BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ MENOPOZ'DA YAŞAM BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ AÇS/AP ŞUBESİ 2004

MENOPOZ NEDİR ? Menapoz kelime anlamı olarak adet kanamalarının kesin olarak bitmesidir. Yunanca “ Men” : Ay , “Pause” : Sonlanmak kelimelerinden oluşmaktadır. Menopoz kadın hayatında overlerin seks hormonu ( östrojen, progesteron, testesteron ) üretme fonksiyonlarının bitmesi ile oluşan doğal bir olaydır.

Bu hormonlar bir kadının gebe olmasını, adet görmesini sağlar; ve dolaşım sistemi, cilt ve mukozalar, ürogenital sistem ve kemik gibi bir çok vücut fonksiyonlarını etkiler. Adet düzenleri bozulduğunda bir çok kadın menopoza girdiğini söylesede, MENOPOZ bir kadının birbirini izleyen 12 ay süre ile adet görmemesidir. Menopozun başlangıcı ve ne kadar sürdüğü, kadından kadına değişir.

Üretkenlik çağı ile yaşlılık dönemi arasında geçirilen menopoz, kadın hayatının ortalama olarak yaklaşık üçte birini kapsar. Menopoza girme yaşı tüm dünyada ve antik çağlardan beri fazla değişme göstermemiştir ve ortalama 45-55 civarındadır. Ülkemizde ise bu yaş 47 olarak bulunmuştur.

Genetik ve çevresel faktörler ( sigara içme, stres, alkol, kafein, hareketsiz yaşam, gibi ) menopoza giriş yaşını etkilemektedir. Dolayısıyla annenizin menopoza girdiği yaş, sizin menopoza girme yaşınız hakkında fikir verecektir. 1998 TNSA sonuçlarına göre 44 yaşın üzerindeki kadın sayısı 11 milyonun üzerinde olup, ortalama kadın ömrü 71 yıldır.

MENOPOZUN KAÇ ŞEKLİ VARDIR ? DOĞAL MENOPOZ CERRAHİ MENOPOZ ERKEN MENOPOZ

DOĞAL MENOPOZ : Dışarıdan hiçbir müdahale yapılmaksızın 40 yaş ve üzerinde ortaya çıkan menopozdur. CERRAHİ MENOPOZ : Yaşı kaç olursa olsun adet görmekte olan bir kadının yumurtalıklarının operasyonla alınması sonucu gelişen menopozdur. ERKEN MENOPOZ : Tüm menopozdaki kadınların yaklaşık % 4 kadarını oluşturur ve genetik nedenlere bağlı olarak 40 yaşına ulaşmadan girilen menopozdur.

Gerçektende menopoz, kadın hayatının yumurtlama fonksiyonlarının sonlandıktan sonraki doğal bir aşamasıdır. Ancak menopozda oluşan bazı değişiklikler kadının hayatını derinden ve öylesine olumsuz etkiler ki bu durum pek çok hastalıkların ortaya çıkmasına ve kadının yaşam kalitesinin azalmasına neden olur.

Bütün bu yakınmalardan temel olarak yumurtalıkta yapılan östrojen hormonunun artık yapılmaması sorumludur. Kadın vücudunda östrojen hormonu azalınca ; * Kalp damar sistemi * İskelet sistemi ve kemikler * Beyin * Kadınlık organları üzerindeki uyarıcı ve koruyucu etki ortadan kalkmakta ve çok çeşitli belirtilere yol açmaktadır.

DAMARLARIN YAPISAL DEĞİŞİMLERİNE BAĞLI GELİŞEN BELİRTİLER ATEŞ BASMASI : Menopozdaki kadınların % 75 inde görülür, ani olarak vücut ısısında artma, özellikle yüz ve boyunda ani sıcaklık yayılımı hissedilmesi,sıkıntı ve çarpıntı hissiyle birlikte yüzde kızarma ve terleme gözlenir, bunları ise titreme takip edebilir.

Ortalama gün içerisinde 5 – 20 kez gerçekleşir, yaklaşık 1 dakika sürer ve günlük yaşamı olumsuz etkiler. Ateş basmaları eğer gece olursa, gece terlemeleri uykuyu bozabilir. 50 yılı aşkın süredir ateş basmaları ve terlemelerin östrojen eksikliğinden kaynaklandığı bilinmektedir.

METABOLİK DEĞİŞİMLER ÜRİNER YAKINMALAR : Sık idrara çıkma İdrar yaparken yanma Gülerken veya öksürürken idrar kaçırma İstemsiz idrar kaçırma İdrar yolu enfeksiyonları görülebilir.

GENİTAL YAKINMALAR : Vajinal atrofi ( incelme ve elastikiyet kaybı ) oluşur, bu genellikle vajinal kuruluğa yol açar ve cinsel birleşme rahatsız edici, ağrılı hale dönüşür. Vajinal yanma, kaşıntı, akıntı ve bazende kanama olabilir. Rahim ağzı daralmaları ve rahim sarkması görülebilir.

PSİKOLOJİK YAKINMALAR : Özellikle ilk yıllarda kadınlarda adetten kesilme, ateş basması,terleme, çocuk doğurma yeteneğini kaybetme gibi duygularla birlikte yaşlanma korkusu ; Sinirlilik hali Depresyon İçe kapanma Hayattan zevk almama Duygu dalgalanmaları görülebilir

CİNSEL YAKINMALAR : Cinsel istek menopozdan etkilenmez. Genel olarak gebelik korkusunun ortadan kalkması, çalışma hayatından (kariyer, para kazanma v.b.) kaynaklanan kaygıların azalması, çocuklarının büyümüş olmasıyla azalan fiziksel bağımlılık eşlerin birbirini, daha iyi tanımaları sonucu kadının menopozdaki cinsel hayatı son derece doğaldır.

Buraya kadar olan değişimler kadınların genellikle yaşam kalitesini ilgilendirdiği halde, menopozdan yaklaşık 5-6 yıl sonra kemik doku, 8 yıl sonra ise kalp damar sistemine ait olan yaşam süresini etkileyen olaylar baş gösterir bunlar ; Kemik erimesi ( Osteoporoz ) ve artan kırık riski Damar sertliği ( Ateroskleroz ) ve kalp damar hastalıklarında artma

OSTEOPOROZ Kabaca kemik dokusunun temel minerali olan kalsiyumun yaşlanma ve menopozdaki östrojen eksikliği sonucu kalıcı olarak kaybedilmesidir. Kadınlar 75 yaşına geldiğinde ortalama olarak 35 yaşındaki kemik dokusunun % 30 unu kaybetmiş olurlar. Menopozla birlikte hızla artan kemik erimesi sonucu ; sessiz omurga kırıklarıyla bel ağrıları, boyda kısalma ve kamburluk ortaya çıkar

Menopozdan sonra bir kadında boy 65 yaşına kadar ortalama 4 cm kısalır. Menopozda kadınlar çarpma düşme sonucu kalça, el bileği ve diğer kemik kırıklarına da daha kolay maruz kalırlar. Bu kırıklardan en ciddi olanı kalça kırığıdır ve kalça kırından sonra hastalardan % 12-20 si iki yıl içinde kaybedilmektedir. Geriye kalan bir kısmı da sürekli bakıma ihtiyaç duymaktadırlar.

KALP VE DAMAR SİSTYEMİ SORUNLARI Menopozdan sonra gelişebilecek hayatı tehdit eden en önemli risk ise kalp-damar hastalıklarıdır. Menopozdan sonra % 60 a varan artışlar görülmektedir, genellikle hiçbir belirti vermeden ortaya çıkar. Menopozdan sonraki dönemde kadınların ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer alır. Kalp krizi riski, kan yağlarında artış, hipertansiyon

AYIRICI TANI Menopoza geçiş döneminde Gebelik ve Düzensiz kanamaya neden olan kötü huylu hastalıklar ayırt edilmelidir. Serum FSH düzeyine bakılması Düzensiz kanamalarda rahim dokusundan örnekleme Rahim ağzından smear alınması Düzenli olarak yıllık doktor kontrolü Düzenli olarak yıllık Mamografi, Ultrasonografi yapılmalıdır.

TEDAVİ Düzenli kontroller yapılmalıdır. Hormon Replasman Tedavisi ; ( Tedavi kişiselleştirilmelidir, her kadına ihtiyacı olan şekilde yaklaşılmalıdır ) Hormonsuz tedavi ; genellikle direk olarak menopoza karşı değil, oluşturduğu hastalıklara ( Osteoporoz v.b.) karşı kullanılan ilaç ve yöntemleri içerir. Kalsiyum desteği, bifosfonatlar, D vitamini.

Diyet ; Kalsiyumdan zengin diyet esastır. Süt, yoğurt,peynir v. b Diyet ; Kalsiyumdan zengin diyet esastır. Süt, yoğurt,peynir v.b. Diyetle kemik doku kaybı önlenmeye çalışılır. Egzersiz ; Her gün 30 dk. Yürüme ve basit ağırlık kaldırma kas güçlendiren hareketler ilaçlar kadar önemlidir, yaz aylarında güneş ışığından (ultraviole) faydalanmak için düzenli güneşlenme yararlıdır.

ÖNERİLER Menopozda sağlığın ve canlılığın sürdürülmesi için Sigara kullanılmamalı rutin düzenli egzersiz yapılmalı Kafein, şeker, tuz kısıtlanmalı Alkol tüketimi azaltılmalı Bazı vitamin ve kalsiyum gibi mineraller kullanılmalı Gerekli seçilen vakalarda HRT uygulanmalı

MENOPOZ VE AİLE : Menopoz kadının tek başına üstesinden gelmesi zor bir problemdir eş ve çocuklar bu dönemde kadına yardımcı ve anlayışlı olmalıdır.

TEŞEKKÜRLER Dr. Osman AYYILDIZ İL SAĞLIK MÜDÜRÜ