NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ MALİYE TEORİSİ VE POLİTİKASI Keynesyen Yaklaşım ve Maliye Politikasının Doğuşu, Monetarist Yaklaşım NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Keynesyen yaklaşım Bu derste Keynesyen iktisadın temel özelliklerinden bahsedildikten sonra Keynes’in neden aktif (müdahaleci) politikalardan yana olduğu açıklanacaktır. Keynes 1936’da yayımlanan “Para, Faiz ve İstihdamın Genel Teorisi” isimli çalışmasıyla Klasik İktisadın varsayımlarının geçerliliğini tartışmış ve tam istihdam dengesinin otomatik olarak gerçekleşmeyeceğini ileri sürmüştür. Keynes’e göre piyasalar klasiklerin iddia ettiği gibi rekabetçi değildir, bu nedenle fiyatlar ve ücretler yapışkandır. Ücretlerin düşme yönünde esnek olmaması ekonominin kendiliğinden tam istihdamda dengeye gelmesini engellemektedir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Keynesyen yaklaşım ve Maliye politikasının doğuşu Keynesyen iktisatta üretim ve istihdam hacmini belirleyen toplam taleptir. Bu nedenle işsizlik sorunun çözümü toplam talebi yükseltecek kamu müdahalesi gerektirmektedir. Toplam talebin yetersiz olduğu bir ekonomide işsizlik meydana gelmekte, tam istihdama yakın çalışan bir ekonomide aşırı toplam talep ise enflasyon yaratmaktadır. Dolayısıyla toplam talepteki dalgalanmalar istikrarsızlığa yol açtığından toplam talebe müdahale edilmesi gerekir. Keynes makro ekonomiyi mikro ekonomi temellerinden anlatmak yerine ekonominin işleyişini makro ekonomi temelinden açıklamıştır. Keynes’in makro dengenin sağlanmasına yönelik görüşleri doğrultusunda makro ekonomi ve maliye politikası ortaya çıkmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Keynesyen yaklaşım Keynes “Likidite Tercihi Kuramı” ile paranın spekülasyon amacı ile de talep edildiğini ortaya koymuş ve para arzı ile spekülatif amaçlı para talebinin kesiştiği noktada piyasa faiz oranının belirlendiğini ileri sürmüştür. Böylelikle klasik iktisadın klasik dikotomi anlayışının aksine parasal ve reel kesim arasında etkileşim olduğunu vurgulamıştır. Yine Keynes klasik iktisatçıların tasarrufların ve yatırımların faiz oranını belirlediği görüşüne karşı çıkarak, tasarrufların gelir düzeyine, yatırımların ise beklentilere (sermayenin marjinal etkinliğine) bağlı olduğunu savunmaktadır. Keynes’in önemli bir katkısı da ekonomik olgularla ilgili olarak beklentiler dolayısıyla belirsizlik yaklaşımını kazandırmış olmasıdır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Monetarist yaklaşım Monetaristler Keynes’in önerdiği aktif (müdahaleci) politikaların yanlış olduğunu, aktif politikaların müdahalenin olmadığı duruma kıyasla daha fazla istikrarsızlık yaratacağını savunmuşlardır. Monetaristlerde para arzının reel ekonomi üzerindeki etkisi Keynesyen iktisattaki kadar etkili ve güçlü değildir. Onlara göre uygulanan politikaların ancak kısa dönemde ve geçici olarak reel etkisi olabilir. Bunun sebebi ise parasal aldanmadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © MONETARİST YAKLAŞIM Parasal aldanma toplam talebi artırıcı bir politikanın ortaya çıkaracağı fiyat artışının işverenler tarafından doğru algılanırken, işçilerin fiyat artışı karşısında reel ücret düzeyine ilişkin net algılama yapamaması yani parasal aldanma yaşaması durumudur. Parasal aldanma nedeniyle kısa dönemde istihdam artabilir, ancak uzun dönemde işçilerin para yanılsaması ortadan kalkıp nominal ücretler eski reel ücretler seviyesine yükselince denge eski doğal işsizlik oranında oluşacaktır. Bu nedenle Milton Friedman, Phillips eğrisinin kısa dönemde negatif eğime sahip olduğunu, uzun dönemde ise doğal işsizlik oranında dik olduğunu ileri sürmektedir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Monetarist yaklaşım ve dışlama etkisi Monetaristlere göre ekonomik dalgalanmaların temel sebebi uygulanan yanlış para politikalarıdır. Bu nedenle Monetaristler ekonomik istikrarın sağlanabilmesi için para arzının üretim artışı ile sabit oranda artırılmasına dayalı kurala göre para politikası görüşünü savunmuşlardır. Monetarist iktisatta Keynesyen maliye politikasının etkinliğine ilişkin önemli bir itiraz da dışlama etkisidir. Dışlama etkisi (crowding-out) genişletici maliye politikası uygulaması sonucunda faiz oranlarının yükselip, özel sektör yatırım harcamalarının azalması durumudur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © KAYNAKÇA Prof. Dr. Abuzer Pınar, Prof. Dr. İzzettin Önder, Doç. Dr. Erdal Gümüş, Maliye Politikası, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını Prof. Dr. Beyhan Ataç, Maliye Politikası, 6. Baskı, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları Prof. Dr. Abuzer Pınar, Prof. Dr. İzzettin Önder, Doç. Dr. Erdal Gümüş, Maliye Politikası II, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©