Bİr BalIkçIlIk YönetİcİsİnİN ElkİtabI Bölüm 1. Giriş – Balıkçılık Yönetimi

1.1 Bu elkitabına neden ihtiyaç duyulmaktadır? Bu kitapta; Geleneksel balıkçılık yaklaşımının geçerli ve temel unsurları ile daha geniş yaklaşımlar için mevcut bilginin en iyi biçimde uygulanması aktarılmaktadır. Gelecekteki gelişmelere ve değişikliğe ihtiyaç duyacak yönetim uygulamalarına yönelik fikirler sunulmaktadır. Bu kitaba, balıkçılık ve balıkçılığın yönetimi açısından farkındalık oluşturmak ve gerçeği yansıtmak için ihtiyaç vardır.

1.2 Balıkçılık yönetimi nedir? Balıkçılık yönetiminin kesin bir tanımı bulunmamaktadır. Bu yüzden kendi içindeki uygulamalarında bazen sorunlar oluşabilmektedir. Bu sorunlara yol açmamak adına bu ders kapsamında FAO’nun balıkçılık yönetimi tanımı kullanılacaktır. «Bilgi toplama, analiz yapma, planlama, istişare yapma ve karar alma, kaynakları paylaştırma, kaynakların verimliliğinin devamını sağlama ve diğer balıkçılık hedeflerinin başarılması için, gerektiğinde yaptırım uygulayarak, balıkçılık aktivitelerini yöneten kuralları ve düzenlemeleri icra etmenin ve formülleştirmenin tümünü kapsayan süreçtir»

1.2 Balıkçılık yönetimi nedir? Paydaşlar ile İstişare 4.1.2 Kapsamın Belirlenmesi [Balıkçılık ve alan, paydaşlar ve geniş meseleler] 4.1.4 Genel Hedefleri Belirlemek [Geniş hedefler, işletimsel amaçlar, gösterge ve performans ölçütleri] 4.1.3 Gerekli Bilgiler ve Analizler 4.1.5 Kuralları Formülize Etmek Yürürlüğe Koyma ve Yaptırım 4.1.6 İzleme 4.1.6 Kısa Dönemli Değerlendirme ve Gözden Geçirme 4.1.6 Uzun Dönemli Değerlendirme ve Gözden Geçirme Yıllık 3-5 yıl Şekil 1.1 Bir yönetim planını geliştirmek ve yürürlüğe koymak için gerekli olan süreç. Değerlendirme ve gözden geçirme farklı zaman ölçütlerinde olmalıdır. Örneğin, yönetim önlemlerinin taktiksel incelemesi ve gözden geçirmesi her yıl yapılması gerekirken kapsamlı ve geniş strateji her 3-5 yılda bir yapılması gerekmektedir. (FAO (2003) Teknik Kılavuzu, EAF kaynağından: Şekildeki rakamlar söz konusu kaynaktaki ilgili bölüm başlıklarına karşılık gelmektedir.)

1.3 Balıkçılık yöneticisi

1.3.1 Balıkçılık yöneticisi kimdir ve bu kitap kime yöneliktir? Balıkçılık yöneticisi terimi tek kişiyi ifade etmemektedir. Balıkçılık yöneticisi, balıkçılık yönetimi ile görevli otoritenin başkanı konumunda olan kişi veya kişilerdir. Bu kitap, aktif olarak balıkçılık yönetimi faaliyetlerinde bulunanların pratik bir rehber olması için geniş bir kitleye hitap etmektedir. Bu kitleye; bireysel, yerel, bölgesel veya ulusal düzeydeki balıkçılıkta yönetim uygulamalarından sorumlu insanlar örnek gösterilebilir.

1.3.2 Balıkçılık yönetiminin gereksinimleri Balıkçılık yönetimi birçok farklı uzmanlık alanlarını birleştiren ve gerektiren çok disiplinli bir süreçtir. Etkili bir yönetici; ilişkilerinde yetenekli ve çözüm odaklı iyi bir lider olmalıdır.

1.3.2 Balıkçılık yönetiminin gereksinimleri Yönetici; sorunları anlayabilecek, potansiyel çözümleri bulabilecek ve konunun uzmanları ile alternatif yolları tartışabilecek düzeyde farklı alanlar hakkında temel bilgilere sahip olmalıdır.

1.3.2 Balıkçılık yönetiminin gereksinimleri İyi bir yönetici; biyoloji, ekoloji, stok değerlendirme, ekonomi, sosyal boyutlar, yasal ilkeler, izleme, kontrol ve gözlem (İKG) (Monitoring, Control Surveillance), balıkçılığın yapısı ve doğası konularında en az temel seviyedeki bilgilere sahip olmalıdır.

1.4 Balıkçılık yönetimi ve balıkçılık idaresi Balıkçılık yönetimi ile balıkçılık idaresi birbiriyle karıştırılabilmektedir. Balıkçılık İdaresi; «hem kamusal hem de toplumsal sorunları çözmek ve sosyal olanaklar oluşturmak için alınan özel etkileşimlerin bütünü» şeklinde tanımlanmaktadır. Bu nedenle yönetimi de çok daha geniş açıdan kapsamaktadır.

1.5 Balıkçılık yönetimi için bazı çalışma ilkeleri Balıkçılık sektörü birçok dinamik bileşeni kapsar ve diğer sektörler ile sürekli etkileşim halindedir. Balık stokları ve topluluklarının bir sonu vardır. Biyolojik üretim balıkçılıktan gelen potansiyel verimi sınırlamaktadır.

1.5 Balıkçılık yönetimi için bazı çalışma ilkeleri Bir stokun biyolojik verimi; ekolojik çevre ve bu çevredeki doğal ve insan kaynaklı değişiklikler tarafından etkilenen çevre ile stokun yapısının ve büyüklüğünün bir işlevidir.

1.6 Amaç odaklı bir süreç Amaç (Objective) ve Hedef (Goal) terimleri çok karıştırılmaktadır. Bu ders kapsamında bu terimler şu şekilde tanımlanacaktır: Amaç (Objective): bir eylem veya ulaşılmak istenen şey. Hedef (Goal): geniş bir amaç. Amaçlar; özel, ölçülebilir, ulaşılabilir, alakalı ve zamana bağlı olmalıdır. SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound) Balıkçılık için amaçlar; balıkçılığın biyo-ekolojik, sosyal, ekonomik ve idari boyutlarını kapsamalıdır. Amaçlardan her biri asıl hedefe ulaşmak için gereklidir.

1.6 Amaç odaklı bir süreç Şekil 1.2 Farklı maksatlar (politika, hedefler ve amaçlar), standartlar (referans noktaları ve performans göstergeleri) ve eylemler (yönetim önlemleri) arasındaki hiyerarşik ilişki. Bunların hepsi yönetim stratejisini belirler ve yönetim planında açıklanmalıdır.

1.7 Yönetim planları, önlemleri ve stratejileri Yönetim önlemleri  yönetim stratejisine götürür. Etkili bir yönetim stratejisi, uygulaması zor ve karmaşık çok sayıda yönetim önlemi içermemelidir. Tüm amaçlar, hedefler, önlemler ve stratejiler «Yönetim Planı»nı oluşturmaktadır.

1.8 Bu elkitabının yapısı Bu kitap, balıkçılık yönetiminin bir sistem olarak nasıl uygulandığını göstermek için tasarlanmıştır. Temel unsurlara göre bölümlere ayrılmış ve 17 bölüm altında toplanmıştır. Her bölüm, konunun uzmanı/uzmanları tarafından yazılmış ve derlenmiştir. Kitap hakkındaki giriş bilgileri için de tüm bölümler 6 kısımda bir araya getirilmiştir. Her kısım aşağıdaki konuları kapsamaktadır: Kısım 1: Balıkçılık yönetiminin temel boyutları ve özellikleri Kısım 2: Yasal çevre ve kurumsal yapı Kısım 3: Balıkçılığı yönetmek için uygun araçlar ve önlemler Kısım 4: Yöneticinin iyi kararlar vermesi için ihtiyaç duyacağı bilgiler Kısım 5: Balıkçılık yönetimini uygulamak için bazı önemli yönler ve yardımlar Kısım 6: Gelecekte balıkçılık yönetiminde ve balıkçılıkta olabileceği beklenen gelişmeler ve değişiklikleri tahmin etmek için bu kitaptan derlenen bazı önemli dersler

1.8.1 Balıkçılık yönetiminin temel boyutları Kısım 1 Kısım 1’de, 2–4 bölümleri arasında balıkçılığın temel boyutları açıklamaktadır. 2. bölümde balık kaynakları ve ekosistemin var olduğu belirtilmektedir. Bu bölüm etkili yönetim için doğal kaynaklar bilgisinin neden temel olduğu açıklamaktadır. 3. bölüm temel insan boyutuna göz atmakta ve balıkçılık yönetiminin sosyal yönlerini tartışmaktadır. 4. bölüm ise balıkçılığı ekonomik açıdan ele almakta ve balıkçılığın ekonomik ilişkilerini açıklamaktadır.

1.8.2 Yasal ve kurumsal çerçeve Kısım 2 Balıkçılık yönetimi sadece uygun ve işlevsel bir yasal çerçevenin varlığında mümkündür. 5. bölüm balıkçılık yönetiminin yasal yönlerini incelemektedir. 6. bölümde balıkçılık yönetiminin aslında insanları yönetme konusunda olduğu aktarılmaktadır.

1.8.3 Balıkçılık yöneticisinin araç kutusu Kısım 3 3. kısımda bir araç olarak nelerin göz önünde bulundurulabileceğine değinilmektedir. Sadece ekosisteme ve doğal kaynaklar üzerine balıkçılığın direkt etkisini düzenlemek için kullanılmış olan yaklaşımları değil aynı zamanda diğer balıkçıların ve paydaşların hareket ve davranışlarını düzenlemeye yardımcı olabilen araçları da araştırmaktadır. 7. bölüm av araçlarının düzenlenmesine odaklanmakta ve dünyada kullanılan av araçlarının çeşitliliğini anlatmaktadır. 8. bölüm alan ve zaman kısıtlamalarının avantajları ve dezavantajlarını göz önünde bulundurmakta ve önlemlerin uygulanması için gerekli adımları belirtmektedir. 9. bölüm girdi ve çıktı kontrollerini irdelemektedir. 10. bölüm balıkçılıktaki kullanım haklarını ve farklı türlerini açıklamaktadır. 11. bölümde balıkçılık yönetiminde ortaklığın önemi anlatılmaktadır.

1.8.4 Bilgi: Neler olduğunun bilinmesi ve kararlar için bu bilginin kullanımı Kısım 4 12. bölüm; bilgiye talebin gelişimi ve balıkçılık yönetimindeki göstergelerin (sunum, ölçüm, denetim, kontrol, rapor ve iletişim) farklı işlevlerini değerlendirir. Bu göstergelerden hangilerinin uygun ve kullanılabilir olacağını, hangilerinin organize olabileceğini, bunların gelişim ve uygulamalarında karşılaşılan zorluklar, kapasite ve bilgi yetersizlikleri anlatılır. 13. bölüm; “bilimsel bilginin kullanımı”, ihtiyati yaklaşım ve iyi yönetim için en uygun bilgi gereksiniminin karşılanması, bilginin yönetimdeki yeri, karar vericiler için iyi bilginin ne anlam ifade ettiğine değinilmiştir.

1.8.5 Yönetim uygulamaları Kısım 5 Herhangi bir karmaşık durumun planı ve hazırlığı önemli olabilir fakat plan iyi uygulanmamışsa hiçbir sonuç alınamaz. Yönetim planı uygulamaları kanun, düzenleme, kod ve etikler ile çoğu ülkede uygulanır. Etkili uygulamalar İzleme, Kontrol ve Gözetim ile mümkün olabilmektedir. 14. bölüm; Yönetim uygulamalarının yönetim planındaki özel yerinden, farklı balıkçılık tiplerinde nasıl gerçekleşebileceğinden, İKG için finansal gereksinimden, farklı amaçlarla farklı tipteki İKG’lerin avantaj ve dezavantajlarından bahseder.

1.8.6 Küçük ölçekli balıkçılığın özel durumu Kısım 5 Küçük ölçekli balıkçılık dünyanın bazı bölümlerinde kısmen bazılarında ise tamamen ihmal edilmiştir. Bu özel balıkçılık, özel geleneksel bilgiye, ekolojik ve ekonomik dengeye sahiptir. 15. bölüm; küçük ölçekli balıkçılık ile ilgilidir ve; Küresel önemine, küresel ekonomiye kattığı değere, bu balıkçılık tipinin yönetilebilmesi için gereksinimlere, uygun yönetim plan ve yaklaşımlarına değinilmiştir.

1.8.7 Hepsinin bir araya geldiği yer: Yönetim planı Kısım 5 Balıkçılık yönetim planlaması balıkçılığın bir çok farklı yönünü birleştirmeye ve bunlara ortak bir yol bulmaya mecburdur. Yönetim planı balıkçılığın tüm yönlerini bir araya getiren bir araçtır ve balıkçılığın nasıl yürütüleceğini belirler. 16. bölüm; yönetim planından bahseder; Bir yönetim planının ne içerdiğini, bunu kimlerin tasarladığını, ana aşamalarını, geliştirilebilmesi için zaman çizelgelerine ve yönetim planının uygulanması için göz önünde bulundurulması gerekenlere dikkat çeker. Yönetim planında ekolojik sürdürülebilirliğe değinir ve dünya üzerinde farklı bölgelerde uygulanan yönetim planlarından örnekler verir.

1.8.8 Geleceğin tuttuğu şey: ortaya çıkan sorunlar ve zorluklar Kısım 6 17. bölüm (son bölüm) balıkçılığa tarihsel bakış açısıyla başlar, 20. yy.’ın başlarından bu yana balıkçılık ve balıkçılık yönetiminin kat ettiği mesafeyi anlatır. Son y.y.’ın ikinci yarısında gerçekleşen “gelişme fazı” sonucunda aşırı teknolojik gelişimlerin balıkçılığa olan negatif etkilerinden bahseder. Daha önceki bölümlerden ilham alarak en iyi çözüm, sonuç ve bakış açılarını gösterir. Balıkçılık yönetiminin gelecekte nasıl evrim geçirebileceğine değinerek son bulur.

1.3 Balıkçılık yöneticisi