezilme, eğilme var ise yenisi ile değiştirilerek arıza giderilebilir.

NİŞAN TERTİBATI Namluya yanlara ve yüksekliğine yön vermeye ve istenilen şekilde isabet kaydetmeye yarayan tertibattır. Nişan tertibatı gez ve arpacık parçalarından oluşur. Arpacık: tüfek ve tabanca gibi ateşli silahlarda namlunun en ileri bölümünde, namlu ağzına yakın, sürgü veya namlu üzerinde bulunan ve nişan alırken gezle beraber göz ile hedef arasında aynı çizgi üzerine getirilen küçük çıkıntıdır. Arpacık silahlarda değişik şekillerde bulunmakla birlikte genellikle koni, üçgen, dikdörtgen, küre ve çember içerisine yerleştirilmiş şekilde bulunmaktadır. Gez: namlunun geri kısmında, fişek yatağına isabet eden bölgesi üzerinde veya sürgünün bu bölgeye yakın yerin üzerinde bulunan ve arpacıkla birlikte göz ile hedef arasında aynı doğru üzerine getirilen kertikli kısımdır.

EMNİYET TERTİBATLARI Ana Emniyet Tertibatları: 1- Mandal Emniyeti 2- Şarjör Emniyeti 3- Kabza Emniyeti Yardımcı Emniyet Tertibatları: 1- Horoz Emniyeti 2- Tetik Emniyeti 3- İkaz Emniyeti A- Tırnak B- İşaret Pimi 4- İğne Emniyeti

1- Mandal Emniyeti: Emniyet Mandalının Silah Gövdesinin Üzerinde Olduğu Durumlarda: Elle çalışan bu emniyet sistemi, horoz düşmesini bloke eden mekanik bir emniyet sistemidir. Bu sistemde emniyet mandalı eğer gövdenin üzerinde işe; kurulu durumdaki horozu bloke ettiği gibi tetik mekanizması ve kapak takımının hareketini de bloke eder. Emniyet Mandalı Sürgü Kapağının üzerinde olduğu durumlarda: bu sistemde sürgü üzerindeki emniyet mandalı horoz ve iğne grubunu bloke ederken genelde tetik mekanizmasının ve kapak takımının hareketini bloke etmez. Silahlarda tetik, iğne ve horoz bu mandal vasıtası ile kilitlenir. Mekanizmalı sistemlerde mekanizma hareket edemez ve ateşleme düzeni kilitli kalır. 2-Kabza emniyeti: uzun namlulu silahlarda bulunmayan kabza emniyeti, bazı otomatik tabancalarda mandal emniyetine ilaveten bu emniyet de konulmuştur. Bu tür emniyetlerde atış yapılırken el ayası ile kabzeye basınç yapmak gerekir. Çünkü kabza nın gerisinde bulunan oynar kısma basınç olmadığı takdirde ileriye doğru bir kayma olmayacak ve kabza emniyeti kapalı kalacaktır. 3- Şarjör Emniyeti: otomatik silahlarda rastlanan bir emniyet tertibatıdır. Burada önemli olan nokta şarjörün kabza içerisine yerleşmedikçe tabancanın ateşleme düzeninin faaliyet göstermemesidir.

Horoz Emniyeti: horoz elle çekilirken veya bırakılırken kaza ile elden kurtulursa horoz emniyet çentiğine takılı kalır ve ateşleme iğnesine vurması engellenir. ( horoz emniyetinin çalışma şekli syf.67) Tetik Emniyeti: silahın düşme çarpma ve darbe gibi hallerde tetik çekilmeden ateş almasını önleyen mekanik düzendir. Tetik çekilmediği takdirde ateşleme iğnesini bloke ederek silahın ateş almasını engelleyen bir emniyet sistemidir. Silah yüksek bir yardan düşse bile kesinlikle ateş almaz. Fabrikasyon, uzun veya kısa namlulu, yivli setli veya yivsiz setsiz ateşli silahların hepsinde tetik emniyeti mevcuttur. İkaz Emniyeti: ( syf.68) İğne Emniyeti: tetik çekilmediği sürece ateşleme iğnesine yapılan her türlü darbeye karşı iğneyi kilitli tutan emniyet sistemidir.