Hemşirelik Öğrencilerinin Pediatri Kliniği Uygulamaları Sırasında Endişe ve Rahatlık Seviyeleri İle İletişim Becerileri Arasındaki İlişki Dr. Öğr. Üyesi Gülay TAŞDEMİR YİĞİTOĞLU Öğr. Gör. Nesrin ÇUNKUŞ Lisans öğrencisi (4.sınıf) Semen SOLAK PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

İletişim, iki kişinin duygu, düşünce ve bilgilerini paylaşarak birbirini anlamasını içeren çok kanallı bir süreçtir (Kumcağız, Yılmaz, Çelik ve Avcı, 2011). Hemşirelik mesleği bireylerle yoğun iletişimde bulunan ve doğrudan insanlara hizmet veren yardım edici mesleklerdendir (Bingöl ve Demir, 2011). GİRİŞ Bingöl, G., & Demir, A. (2011). Amasya sağlık yüksekokulu öğrencilerinin iletişim becerileri. Göztepe Tıp Dergisi, 26(4), Kumcağız, H., Yılmaz, M., Çelik, S. B., & Avcı, İ. A. (2011). Hemşirelerin iletişim becerileri: Samsun ili örneği. Dicle Tıp Dergisi, 38(1), 49-56

Hasta ile tanışmak, Öykü almak, Tanı koymak, Tedavisine karar vermek- uygulamak, Bakıma yön vermek ve etkinliğini artırmak, için iletişimin önemi büyüktür. İletişim tedavide önemli bir bakım aracıdır (Kumcağız ve ark., 2011). Kumcağız, H., Yılmaz, M., Çelik, S. B., & Avcı, İ. A. (2011). Hemşirelerin iletişim becerileri: Samsun ili örneği. Dicle Tıp Dergisi, 38(1),

Ancak klinik uygulama sahaları aynı zamanda öğrenciler için önemli bir kaygı ve stres kaynağıdır. Hemşirelik öğrencisi aldığı teorik bilgiyi klinik alanda beceriye dönüştürürken yeni bilgi, beceri ve iletişim deneyimlerini yaşayarak geliştirir (Kılıçhan, Gülcihan ve Bayar, 2009; Zengin, 2007). Kılıçhan, B., Gülcihan, Ç., Bayar, B. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin klinik uygulamaya yönelik düşünce ve kaygı düzeylerinin belirlenmesi. TAF Prev Med Bull, 8(1), Zengin, N. (2007). Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinde öz etkililik-yeterlilik algısı ve klinik uygulamada yaşanılan stresle ilişkisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1),

Lassche, M., Al-Qaaydeh, S., Macintosh, C., Black, M. (2013). Identifying changes in comfort and worry among pediatric nursing students following clinical rotations. J Pediatr Nurs, 28(1),

Öğrencilerin yaşadığı bu endişelerin; Yenidoğan bir bebeğe dokunmak, Çocuk ve ebeveyn ile iletişime geçememek, İlaç uygulamaları ve prosedürleri yerine getirememek, Çocuk ve aileye etkili bakım verememek, Hasta ve ağrısı olan bir çocuğa zarar vermek ve çocuk/ebeveyne psikososyal olarak yeterince destek olamamak, düşüncesinden kaynaklandığı görülmektedir (Arslan, Şeker ve Cangür, 2018; Coetzee, 2004). Arslan, S., Şeker, D. K., & Cangür, Ş. (2018). Pediatri hemşireliği öğrencileri klinik rahatlık ve endişe değerlendirme aracının geçerlik ve güvenirliği. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), Coetzee, M. (2004). Learning to nurse children: Towards a model for nursing students. J Adv Nurs, 47(6),

Çocuk hemşireliği iletişim, empati ve çocuk sevgisi üzerine temellendirilen bir hemşirelik alanı olarak belirtilmektedir (Çavuşoğlu, 2013; Hockenberry ve Wilson, 2013). Hemşirelik öğrencileri için öğrenim sürecinde bu konunun ele alınması, ileride alanında yetkin, iletişim becerisi kuvvetli birer pediatri hemşiresi olma yolunda ilerlemek isteyen hemşirelik öğrencileri için birer kaynak ve alt yapı oluşturacaktır. Çavuşoğlu H (2013). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. Cilt 1, Genişletilmiş 11. Baskı, Sistem Ofset Basımevi, Ankara, s Hockenberry MJ, Wilson D (2011) Wong’s Nursing Care of Infants and Children. Ninth Edition, America, Elsevier Mosby Company, p

Ayrıca pediatri stajına çıkan öğrencilerin anksiyete nedenlerinin belirlenerek hafifletilmesinin pediatri stajlarında öğrencilerin başarısına katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Türkiye’de yapılan araştırmalarda daha önce pediatri kliniği uygulamaları sırasında endişe ve rahatlık seviyeleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmaya rastlanılmadığı ve bu açıdan literatüre katkıda bulunacak bir araştırma olacağı tahmin edilmektedir.

Bu araştırmada; hemşirelik öğrencilerinin pediatri kliniğindeki uygulamaları sırasında endişe ve rahatlık seviyeleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişki incelenecektir. AMAÇ

Araştırmanın tipi: Tanımlayıcı tipte tasarlanmıştır. Katılımcılar: Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Eğitim-Öğretim Güz döneminde 3. sınıfta okuyan araştırmaya katılmak isteyen 145 hemşirelik öğrencisi oluşturmuştur.

Anket Formu: Alanyazın çalışmaları incelenerek hazırlanan, öğrencilerin sosyodemografik özelliklerine ait bilgileri içeren anket formu toplam 17 sorudan oluşmaktadır (Başar, Akın ve Durna, 2015; Kıssal, Kaya ve Koç, 2016; Şahin ve Kardaş Özdemir, 2015). Veri Toplama Araçları Başar, G., Akın, S., & Durna, Z. (2015). Hemşirelerde ve hemşirelik öğrencilerinde problem çözme ve iletişim becerilerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), Kıssal, A., Kaya, M., & Koç, M. (2016). Hemşirelik ile beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin iletişim beceri düzeyleri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. ACU Sağlık Bil Dergisi, 3, Şahin, Z. A., & Kardaş Özdemir, F. (2015). Hemşirelerin iletişim ve empati beceri düzeylerinin belirlenmesi. Jaren, 1(1), 1-7.

Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması Arslan, Şeker ve Cangür (2018) tarafından yapılmıştır. 6 soru öğrencilerin pediatri kliniği sırasındaki rahatlık seviyesini ve 5 soru ise endişe seviyesini gösteren sorular olmak üzere toplam 11 sorudan oluşmaktadır. 4’lü likert tipi bir ölçektir. Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği

Bu ölçeğin toplam geçerlik puanı 0.97 olarak bulunmuştur. Endişe düzeyi Cronbach alfa katsayısı 0.89, Rahatlık seviyesinin ise 0.68 olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada alt boyutların cronbach alpha katsayısı sırasıyla 0.86 ve 0.60 olarak belirlenmiştir.

Etkili İletişim Becerileri Değerlendirme Ölçeği (EİBDÖ) Buluş, Atan, Erten ve Sarıkaya (2017), tarafından Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmış ve 34 maddeden oluşmuştur. 5’li likert tipi ölçektir. Her bir alt boyuttan alınan toplam puan yükseldikçe iletişim becerilerini kullanma düzeyi de yükselmektedir. Ölçek 5 alt boyuttan oluşmaktadır.  Egoyu geliştirici dil  Etkin katılımlı dinleme  Kendini tanıma-kendini açma  Empati ve Ben dili

EİBÖ’nün alt ölçeklerinin Cronbach’s alpha katsayıları Empati alt ölçeğinin.85 ile en yüksek, Egoyu geliştirici Dil alt ölçeğinin ise.73 ile en düşük değerlerini aldığı görülmektedir. Bu çalışmada Ego Geliştirici Dil, Etkin Dinleme, Kendini Açma, Empati ve Ben Dili alt boyutların cronbach's alpha katsayısı sırasıyla.89,.92,.57,.90 ve.51 olarak belirlenmiştir.

Veri Toplama Süreci: Uygulamalar araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Öğrencilere anket formu uygulanma saati, ders programlarına göre düzenlenmiş ve sınıflarda uygulanmıştır. Öğrenciler formu yaklaşık 15 dakikada cevaplamışlardır. Veri Analizi: SPSS 22.0 istatistik programıyla; sayı, yüzdelik, t testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi, Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis Varyans Analizi, Ki kare analizi, Spearman Korelasyon analizi kullanılmıştır. Sonuçlar %95 güven aralığında, anlamlılık p<.05 düzeyinde değerlendirilmiştir. Araştırmanın Etik Yönü: Etik Kurul Onayı, kurum izni ölçeklerin sahiplerinden yazılı izin ve öğrencilerin sözel onamları alınmıştır.

Şekil 1: Cinsiyet değişkeniŞekil 2: Lise mezuniyet derecesi değişkeni

Tablo 1. Hemşirelik Öğrencilerinin Sosyodemografik Özellikleri (n=145) DeğişkenYüzde (%)Frekans (n) Başarı Algısı Başarısız%4.16 Orta% Başarılı% Çok Başarılı%6.910 Yaşadıkları Yer Kent% Kırsal% Aile Tipi Çekirdek% Geniş%3.45 Parçalanmış%2.84 Kardeş Sayısı Yok% Kardeş% Kardeş% Kardeş% kardeş ve üzeri%13.820

Tablo 1. Hemşirelik Öğrencilerinin Sosyodemografik Özellikleri (n=145) (Devamı) DeğişkenYüzdelik (%)Frekans (n) Ekonomik Durum Gelir giderden az% Gelir gidere denk% Gelir giderden fazla% Çalışma Durumu (İşte) Hayır% Evet%6.910 Sosyal Faaliyet Durumu Hayır% Evet%42.862

Tablo 2. Hemşirelik Öğrencilerinin İletişim ile İlgili Özellikleri (n=145) ÖzelliklerYüzdelik (%)Frekans (n) Çocuklarla İyi iletişim Kurduğunu Düşünme Durumu Hayır% Evet% Çocuklarla Vakit Geçirmekten Hoşlanma Durumu Hayır%9.714 Kısmen% Evet% İlişkilerinde Güçlük Yaşama durumu Hayır% Evet% Hastayla İlişkilerinde Güçlük Yaşama Durumu Hayır% Evet%60.788

Tablo 3. Hemşirelik Öğrencilerinin Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği ve Etkili İletişim Becerileri Ölçeği Puan Ortalamalarının Dağılımı

Tablo 4 Hemşirelik Öğrencilerinin Demografik ve İletişim Özelliklerine Göre Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme ve Etkili İletişim Becerileri Ölçeklerinin Dağılımı

Tablo 4 Devamı

Tablo 5 Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği ile Etkili İletişim Becerileri Ölçeği Puan ortalamaları Arasındaki İlişki Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği RahatlıkEndişe r*r* pr*r* p Etkili İletişim Becerileri Ölçeği Ego Geliştirici Dil Etkin Dinleme Kendini Açma Empati Ben Dili

Öğrencilerin yaş, cinsiyet, başarı algısı, yaşadığı yer, aile tipi, çalışma durumu ve sosyal faaliyet durumu değişkenleri açısından Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Rahatlık ve Endişe alt boyutları, EİBÖ tüm alt boyutları puan ortalamaları açısından farklılık bulunmadığı (p>0.05); 4. SONUÇ

Öğrencilerin kardeş sayıları, ilgiyle bakılma durumları, iyi iletişim kurduğunu düşünme durumları, çocuklarla vakit geçirmekten hoşlanma durumları, ilişkilerinde güçlük yaşama durumu ve hastayla iletişimde güçlük yaşama durumlarına göre Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Endişe alt boyutu ve EİBÖ alt boyutları puan ortalamaları arasında ilişki bulunduğu (p>0.05);

Öğrencilerin Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Rahatlık alt boyutu puan ortalaması ile EİBÖ Kendini Açma, Empati ve Ben Dili alt boyutları puan ortalamaları arasında pozitif yönde ilişki bulunduğu (p<0.05); Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Rahatlık alt boyutu ile EİBÖ Egoyu Geliştirici Dil ve Etkin Dinleme alt boyutları puan ortalamaları arasında ilişki bulunmadığı (p>0.05);

Öğrencilerin Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Endişe alt boyutu puan ortalaması ile EİBÖ Kendini Açma, Etkin Dinleme ve Ben Dili alt boyutları puan ortalamaları arasında negatif yönde ilişki bulunduğu (p<0.05); Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Endişe alt boyutu ile EİBÖ Egoyu Geliştirici Dil ve Empati alt boyutları puan ortalamaları arasında ilişki bulunmadığı (p>0.05); Öğrencilerin EİBÖ Egoyu Geliştirici Dil alt boyutu puan ortalaması ile Pediatri Hemşireliği Öğrencileri Klinik Rahatlık ve Endişe Değerlendirme Ölçeği Rahatlık ve Endişe alt boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmadığı (p>0.005) sonucuna varılmıştır.

Bu sonuçlar doğrultusunda; Hemşirelik öğrencilerinin eğitim dönemleri boyunca etkili iletişim becerileri geliştirebilme konusunda teorik ve pratik uygulamaların yapılabilmesi, Gerekli rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin verilerek, yüksek stres ve endişenin yol açtığı iletişim becerileri yetersizliğinin en alt seviyeye indirilebilmesi, Ayrıca benzer çalışmaların farklı hemşirelik okullarında, lisansüstü öğrencilerinde ve daha büyük örneklem gruplarıyla yapılması önerilebilir. 5. ÖNERİLER

Teşekkürler…

Arslan, S., Şeker, D. K., & Cangür, Ş. (2018). Pediatri hemşireliği öğrencileri klinik rahatlık ve endişe değerlendirme aracının geçerlik ve güvenirliği. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), Başar, G., Akın, S., & Durna, Z. (2015). Hemşirelerde ve hemşirelik öğrencilerinde problem çözme ve iletişim becerilerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), Bingöl, G., & Demir, A. (2011). Amasya sağlık yüksekokulu öğrencilerinin iletişim becerileri. Göztepe Tıp Dergisi, 26(4), Buluş, M., Atan, A., & Erten Sarıkaya, H. (2017). Effective communication skills: A new conceptual framework and scale development study. International Online Journal of Educational Sciences, 2017, 9(2), Coetzee, M. (2004). Learning to nurse children: Towards a model for nursing students. J Adv Nurs, 47(6), Çavuşoğlu H (2013). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. Cilt 1, Genişletilmiş 11. Baskı, Sistem Ofset Basımevi, Ankara, s Hockenberry MJ, Wilson D (2011) Wong’s Nursing Care of Infants and Children. Ninth Edition, America, Elsevier Mosby Company, p Kılıçhan, B., Gülcihan, Ç., & Bayar, B. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin klinik uygulamaya yönelik düşünce ve kaygı düzeylerinin belirlenmesi. TAF Prev Med Bull, 8(1), Kıssal, A., Kaya, M., & Koç, M. (2016). Hemşirelik ile beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin iletişim beceri düzeyleri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. ACU Sağlık Bil Dergisi, 3, Kumcağız, H., Yılmaz, M., Çelik, S. B., & Avcı, İ. A. (2011). Hemşirelerin iletişim becerileri: Samsun ili örneği. Dicle Tıp Dergisi, 38(1), Lassche, M., Al-Qaaydeh, S., Macintosh, C., & Black, M. (2013). Identifying changes in comfort and worry among pediatric nursing students following clinical rotations. J Pediatr Nurs, 28(1), Şahin, Z. A., & Kardaş Özdemir, F. (2015). Hemşirelerin iletişim ve empati beceri düzeylerinin belirlenmesi. Jaren, 1(1), 1-7. Zengin, N. (2007). Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinde öz etkililik-yeterlilik algısı ve klinik uygulamada yaşanılan stresle ilişkisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), KAYNAKLAR