FİTOTERA Pİ İNTERN DR. GÖKHAN İNCE

FİTOTERAPİ Tıbbi ve aromatik bitkilerin çeşitli kısımlarını, alg, mantar ve likenleri, bitkilerin salgıladığı zamk, balzam, reçine gibi eksüdatları, ekstreleri, uçucu yağları, mumlar ve sabit yağları hammadde olarak kullanarak çeşitli formlarda hazırlanan bitkisel preparatlarla sağlığı korumak, hastalıklardan korunmak, hastalıkları iyileştirmek veya tedaviye yardımcı olmaktır. Fitoterapi alternatif bir tedavi yöntemi değildir, destekleyici ya da tamamlayıcı tedavi şeklidir. Günümüzde fitoterapi, eczacılığın Farmakognozi ana bilim dalınca ele alınır.

Fitoterapiyi günümüzde iki farklı boyutu ile değerlendirmek gerekir: 1) Kanıta dayalı gelişen bilgiler ışığında fitoterapi uygulamaları 2) Halk arasında kullanılan ya da Geleneksel Tedavi Sistemlerinin (Çin Tıbbı, Ayurvedik Tıp, vd.) etkisi ile gelişen uygulamalar Bu uygulamalar arasındaki en büyük fark bitkilerin bütünüyle değil, faydalı parçalarının tedavi amacıyla kullanılmasıdır. Örneğin bir bitkinin uçucu yağından faydalanmak için onun çayı yapılıp içilirken diğerinde o bitkideki uçucu yağ ekstre edilerek tek başına kullanılmaktadır. Bu da bitkinin diğer faydasız ancak yan etkileri de olabilen bölümlerinden hastayı uzak tutmayı sağlamaktadır.

FİTOTERAPİDE BİTKİSEL İLAÇ KAVRAMI Bitkilerden asprin, digoksin, taksol, kinin, atropin, efedrin ile yarısentetik türevler elde edilmiş ise de bu bitkiler fitoterapi kapsamında değerlendirilemez. Bitkisel ilaçlar genellikle aynı etki düzeyinde, birbirlerinin etkisini arttırıcı (sinerjik) olarak kabul edilen saf bitki karışımlarından oluşur (fitoterapötik). Bitkilerden tedavi edici veya tedaviye yardımcı ürün hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken pek çok konu vardır. Bu konuları kısaca şöyle özetlemek mümkündür. 1-Tür farkı 2-Yetişme koşulları 3-Üretim yöntemi 4-Saklama koşulları

Bitkiler hakkında ilk bilgiler deneme-yanılma yöntemiyle elde edilmiştir. Ardından ampirik bilgiler gözleme dayalı olarak geliştirilmiştir. Avrupa Birliği tarafından yayınlanan 2014/24/EC sayılı bildiride de AB ülkelerinde en az 50 yıldan bu yana tıbbi kullanımda olduğu kanıtlanan ürünler için klinik denemelere gerek olmadığı vurgulanarak, geleneksel tedavide uzun yıllar kullanılan tıbbi bitkilerin güvenilirliğine atıf yapılmaktadır. Bu nedenle de fitoterapötikler, kullanımları geleneksel tıbba dayanan ve sadece minör endikasyonlar için izin verilen ürünlerdir. Ancak, bu durumda dahi üreticiler yetkili otorite (Sağlık Bakanlığı) tarafından düzenlenmiş olan bir üretici ruhsatına sahip olmak; iyi üretim uygulamaları kurallarına uymak ve gerekli olan tüm fizikokimyasal, biyolojik ve mikrobiloyolojik testleri sunmak zorundadırlar.

Bitkisel İlaçların Günümüzde Daha Fazla Tercih Edilir Olmasının Sebepleri Kendi kendine tedaviye eğilimin artması, Alternatif tıbba ilginin fazla oluşu Konvansiyonel tedavi ve ilaçlardan cevap alınamadığı durumlarda bitkisel ilaç tedavisinin etkin olacağı inanışı Sentetik ilaçların daha maliyetli oluşu ve yan etkisi olmasına; buna karşı bitkisel ilaçların yan etkisi olmadığına inanmalarına bağlı olarak tüm dünyada bitkisel ilaç kullanımı artması

GİNGKO BLOBA Serebral kan akımını arttırdığı için kognitif disfonksiyon tedavisinde kullanılır. Kanın vizikositesini azaltır. GİNSENG Hafızayı güçlendirme beyin fonksiyonlarını düzenleme halsizlik ve yorgunluğa karşı iyileştirici etki

SARIMSAK (Allium sativum) Pıhtılaşmayı önleyen allogen içerir. Antioksidandır. Tansiyon düşürücü etkisi vardır. LDL sentez inhibisyonu Antibakteriel etkinliği vardır. Kolon kanserini önlediği düşünülür. IHLAMUR (Tilia silvestris) Ateş düşürücü, antitüssif etki Sedatif ve antidepresan etki Kaygı bozukluğunu yatıştırır. Hipotansif etki İshalde antispazmolitik

ÇÖREK OTU (Nigella sativa) Çörek otu tohumlarının bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği Antikor üretiminde uyarıcı olduğu Kolesterol seviyesini düşürdüğü Prostat büyümesinde tedavi edici olduğu Çörek otu yağının cilt mantarlarına, kepeğe ve saç dökülmesine iyi geldiği yönünde çalışmalar var. ZENCEFİL (Zingiber officinale) Antiemetik Soğuk algınlığına ve solunum yollarını açmaya (ekspektoran) Allerjik reaksiyonları azaltmaya Sindirimi hızlandırmaya Kronik ağrılara iyi geldiği düşünülür.

ADA ÇAYI (Salvia) Antioksidan Soğuk algınlığına iyi gelir. Ağız gargarası olarak kullanılabilir. Dişlerin beyazlamasına yardımcı olabilir. YEŞİL ÇAY (Camellia sinensis) Güçlü bir antioksidan Kan basıncını düşürme LDL’yi düşürme Metabolizmayı hızlandırma Kilo vermeye yardımcı olma Bağışıklık sistemini güçlendirme amacıyla kullanılır.

KUŞBURNU (Rosa Canina) Yoğun C ve E vitamini içerir. Anti-oksidan, Anti-inflamatuar Artrit tedavisi SİNAMEKİ (Cassia) Kabızlığa karşı müshil olarak kullanılır.

ISIRGAN OTU (Urtica dioica) Diüretik etki Yüksek miktarda demir içeriyor. SARI KANTARON (Hypericum perforatum) Psikolojik rahatsızlıklar (depresyon) Huzursuzluk Sinirsel gerginlik Yağının yara ve yanık iyileşmesine katkı

Hekimlerin bir kesimi aldıkları tıp eğitimi içerisinde GETAT yöntemleri yer almadığından bu yöntemleri kabul etmekte zorlanmaktadırlar. Ancak bu tür yöntemlerin göz ardı edilmesi toplum sağlığını korumaktan çok riske atmaktadır. Çünkü insanların büyük bir kısmının her halükarda kullandığı bu tür bu uygulamaların görmezden gelinmesi uygulamaların bilinçsiz kişilerce yapılmasına, istismara ve insan sağlığının tehlikeye atılmasına yol açmaktadır. Tıbbi değerlendirmeleri yapılmış, bir hastalığa bağlı olmayan basit yakınmaları olan, hayati öneme haiz ilaç kullanmayan, vücut bütünlüğünü etkileyecek girişimsel tedavi ve operasyon yapılmayacak kişilerde Sağlık Bakanlığı’ nın danışmanlık yetkisi verdiği kurum/kişilerce sağlığa destek olarak bitkisel ürünler uygulanabilir. (örn eczacılık fakültesi veya tıp fakültesi mezunları gibi)

KAYNAKÇA Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp YÜGETAT Bülteni sayı 1/2019 MİSED(meslek içi sürekli eğitim dergisi) Türk Eczacılar Birliği Yayını 2012 sayı TEDAVİ AMACIYLA KULLANILAN BİTKİLER VE BİTKİSEL ÜRÜNLERİN YAN ETKİLERİ (Adverse Effects of Herbal Medicines and Products) Solmaz ERDEM, Pınar ATA EREN BİTKİSEL İLAÇLAR VE BİTKİSEL ÜRÜNLERDE KALİTE (Herbal Medicines and Quality in Herbal Products) Dr. Murat KARTAL FİTOTERAPİ (Herbal Medicine) Dr Özlem SARIŞEN, Dr. Deniz ÇALIŞKAN