TASARIM KURAM VE YÖNTEMLERİ Bina Bilgisi III TASARIM KURAM VE YÖNTEMLERİ BaÜ mimarlık / 2005 Y. Doç. Dr. Gaye BİROL

BİNA VE BİNAYI OLUŞTURAN ALT SİSTEMLER BİNA TASARIMI bina bilgisi III BİNA VE BİNAYI OLUŞTURAN ALT SİSTEMLER BİNA TASARIMI BaÜ mimarlık / 2005

Mimarlık eğitimi ve uygulamasında en önemli problem alanları: bina bilgisi III Mimarlık eğitimi ve uygulamasında en önemli problem alanları: “tasarıma nereden, nasıl ve ne ile başlanacağı” sorununa açık ve izlenebilir ipuçları oluşturmak (öğrenci ve mimarların ilham beklemek, espri yakalamak, adapte edilecek uygun örnek aramak gibi konularda boşa harcadıkları zaman ve emek oldukça fazla olabilmektedir), Yapılan bilgi toplama ve analiz çalışmalarının tasarıma aktarılamaması, ne düzeyde veri toplanacağı ve toplanan verilerin nasıl işleneceği konusundaki belirsizlikler, Tasarım strateji ve strüktürlerinin seçiminde izlenilen “keyfilik” ve “bilinçsiz tutum”. Hangi strateji ve mimari strüktürlerin, nerede ve neden kullanılması gerektiğine ilişkin sistematik bir analiz süreci geliştirilmelidir. BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III Mimari tasarım, yapı malzemesi ölçeğinden kentsel çevreye kadar uzanan çeşitli ölçeklerdeki tasarım sorunlarını kapsar. Binanın içinde yer aldığı üst sistemler ile içerdiği alt sistemler açısından anlamlı bir bütün oluşturması gereklidir. Tüm bu sorunlara çözüm oluşturmak amacıyla, bina tasarımında bir ilkeler bütünü oluşturacak yaklaşımların incelenmesi gerekmektedir. BaÜ mimarlık / 2005

BİNA VE BİNAYI OLUŞTURAN ALT SİSTEMLER bina bilgisi III BİNA VE BİNAYI OLUŞTURAN ALT SİSTEMLER BİNA: belli bir eylem için kullanılmak amacıyla, kısa veya uzun sürede kalıcı olacak şekilde tasarlanmış, bir mekanı ya da mekanlar bütününü içerecek şekilde inşa edilmiş yapı. eylem, mekan ve yapı bileşenleri. Bina bir yapı türüdür; içinde mekan veya mekanlar içerir ve belli eylemler için inşa edilmiştir. Her binanın bir yapısı vardır ancak her yapı bina değildir. Örneğin köprü, yol yapıdır, ancak mekan içermedikleri için bina değildirler. Binayı oluşturan alt sistemler eylem, mekan ve yapı sistemleridir. Binayı oluşturan alt sistemler için farklı bakış açıları ve amaçlar doğrultusunda farklı açılımlar geliştirilebilir. Bunlardan ikisi; Marcus’un bina alt sistemleri açılımı, Shackel ve Singleton’un bina alt sistemleri açılımı. BaÜ mimarlık / 2005

MARCUS’UN BİNA ALT SİSTEMLERİ AÇILIMI bina bilgisi III MARCUS’UN BİNA ALT SİSTEMLERİ AÇILIMI Marcus, bina maliyeti ve yarattığı fayda bakış açısına dayalı olarak Bina Alt Sistemleri Açılımını geliştirmiştir. Bu açılıma göre binayı; yapı, çevre, eylem ve amaçlar alt sistemleri oluşturmaktadır. Yapı alt sistemini Yapım maliyeti Çevre alt sistemini Bakım maliyeti Eylem alt sistemini Kullanım maliyeti karşılamaktadır. Marcus’a göre bu maliyetlerin toplamının binanın amaçlar alt sistemince belirlenen faydayı sağlaması gerekmektedir. BaÜ mimarlık / 2005

Eylem Bağları-İletişim-Etkileşim Amaçlar Alt Sistemi bina bilgisi III Yapı Alt Sistemi Konstrüksiyon Servisler-Tesisat Araç-Ekipman Çevre Alt Sistemi Fiziksel çevre . Boyutsal . Isısal . Görsel . İşitsel Psikososyal . Estetik . Mahremiyet Eylemler Alt Sistemi Formel eylemler İnformel eylemler Eylem Bağları-İletişim-Etkileşim Amaçlar Alt Sistemi Kullanıcı amaçları Yapımcı amaçları Girişimci amaçları Kamu yönetimi amaçları BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III Bir bina ancak onun planlama, yapım ve kullanım evrelerinde rol alanların amaçları, içinde yer alacak eylemlerin niteliksel ve niceliksel özellikleri; oluşturacağı çevrenin sahip olması gereken boyutsal, ısısal, görsel, işitsel, estetik vb. koşulları; mekanları oluşturacak konstrüksiyon, tesisat, ekipman gibi yapısal bileşenlerinin özellikleri ile şekillenebilir. Tasarımı yapılacak binanın doğru tanımlanabilmesi, binayı oluşturacak alt sistemlerin sağlıklı analizi ile olası ve bina tasarımının başarısı da bu ölçüde yüksek olabilecektir. BaÜ mimarlık / 2005

SHACKEL VE SİNGLETON’UN BİNA ALT SİSTEMLERİ AÇILIMI bina bilgisi III SHACKEL VE SİNGLETON’UN BİNA ALT SİSTEMLERİ AÇILIMI Singleton ve Shackel tarafından geliştirilen bina alt sistemleri açılımı beş bölümden oluşur. İnsan, Ekipman, Eylem Alanı, Çevre, Yapı ve bunların etkileşimleri olarak özetlenebilecek bu yaklaşımın bina tasarımına uyarlanmasına göre, bina kullanıcısı olan insan faktörünün yaş, cinsiyet, sosyo-kültürel özellikleri gibi bağımsız, antropometrik, duyusal ve algısal-zihinsel boyutları gibi bağımlı özelliklerine ve eylemlerine; eylemleri yaparken kullandığı araçlara; bunların etkileşimleri sonucu oluşacak eylem alanının donatı düzeni, fiziksel, psikososyal koşullar gibi görünümlerine; çeşitli eylem alanlarının yer alacağı çevrenin boyutsal, ısısal, görsel, işitsel, emniyet ve sağlığa ilişkin fiziksel-kimyasal özellikleri ile mahremiyet, estetik ve davranışsal kökenli psikososyal koşullarına; çevreyi oluşturan kabuk nitelikleri ile yapının çeşitli işlevlere yönelik performans özellikleri ile anlam kazanabilir. BaÜ mimarlık / 2005

Eylemlere İlişkin Faktörler bina bilgisi III İNSAN Karakteristikler Cinsiyet , fiziksel yapı, eğitim, kültür, yaş, zeka, yönelim, antropometri, tecrübe Eylemlere İlişkin Faktörler Araştırma, organizasyon, operasyon modu, karar verme İnsan ve Ekipman Arası Etkileşimler Duygusal girdiler Kontroller İnsan ve Çalışma Alanı Arası Etkileşimler Ekipman büyüklüğü Ekipman ekleri Strüktürler ve malzeme BaÜ mimarlık / 2005

İnsan ve Çevresi Arasındaki Etkileşimler bina bilgisi III İnsan ve Çevresi Arasındaki Etkileşimler İnsan performans ve davranışına Fiziksel- ısısal, görsel, akustik, boyutsal Kimyasal- Gaz ve sıvı bileşenler, basınç, koku gibi Biyolojik- Mikroplar, böcekler ve haşarat Psikolojik- Çalışma düzeni, kumanda strüktürü, fayda ve risk Sosyo-psikolojik görünümlerin etkileri Marcus’un bina alt sistemleri açılımı ve Shackel ve Singleton’un bina alt sistemleri açılımı, bir binanın analizi için bir araçtır ve her tasarım için yeniden kurulmak zorundadır. BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BİNA TASARIMI Bina tasarımı; “binanın zihinsel olarak planlanması”, “binanın bir bütün olarak tasavvur edilmesi”, “binanın şematik olarak düzenlenmesi”, “binanın bir örüntü veya model olarak taslağının çıkartılması”, “binanın inşa edilebilmesi için bir plan veya şemanın zihinde canlandırılması, kurulması”, “binanın inşa edilebilmesi için yapılacak işlemlerin zihinde düzenlenmesi” olarak tanımlanabilir. Bina alt sistemleri açısından bina tasarımı, binanın kullanıcısının karakteristikleri, boyutları ve eylemlerin niceliksel ve niteliksel özellikleriyle zihinde tasavvur edilmesi; eylemlerin yerine getirilmesinde kullanılacak ekipmanların saptanması; eylem alanlarının oluşturulması, çevrenin fiziksel ve psikososyal koşullarının belirlenmesi; çevreden beklenen performansı sağlayacak yapısal alt bileşenlerinin bir bütün oluşturacak şekilde zihinsel modellerinin kurulması ile olasıdır. BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III Böyle bir zihinsel süreçler dizinine nereden, ne ile nasıl başlanacağı belirlenmedikçe, bu karmaşık olgunun içinden çıkmak ve bina tasarımını açık ve izlenebilen bir tabana oturtmak mümkün değildir. Bu nedenle bina tasarımında bir “ilke” ya da “ilkeler bütünü” koymak ve uygulamak gereklidir. Bina tasarımında ilke, “binanın bir bütün, bir şema, bir örüntü olarak zihinde tasavvur edilmesine nereden, nasıl, ne ile başlanacağına ışık tutan geniş kapsamlı kural, kanaat, kaynak” anlamındadır. BaÜ mimarlık / 2005

sorularına yanıt aramak gereklidir. bina bilgisi III “Bina tasarımında temel ilke” sorununun somutlaştırılması amacıyla, tasarıma başlarken, Bina tasarımının çıkış noktasının ne olacağı, tasarıma nereden başlanacağı; hangi nesnel veri tabanının veya hangi nesnel çıktı (ürün) özelliğinin başlangıç noktası olarak belirleneceği, Bina tasarımı eylemlerinin (süreç) hangi kaynağa oturtulacağı; stratejisinin (parçadan bütüne; bütünden parçaya) nasıl seçileceği, Her ölçekte veya her sistem açılım seviyesindeki tasarım sorunları için değişmeyecek, bütünde birliği sağlayacak geniş kapsamlı kuralın (strüktürün) nasıl belirleneceği, Binanın tasarımında geçerli olacak temel kabulün hangi öznel veri (girdi) tabanına veya hangi öznel çıktı (ürün) özelliğine dayandırılacağı; sorularına yanıt aramak gereklidir. BaÜ mimarlık / 2005

Bina tasarım girdilerine dayalı ilkeler bina bilgisi III Bina tasarımında kullanılabilecek temel ilkeleri üç ana grupta incelenebilir: Bina tasarım girdilerine dayalı ilkeler Bina tasarım sürecine dayalı ilkeler Bina tasarım çıktısına dayalı ilkeler BaÜ mimarlık / 2005

BİNA TASARIM GİRDİLERİNE DAYALI TASARIM İLKELERİ bina bilgisi III BİNA TASARIM GİRDİLERİNE DAYALI TASARIM İLKELERİ Bina tasarımının başarısı süreç kadar girdilere bağlıdır. Karmaşık bir yapı gösteren bina tasarım görevinin her özgün durum için çok farklı boyutlar içerecek alt ve üst sistemlere ilişkin girdilerinin eksiksiz ve doğru olarak belirlenmesi son derece önemlidir. Tasarımı farklı kılan temel unsur girdilerde ve onların kullanımında yatmaktadır. Bunun yanı sıra; Gelişigüzel, gereksiz bilgi ve veri toplamaya mani olmak, Tasarımcının karmaşık görevini başlangıçta kolaylaştırmak, Bina girdilerindeki değişiklik ve ölçek büyümeleriyle devingen bir yapı oluşturan veri tabanını kontrol edebilmek, Bütün istek ve etkenlerin incelendiği, birbirine bağlanıp, çözüm aramanın tesadüflerden tamamen kurtarılacağı bir mantıksal yapı oluşturmak amaçlarıyla bina tasarımı girdilerini ilkelere dayandırmak zorunlu olmaktadır. BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III Bina tasarımı girdileri çok farklı kriterlerle sınıflandırılabilir. Örneğin; Ölçek skalasına malzeme, yapı elemanı (Bir yapının, biçimlendirilmiş yapı gereçlerinden meydana gelen ilksel parçası. Tuğlalar, briketler, kiremitler, karolar, madeni profiller, ahşap yada prekast beton parçalar yapı elemanlarıdır.), yapı bileşeni (yapı elemanlarının çeşitli yöntemlerle, çeşitli şekillerde bir araya getirilmeleriyle yapılan ve yapı elemanı olarak adlandırılamayacak kadar karmaşık olan yapı parçası. Duvar, kapı, pencere, çatı, temeller yapı bileşenleridir.), mekan (insanı çevreden belli bir ölçüde ayıran ve içinde eylemlerini sürdürmesine elverişli olan boşluk), bina, bina grubu, semt, kent, ülke vb. BaÜ mimarlık / 2005

kullanıcı gereksinmeleri, olanaklar. bina bilgisi III Veri niteliğine yasal, teknolojik, sosyal, ekonomik, kültürel, çevresel vb. Bina tipolojisine eğitim, kültür, turizm, endüstri Binanın işlevine oturma, yatma, toplanma, dolaşma Veri kaynağına kullanıcı gereksinmeleri, olanaklar. gibi çok çeşitli kriterlere dayalı sınıflandırmalar yapılmaktadır. Ancak bu analitik yaklaşımların çok farklı ölçekte, çok ayrı nitelikte değişik tipoloji ve işlevde yoğunlaşacak olan tasarım görevlerinin özgün yapısına, aynen uyarlanması olası değildir. Bu nedenle, alışılmış açılımların üstünde daha genel bir yaklaşım ile bina tasarım girdilerini kavramsal düzeyde ele almak gereklidir. BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BİNA TASARIM İLKESİ OLARAK ÖZ’E AĞIRLIK VEREN YAKLAŞIMLAR –ANOLOJİK TASARIM YAKLAŞIMLARI Bina tasarımına hangi sistem açılım seviyesinden başlanacağının ilke olarak belirlenmesinden sonra üst sistemlerden gelecek girdilerin yorumlanarak binanın tümel formunun ne olacağına ilişkin tasarım yaklaşımlarıdır. Bina tümel formunun belirleyici ve devingen koşullar bütününe göre özgün yorumunun yapılması “bilinen, tanınan bir olgudan hareketle yeni formlar üretme” sürecine dayanmaktadır. Analoji “belli bir bileşenler setini diğer bir bileşenler seti ile ifade etmek” şeklinde tanımlanır. Örneğin haritalar coğrafik oluşumlar setinin renkler seti ile ifadesi şeklindeki analojilerdir. Yeşil ovaları, mavi denizleri, kahverengi dağları ifade etmektedir. Bina tasarımında gözlenen ilk analoji örneği milattan önce 2800 yılında Memphis yakınında Sakkara’ da Kral Djoser anıt mezarıdır. Mimar İmhotep, Nil vadisinde kurutulan kerpiçlerin piramit şeklinde dizilmiş katmanlarından esinlenerek kurduğu analoji ile bina tümel formunu oluşturmuştur. BaÜ mimarlık / 2005

Imhotep-kral Djoser mezarı bina bilgisi III Imhotep-kral Djoser mezarı BaÜ mimarlık / 2005

Antonio Gaudi, Casamila, Barcelona. bina bilgisi III Antonio Gaudi, Casamila, Barcelona. BaÜ mimarlık / 2005

Antonio Gaudi, Casamila, Barcelona. bina bilgisi III Antonio Gaudi, Casamila, Barcelona. BaÜ mimarlık / 2005

Antonio Gaudi, Casamila’nın planı, Barcelona. bina bilgisi III Antonio Gaudi, Casamila’nın planı, Barcelona. BaÜ mimarlık / 2005

Casamila, cepheden ayrıntı. bina bilgisi III Casamila, cepheden ayrıntı. BaÜ mimarlık / 2005

Antonio Gaudi, Sagrada Familia, begun in 1882. bina bilgisi III Antonio Gaudi, Sagrada Familia, begun in 1882. BaÜ mimarlık / 2005

Antonio Gaudi, Sagrada Familia, begun in 1882. bina bilgisi III Antonio Gaudi, Sagrada Familia, begun in 1882. BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005

bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005