KAMU-ÖZEL İŞBİRLİĞİ TÜRKİYE TECRÜBESİ Mehmet UZUNKAYA Planlama Uzmanı DPT Müsteşarlığı 10 Mart 2008

TÜRKİYE’DE KÖİ OSMANLI DÖNEMİ Kamu Hizmeti İmtiyazları Demiryolu, Posta, Telgraf, Telefon, Fener, Liman, Rıhtım, Tramvay, Tünel, Elektrik, Gaz, Su, vb. İmalat Sanayii İmtiyazları Gıda, Dokuma, Taş-Toprak, Madeni Eşya, Kağıt, Kimya, Lastik.

TÜRKİYE’DE KÖİ YAKIN TARİHÇE Türkiye, 80’li yıllardan itibaren KÖİ uygulamalarına yer veren ilk ülkeler arasında yer almaktadır. 1984 yılında çıkarılan 3096 Sayılı “Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun” bu alandaki öncülerdendir.

TÜRKİYE’DE KÖİ MEVCUT YASAL ALTYAPININ KAPSADIĞI YÖNTEMLER Yap-İşlet-Devret (Kanun No: 3996, 3465, 3096) Yap-İşlet (Kanun No: 4283) Yap-Kiraya Ver-Devret (Kanun No: 5396) İşletme Hakkı Devri (Kanun No: 4046, 5335, 3465, 3096) Uzun Dönemli Kiralama (Kanun No:5335, 4046)

TÜRKİYE’DE KÖİ KANUN VE YÖNETMELİKLER YAP-İŞLET-DEVRET MEVZUATI 3996 Sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun ve Kanuna İlişkin 94/5907 Sayılı Karar 3096 Sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun ve Kanuna İlişkin 4 Adet Yönetmelik 3465 Sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Dışındaki Kuruluşların Erişme Kontrollü Karayolu (Otoyol) Yapımı, Bakımı ve İşletilmesi ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun ve Kanuna İlişkin 93/4186 Sayılı Yönetmelik

TÜRKİYE’DE KÖİ KANUN VE YÖNETMELİKLER YAP-İŞLET MEVZUATI 4283 Sayılı Yap-İşlet Modeli İle Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi İle Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve Kanuna İlişkin 97/9853 Sayılı Yönetmelik YAP-KİRAYA VER-DEVRET MEVZUATI 5396 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa Bir Ek Madde Eklenmesi Hakkında Kanun ve Kanuna İlişkin 2006/10655 Sayılı Yönetmelik İŞLETME HAKKI DEVRİ VE UZUN DÖNEMLİ KİRALAMA MEVZUATI 4046 Sayılı Özelleştirme Kanunu 5335 Sayılı Kanun (DHMİ’ye sahip olduğu havaalanlarını kısmen veya tamamen özel sektöre uzun dönemli kiralama veya işletme hakkı devri yöntemleri ile devretme yetkisi veren kanun)

TÜRKİYE’DE KÖİ MEVCUT YASAL ALTYAPININ KAPSADIĞI SEKTÖRLER ENERJİ Elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticareti Barajlar ULAŞTIRMA Otoyol, köprü, tünel, otopark, otoyol işletme tesisleri Demiryolu Sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları TARIM Sulama İÇME SUYU, KANALİZASYON İçme ve kullanma suyu Arıtma tesisi Kanalizasyon SAĞLIK Hastaneler TURİZM Yat Limanları GENEL İDARE Gümrük Kapıları MADENCİLİK Maden ve işletmeleri ÇEVRE Çevre kirliliğini önleyici yatırımlar İMALAT Fabrika ve benzeri tesisler HABERLEŞME

TÜRKİYE’DE KÖİ SEKTÖREL UYGULAMALAR ENERJİ YİD Projeleri Marmara Ereğlisi-Trakya Doğalgaz Kombine Marmara Ereğlisi-Unimar Doğalgaz Gebze-Dilovası Doğalgaz Esenyurt Doğalgaz Birecik Barajı ve HES Berdan HES Çal HES Çamlıca HES Aksu-Çayköy HES Fethiye HES Tohma-Medik HES Girlevik II-Mercan HES Gaziler HES Gönen HES Kısık HES Hasanlar HES Suçatı HES Dinar II HES Ahiköy I-II HES Sütçüler HES Bozcaada Rüzgâr Enerjisi Çeşme-Alaçatı Rüzgâr Enerjisi

TÜRKİYE’DE KÖİ SEKTÖREL UYGULAMALAR ENERJİ Yİ Projeleri Gebze Doğalgaz Kombine Çevrim Elektrik Santrali Adapazarı Doğalgaz Kombine Çevrim Elektrik Santrali İzmir Doğalgaz Kombine Çevrim Elektrik Santrali Ankara Doğalgaz Kombine Çevrim Elektrik Santrali İskenderun Termik Santrali İHD Projeleri Çayırhan Termik Santrali Hazar I-II HES Santrali

TÜRKİYE’DE KÖİ SEKTÖREL UYGULAMALAR ULAŞTIRMA HAVAYOLU ULAŞTIRMASI Antalya Havalimanı I. ve II. Dış Hatlar Terminalleri (YİD) Atatürk Havalimanı Dış Hat Terminal Binası (YİD) Dalaman Havalimanı Dış Hat Terminal Binası (YİD) İzmir Adnan Menderes Havalimanı Dış Hat Terminal Binası (YİD) Ankara Esenboğa Havalimanı İç ve Dış Hat Terminal Binası (YİD) Sabiha Gökçen Havalimanı Dış Hatlar Terminal Binası ve Mütemmimleri (YİD) Atatürk Havalimanı İç ve Dış Hat Terminal Binaları (uzun dönemli kiralama) Antalya Havalimanı İç ve Dış Hat Terminal Binaları (uzun dönemli kiralama) Zonguldak Çaycuma Havaalanı (uzun dönemli kiralama) Antalya Gazipaşa Havaalanı (uzun dönemli kiralama) KARAYOLU ULAŞTIRMASI Göcek Tüneli (YİD) Otoyol Hizmet Tesisleri (YİD)

TÜRKİYE’DE KÖİ SEKTÖREL UYGULAMALAR ULAŞTIRMA DENİZYOLU ULAŞTIRMASI Çanakkale Kepez Limanı Üstyapı Tesisleri (YİD) Güllük Gemi Yanaşma İskelesi (YİD) Bodrum Yolcu İskelesi (YİD) Trabzon Limanı (İHD) DEMİRYOLU ULAŞTIRMASI Antalya-Alanya Demiryolu Projesi (YİD) (ihaleye teklif gelmemiştir) Kapıkule Demiryolu Hudut Garının Yeniden Yapılandırılması (*) KENTİÇİ ULAŞIM İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi (YİD) (*) (*) YİD ihale yetkisi için YPK onayı alınmış olup, uygulama sözleşmeleri için de YPK onayı alınacaktır.

TÜRKİYE’DE KÖİ SEKTÖREL UYGULAMALAR TURİZM Bodrum Turgut Reis Yat Limanı (YİD) Didim Yat Limanı (YİD) Çeşme Yat Limanı (YİD) Sığacık Yat Limanı (YİD) Kaş Yat Limanı (YİD) Alanya Yat Limanı (YİD) Mersin Yat Limanı (YİD) Dalaman Yat Limanı ve Deniz Otobüsü Yanaşma Yeri (YİD) Datça Yat Limanı (YİD) Tekirdağ Yat Limanı (YİD) (*) Yalova Yat Limanı (YİD) (*) Afşa Adası Yat Limanı (YİD) (*) (*) YİD ihale yetkisi için YPK onayı alınmış olup, uygulama sözleşmeleri için de YPK onayı alınacaktır. İÇMESUYU Yuvacık Barajı (YİD)

TÜRKİYE’DE KÖİ SEKTÖREL UYGULAMALAR GENEL İDARE Edirne İpsala Sınır Kapısı (YİD) Iğdır Gürbulak Sınır Kapısı (YİD) Şırnak Habur Sınır Kapısı (YİD) Edirne Kapıkule Sınır Kapısı (YİD) Artvin Sarp Sınır Kapısı (YİD) Hatay Cilvegözü Sınır Kapısı (YİD) (*) Mardin Nusaybin Sınır Kapısı (YİD) (*) Edirne Hamzabeyli Sınır Kapısı (YİD) (*) Pazarkule Sınır Kapısı (**) Esendere Sınır Kapısı (**) Türkgözü Sınır Kapısı (**) Dilucu Sınır Kapısı (**) Akçakale Sınır Kapısı (**) Öncüpınar Sınır Kapısı (**) Yayladağ Sınır Kapısı (**) Kırklareli Dereköy Sınır Kapısı (YİD) (***) İstanbul Halkalı Sınır Kapısı (YİD) (***) Şırnak Ali Rıza Efendi Sınır Kapısı (YİD) (***) (*) YİD ihale yetkisi için YPK onayı alınmış olup, uygulama sözleşmeleri için de YPK onayı alınacaktır. (**) YİD ihale yetkisi için YPK onayı YPK üyelerinin imzasına açılmıştır. YPK yetkilendirmesinin ardından uygulama sözleşmesi için de YPK onayı alınacaktır. (***) Hazırlık çalışmaları devam etmektedir.

TÜRKİYE’DE KÖİ KARAYOLLARI GN. MD TÜRKİYE’DE KÖİ KARAYOLLARI GN. MD. TARAFINDAN TEKLİF EDİLEN HAZIRLIK AŞAMASINDAKİ PROJELER ULAŞTIRMA Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu (İzmit Körfez Geçişi Dahil)(377 km) (*) Kınalı-Malkara-Çanakkale-Savaştepe Otoyolu (Çanakkale Boğaz Geçişi Köprüsü Dahil) (566 km) Ankara-İzmir Otoyolu (503 km) (Ankara-İzmir)Ayr.-Afyon-Burdur-Antalya Otoyolu (345 km) (Ankara-İzmir)Ayr.-Eskişehir-Bursa Otoyolu (202 km) (*) YİD ihale yetkisi için YPK onayı alınmış olup, uygulama sözleşmeleri için de YPK onayı alınacaktır.

TÜRKİYE’DE KÖİ MEVCUT YASAL ALTYAPININ KAPSAMADIĞI BAZI YÖNTEMLER Tasarla-Yap-Finanse Et-İşlet Yap-Sahiplen-İşlet-Devret Rehabilite Et-İşlet-Devret Yap-Sahiplen-İşlet Yap-Devret-İşlet İlave Yatırım Yap-İşlet Özel sektörle şirket kurma Gölge ücret

TÜRKİYE’DE KÖİ MEVCUT YASAL ALTYAPININ KAPSAMADIĞI BAZI SEKTÖRLER Adalet Hizmetleri Eğitim Hizmetleri Kültür Hizmetleri Mevcut yasal altyapının kapsamadığı bir yöntem olan gölge ücret uygulamasının yasal bazını oluşturabilmek için, Maliye Bakanlığı tarafından 3996 sayılı Kanun’da değişiklik yapılmasına dair bir kanun tasarısı taslağı hazırlanarak TBMM’ye gönderilmiştir. Taslak, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilmiştir. Taslağın 2008 yılı içinde yasalaşması beklenmektedir.

TÜRKİYE’DE KÖİ KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR Kamu-Özel İşbirliği Uygulamalarında Kurumsal Kapasite ve Yapılanma Eksikliği KÖİ projelerinin hazırlık aşamasında; projelerin teknik, ekonomik ve mali yapılabilirliği, ekonomik-sosyal maliyet, getiri ve riskleri üzerine karar verme sürecine yardımcı olabilecek nitelikte çalışmaların zamanında ve yeterli düzeyde yapılamaması. Genellikle özel kesim tarafından finanse edilip işletilmeleri sebebiyle KÖİ projelerinin kamu tarafından yeterince sahiplenilmemesi. Kamu kuruluşlarında; klasik finansman yöntemlerine nazaran daha karmaşık süreçler içeren KÖİ projelerine yönelik tecrübe eksikliği (Kamu kuruluşları ve özel kesim arasında bilgi ve tecrübe asimetrisi) KÖİ projelerinin analizi, önceliklendirmesi ve seçiminden sorumlu, KÖİ konusunda uzmanlaşmış merkezi bir birimin olmaması. Proje dökümanlarına (fizibiliteler, sözleşmeler, vb) yönelik sektörel standardizasyonun oluşturulamamış olması.

TÜRKİYE’DE KÖİ KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR Mevcut Mevzuatın Dağınık Yapısı ve Az Sayıda Modeli Kapsaması Farklı modellerin farklı kanun ve yönetmeliklerle düzenlenmesi. Model çeşitliliğinin azlığı: Mevzuatın sadece YİD, Yİ, İHD, Yap-Kirala-Devret ve Uzun Dönemli Kiralama yöntemlerini kapsaması.

TÜRKİYE’DE KÖİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Merkezi Birim: Türkiye’nin KÖİ politikalarını belirleyecek, KÖİ projelerinin kalkınma planları, program ve sektörel politikalarla uyumunu gözetecek, KÖİ projelerinin analizi, değerlendirilmesi, önceliklendirmesi, seçimi ve izlenmesinden sorumlu, KÖİ konusunda uzmanlaşmış, Uygulayıcı kamu kuruluşları için kaynak niteliği taşıyan rehber ve standart dökümanlar hazırlayacak merkezi bir birimin oluşturulması. Uygulanabilir model ve sektörleri içine alan tek bir çerçeve kanun çıkarılması Ulusal KÖİ stratejisinin oluşturulması Kamunun KÖİ süreçleri konusunda bilgi ve kapasitesinin artırılması

TÜRKİYE’DE KÖİ ÇÖZÜM İÇİN ATILAN ADIMLAR Mevcut Durum, Sorunlar ve İhtiyaç Analizi DPT Müsteşarlığı tarafından; 2005 yılı başından itibaren, hayata geçirilen KÖİ uygulamaları, edinilen tecrübeler, karşılaşılan sorunlar, uygulanabilecek yeni modeller ve çözüm önerilerinin belirlenmesine yönelik ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla bir dizi toplantı düzenlenerek bir rapor hazırlanmıştır. KÖİ Taslak Çerçeve Kanunu Yapılan toplantılarda edinilen bilgiler ve ihtiyaçlar doğrultusunda, uygulanabilir tüm sektör ve modelleri içinde barındıran bir taslak KÖİ Çerçeve Kanunu DPT Müsteşarlığı tarafından hazırlanarak ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerine açılmıştır. Taslak Kanun Başbakanlığa sevk edilmiş olup, 2008 Haziran ayına kadar yasalaşması ve 2009 yılı sonunda kadar da ikincil mevzuat çalışmalarının tamamlanması hedeflenmektedir.

TÜRKİYE’DE KÖİ TASLAK KÖİ KANUNUYLA GETİRİLEN YENİLİKLER Kamu-Özel İşbirliği Kavramının Tanımlanması Kamu-Özel İşbirliği Mevzuatının Yeknesaklaştırılması Kamu-Özel İşbirliği Modellerinin Tanımlanması ve Modellere Esneklik Getirilmesi Yeni Sektörlerin Eklenmesiyle Kapsamın Genişletilmesi Kamu-Özel İşbirliği Sürecine İlişkin Objektif Kriterler Getirilmesi Kamu-Özel İşbirliği Projelerinde Risk Kavramının Getirilmesi ve Garantilerin Tanımlanması

TÜRKİYE’DE KÖİ TASLAK KÖİ KANUNUYLA GETİRİLEN YENİLİKLER Kamu-Özel İşbirliği Kavramının Tanımlanması Halen çeşitli adlar altında özel sektörün kamu hizmetlerinin sunumuna katılımının ülkemiz için yeni bir kavram olan Kamu-Özel İşbirliği adı altında düzenlenmesi sağlanmaktadır. Kamu-Özel İşbirliği Mevzuatının Yeknesaklaştırılması Tasarı ile, dağınık bir yapıya sahip olan Kamu-Özel İşbirliği mevzuatı bir yasa çerçevesinde toplulaştırılmakta, sadeleştirilmekte ve uygulamadaki farklılıklar önlenerek hepsi için geçerli tek bir süreç geliştirilmektedir.

TÜRKİYE’DE KÖİ TASLAK KÖİ KANUNUYLA GETİRİLEN YENİLİKLER Kamu-Özel İşbirliği Modellerinin Tanımlanması ve Modellere Esneklik Getirilmesi Ülkemizde halen uygulanan YİD, Yİ, Yap-Kirala ve İşletme Hakkı Devri modelleri tek bir kanun çerçevesinde tanımlanmakta ve ayrıca bu modellerin değişik türlerinin uygulanmasına da imkan sağlanmaktadır.

TÜRKİYE’DE KÖİ TASLAK KÖİ KANUNUYLA GETİRİLEN YENİLİKLER MEVCUT YASAL ÇERÇEVE TASLAK KANUN Yap-İşlet-Devret (3996, 3465, 3096) Yap-İşlet (4283) Yap-Kiraya Ver-Devret (5396) İşletme Hakkı Devri ve Uzun Dönemli Kiralama (4046, 5335,3465,3096) Yap-İşlet-Devret Yap-İşlet Yap-Kiraya Ver-Devret Uzun Dönemli Kiralama Tasarla-Yap-İşlet-Devret Tasarla-Yap-İşlet Rehabilite Et-İşlet-Devret İlave Yatırım Yap-İşlet-Devret İlave Yatırım Yap-İşlet Özel sektörle şirket kurma İlave Yatırım Yap-Kiraya Ver-Devret Rehabilite Et-Kiraya Ver-Devret Tamamlama, yenileştirme, geliştirme,arama, restorasyon, bakım-onarım ve benzeri işler “yap” kavramı içinde değerlendirilmektedir. Gölge ücret uygulaması da kanun kapsamındadır.

TÜRKİYE’DE KÖİ TASLAK KÖİ KANUNUYLA GETİRİLEN YENİLİKLER Yeni Sektörlerin Eklenmesiyle Kapsamın Genişletilmesi Mevcut Kamu-Özel İşbirliği mevzuatı ile düzenlenmeyen eğitim, kültür, adalet ve genel idare altyapısı gibi alanlar bu tasarı ile kapsama alınmaktadır. Kamu-Özel İşbirliği Sürecine İlişkin Objektif Kriterler Getirilmesi Proje seçiminde yapılabilirlik etüdü şartı getirilmekte ve karar alma süreci daha tanımlı ve rasyonel kılınmaktadır. YPK süreci Yapılabilirlik etüdü şartı Risk analizleri

TÜRKİYE’DE KÖİ TASLAK KÖİ KANUNUYLA GETİRİLEN YENİLİKLER Kamu-Özel İşbirliği Projelerinde Risk Kavramının Getirilmesi ve Garantilerin Tanımlanması Başarılı Kamu-Özel İşbirliği projelerinin temel unsuru olan etkin risk paylaşımına ilk olarak bu kanunda değinilmiştir. Kamunun garantiler nedeniyle oluşabilecek mali yükümlülüklerinin izlenmesi ve bu yükümlülüklerin makro ekonomik dengelerle uyumlu olmasını sağlayacak mekanizmalar geliştirilmiştir.

TEŞEKKÜRLER...