Doğal Afet Hasarları & Ne Kadar Hazırız ? Levent KORKUT TOBB-SAİK BAŞKANI

Afet Nedir? İnsanlar ve ülkeler için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplara neden olan, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak, toplulukları olumsuz etkileyen doğal, teknolojik veya insanların sebep olduğu olaylardır. Olayın kendisinden çok ortaya çıkardığı sonuçlar olarak görülmektedir. Bireylerin ve grupların hayatlarında bir bozulma, normal beklenti kalıplarından bir sapma ortaya çıkarmaktadır.

Doğal Afet Zararlarının Artma Nedenleri? Birleşmiş Milletler Raporuna Göre; Yetersiz fiziksel altyapı Çevresel kaynakların azalması ve yanlış yönetim Uygun olmayan arazi mülkiyeti ve toprak kullanımı Nüfusun afete duyarlı bölgelerde yoğunlaşması Kronik yoksulluk Sosyal ve ekonomik dışlanma Hızlı kentleşme ve nüfus artışı Yanlış planlama Zayıf idari kontrol sistemleri Sivil çatışmalar ile ekonomik geçiş durumları

Neden Önemlidir? Doğal afetler önemlidir, çünkü sadece binaları ve arazileri etkilemezler. Tüm insanoğlunu etkilerler. Ağır yaralanma veya ölümlere neden olurlar. Aileleri birbirinden ayırırlar. Birleşmiş Milletler verilerine göre 1970‘ten bu yana; yaklaşık 50 yıllık süreçte, doğal afet sayısının ‘dört kat’ arttığı belirlenmiştir. Bilim insanları doğal afetlerin büyük oranda ‘küresel ısınma’yabağlı olarak ortaya çıktığını söylemektedirler.

Türkiye’de Doğal Afet Bilançosu 20 inci yüzyılın başından bu yana, Türkiye'de meydana gelen doğal afetler sonucunda 87.000 kişi hayatını kaybetmiş, 210.000 kişi yaralanmış ve 651.000 konut yıkılmış veya ağır hasar görmüştür.

Doğal Afetler ve İnsan Kaynaklı Felaketler (2018) Doğal Afetler: Deprem, sel, su taşkını, heyelan, çığ, fırtına, hortum, tsunami, endüstriyel kazalar, iklim değişikliği, kuraklık, orman yangını, kaya düşmesi ve volkanik patlamalar İnsan Kaynaklı Felaketler: Ulaşım, endüstriyel, maden, kimyasal, radyolojik ve nükleer kazalar, biyolojik olaylar, kritik altyapı ve siber tehlikeler, deniz kirliliği, endüstriyel kaza ve yangınlar, büyük petrol ve doğal gaz sızıntıları, nükleer kazalar, hava ve su kirlenmesi gibi olaylar teknoloji ile beraberinde gelen insan kaynaklı risklerken; savaş, iç savaş, karayolu, denizyolu ve havayolu kazaları, ihmaller sonucu ortaya çıkan iş kazaları veya orman yangınları gibi pek çok felaket insan kaynaklı olabilmektedir. Afetler Sonucu Yaşanan Mali Kayıpların GSYİH’ya Oranı (Dünya) %0,09 Afetler Sonucu Hayatını Kaybeden kişi sayısı 13.500 Toplam Hasar Tutarı 165 milyar dolar Sigortalı olan hasar tutarı 85 milyar dolar (%51,5) Kaynak: Swiss Re Institute

Doğal Afetler ve İnsan Kaynaklı Felaketler (2018) 10 bin 733 kişinin hayatını kaybettiği afetlerden 61 milyon 700 binden fazla kişi etkilendi. 2018'de dünya genelinde yaşanan depremlerde 4 bin 321 kişinin öldüğü kaydedildi. Sel felaketlerinden, Hindistan'ın Kerala kentindeki 23 milyon kişi dahil 35 milyon 400 bin kişi etkilendiğine dikkat çekilen raporda, başta Hindistan, Japonya, Nijerya ve Kuzey Kore olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşanan sellerde 2 bin 859 kişinin öldüğü ifade edildi. Fırtınalar geçen yıl 12 milyon 800 bin kişiyi etkilerken, bin 593 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Yunanistan'da 126, ABD'de 88 kişinin öldüğü orman yangınları nedeniyle dünya genelinde de 247 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. Çoğu Kenya, Afganistan ve Orta Amerika olmak üzere, dünya genelinde 9 milyon 300 bin kişinin de kuraklıktan etkilendiği bilgisi paylaşıldı. 2017 2018 Toplam Hasar Tutarı 175 milyar dolar 165 milyar dolar Sigortalı Hasar Tutarı 54 milyar dolar 85 milyar dolar Sigortalı Hasar / Toplam Hasar %30,8 %51,5 Kaynak: Swiss Re Institute ve Birleşmiş Milletler Afet Riski Azaltma Ofisi

Etkin Bir Afet Yönetimi için Neler Yapmalıyız? Etkin ve Kamunun’da içinde temsil edildiği bir bilim kurulu niteliğinde içinde, Akademisyen, STK ve etkin kanaat önderlerinin olabileceği, «BAĞIMSIZ, ETKİN, DENETİM VE YAPTIRIM YETKİSİ OLAN BİR ÜST KURUL» oluşturulmalı. Bu kurul ile afetler önem derecesine göre sıralanmalı. Öncesi Sırası Sonrasında Yapılması gerekenleri belirleyip bir iş programı yapılmalıdır.

Afetlere Ne Kadar Hazırız ? Kentsel dönüşüm mümkün olamadı. Binalar yeterince güçlendirilemedi. Sorunlar ele alınıp kategorize edilemedi. Yeni yerleşim yerleri kısmen oluşturuldu, ancak mevcut riskli alanlar terkedilmedi. Kentsel dönüşüm tamamen ticari amaç taşımakta olduğundan bu konu devlet tarafından ele alınarak bu düşünce ekseninden uzaklaşılmalıdır. Mücadele planlama çok önemli olmasına rağmen özellikle Büyükşehirlerde rant için yanlış işler yapılıyor. Kentsel dönüşümün beraberinde sosyal değişimler getireceği iyi hesaplanamadı. Mahalle kültürü bitti. Gettolar oluştu.

Etkin Bir Afet Yönetimi için Neler Yapmalıyız? Toplama alanları yeterli hale getirmeliyiz. Kavramsal Tanım yapılmalı. İdari sorunlar aşılmalı. Toplumsal sorunlar. Eğitim sorunu. Sivil Toplum örgütleri bilinçlendirmeli. Hukuki alt yapı yeterli hale getirilmeli. Bilgi yukardan aşağı gelmeli, uygulama ise yerelden yukarıya doğru yenilenmeli.

Etkin Bir Afet Yönetimi için Neler Yapmalıyız? Sigorta yapılırken yapı stokunun yapılışı ve dayanıklılığı göz önünde bulundurulup fiyatlandırma bu bazda yapılmalı. DASK bile halen yaklaşık 9 milyon adet poliçeye ulaşmış olup, Sigortalılık oranı %50 yani başka bir deyişle her 2 konuttan 1 tanesi sigortalanmış. Bu dâhili (Fon dâhil Reasürans dâhil) 28 Milyar kapasiteye ulaşmıştır. Sadece bu husus bile DASK poliçesinin EMLAK VERGİSİ veya ÇÖP VERGİSİNDE zorunlu hale gelmesiyle 50-60 Milyara çıkabileceğinin göstergesidir. Ayrıca, Binaların m² lerinin tapuda belirlenmesi yasa sonucunda zorunlu hale gelse ve poliçe yapımında m² bilgisi otomatik gelse, hiç abartısız 80-100 Milyarlık FON+REASÜRANS KAPASİTESİNE ulaşmak mümkün olabilecektir.

Etkin Bir Afet Yönetimi için Neler Yapmalıyız? TEMEL ÇÖZÜM; AFET YÖNETİMİNİN, RİSK YÖNETİMİNE DÖNÜŞMESİ GEREKLİLİĞİDİR.

Dinlediğiniz için teşekkür ederim. LEVENT KORKUT