İSPAT KAVRAMI

İSPAT KAVRAMI İspat (kanıtlama), bir olayın veya olgunun varlığı veya yokluğu konusunda hakimin (yargıcın) kanaat sahibi olmasına yönelik bir faaliyettir; İspat, bir ikna işlemidir. Hakim önünde ikrar edilen olayların ispatı gerekmez. İkrar, bir davada taraflardan birinin, aleyhine ileri sürülmüş olayın gerçek olduğunu mahkeme huzurunda açıklamasıdır.

İSPAT KAVRAMI Medeni Usul Hukuku'nda kural olarak müzakere ilkesi benimsenmiştir. Hâkim delil araştırmaz. Tarafların ileri sürdüğü delillerle bağlıdır. Ceza Hukuku'nda ise, araştırma ve soruşturma ilkesi benimsenmiştir. Hâkim, delil araştırır. Tarafların ileri sürdüğü delillerle bağlı değildir. Kanunda aksi düzenlenmemişse, herkes hakkını dayandırdığı olguları ispatla yükümlüdür. Çekişmesiz vakıaların, tarafların üzerinde uyuştukları olayların, herkesçe tanınan ve bilinen olayların ispatı gerekli değildir.

I. İSPAT ARAÇLARI (DELİLLER) Tarafların ileri sürdükleri olayların gerçeğe uygun olup olmadıkları konusunda hakimde kanaat oluşturmaya yönelik başvurulan araçlar delil olarak nitelendirilir. Deliller, kesin ve takdiri deliller olmak üzere ikiye ayrılır. Hukuk sistemimizde hem kesin delillere hem de takdiri delillere yer verilmiştir.

A.KESİN DELİLLER Koşulları ve hükümlerini kanunun belirlediği ve koşulların mevcut olması halinde, hakimin bağlı olduğu ve bir takdir yetkisine sahip olmadığı delillerdir. Kesin deliller; kesin hüküm, senet ve yemin’dir.

A.KESİN DELİLLER Senet; hazırlayan kişi aleyhine hukuki sonuç doğuran yazılı belgedir. Senet yazılı olmalıdır ve imza içermelidir. Senetler; resmi senetler ve adi senetler olmak üzere ikiye ayrılır. Adi senet; resmi bir makam ya da memurun katkısı olmaksızın hazırlanmış olan senetlerdir. Bir kimsenin ispat açısından aleyhine delil teşkil etmek üzere düzenlediği belgedir.

A.KESİN DELİLLER Kesin hükmün amacı; kişiler arasındaki uyuşmazlıkların kesin bir şekilde çözümlenmesidir. Kesin hüküm, mahkemenin yaptığı yargılama faaliyetinden dolayı uyuşmazlık konusu hakkında verilen kararın adli gerçeği ifade ettiğini, bu sebeple tarafların ilk yargılamayla özdeş olan dava sebebi ve konuyu tekrar yargılamaya getirememelerini belirtir.

A.KESİN DELİLLER Yemin; taraflardan birinin bir olayın doğruluğu hususunda mahkeme önünde açıklamada bulunması ve kanunun öngördüğü biçimde bu açıklamasını doğrulamasıdır. Yeminin konusunu olaylar oluşturur. Yemin, taraf yemini ve hakimin teklif ettiği yemin olmak üzere ikiye ayrılır.

B. TAKDİRİ DELİLLER Takdiri deliller bilirkişi, tanık, keşif ve özel hüküm sebeplerinden oluşur. Bir davada, çözümü hakim tarafından bilinmeyen özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde oy ve görüşüne başvurulan üçüncü kişiye bilirkişi denir. Tanıklık, üçüncü kişilerin, dava ile ilgili bir vakıa hakkında dava dışında bizzat edinmiş oldukları bilgiyi mahkemeye bildirmeleridir. Hakimin dava konusu şeyi inceleyerek onun hakkında bütün duygularıyla bilgi edinmesine keşif denir.

B. TAKDİRİ DELİLLER Özel hüküm sebepleri, geniş anlamda keşif kavramına dahildir. Hakimin, gayrimenkul dışındaki şeyleri duyguları vasıtasıyla doğrudan doğruya muayene etmesi, yoklaması, tatması koklaması ve dinlemesi suretiyle elde edebildiği bilgiler özel hüküm sebepleridir. İmza incelemesi, silah incelemesi gibi.

II. İSPAT KURALLARI A.OLAĞAN DURUMA DAYANMA: olağan durumun aksini iddia edenin ispat etmesi gerekir. B.KANUNDAKİ İSPAT YÜKÜNE DAYANMA: İspat yükü; tarafların iddia ve savunmalarını dayandırdıkları bir olayın gerçekleşmiş olup olmadığının ispat edilememesi halinde aleyhine verilecek bir kararla karşılaşma tehlikesidir.

II. İSPAT KURALLARI C.KARİNELERE DAYANMA: karinenin varlığı halinde ispat yükü ortadan kalkar. KARİNE: bilinen bir olayın varlığından, bilinmeyen bir başka olayın ya da hukuki durumun varlığı ya da yokluğu sonucuna ulaşılmasıdır. KARİNE: varlığı bilinen bir olgudan, varlığı bilinmeyen bir olgunun çıkarılması işlemidir. Karineler kanundan doğan karineler ve fiili karineler olmak üzere ikiye ayrılır.

1.KANUNİ KARİNE Bir kanun hükmünün belli bir olay için öngördüğü hükümden, belli olmayan bir olayın varlığı sonucuna varmadır. Hataya düşen kişinin bir yıl içinde iptal beyanında bulunmaması halinde akdi kabul etmiş sayılacağı kanuni karineye örnektir. a. Olay karineler-Hak Karineleri Olay karinelerde çıkarılan şey, bir durumdan ibarettir. Örneğin, iki kişiden hangisinin önce öldüğü belirlenemiyorsa, birlikte öldükleri kabul edilir. Hak karinelerinde, kanun belli bir olay ya da durumda bir hakkın ya da hukuki ilişkinin halen bulunup bulunmadığı sonucunu çıkarır.

1.KANUNİ KARİNE b. Adi Karine-Kesin Karine Adi karineler aksi ispat edilebilen karinelerdir. İyiniyet karinesi, ölüm karinesi, gaiplik karineleri, babalık karinesi, adi karineye örnektir. Kesin karine, aksinin ispatı imkansız olan karinelerdir. Kesin karinede hareket noktası mevcut bir olgudur.

2.Fiili Karine-Kanuni Karine Ayrımı İspat edilen bir olaydan, başka bir olayın varlığı veya yokluğu sonucunun çıkarılmasına FİİLİ KARİNE denir. Bu karineler tecrübelerle ortaya çıkar. Örn: senedin borçlunun elinde bulunması, borcun ödendiği sonucuna varılmasıdır. Kanuni karineler kanun hükümlerinden, filli karineler hayat tecrübelerinden çıkartılır.

3.VARSAYIM Varsayım; aslında mevcut olmayan bir olguyu mevcut sayarak belirli bir olgu için öngörülmüş kuralın eşitliği farz edilen başka bir olguya uygulanmasını öngörür. Varsayımın aksi ispat edilemez. Örneğin: yerleşim yeri belli olmayan kişinin meskeni yerleşim yeri sayılır.

D.RESMİ SİCİLLER VE BELGELERE DAYANMA Resmi siciller; kanunun alenileştirilmesini istediği bazı hukuki ilişkileri veya olayları kaydetmek için devlet memurları ve noterlikçe tutulan sicillerdir. Tapu sicili, ticaret sicili gibi. Resmi senet; resmi bir makamın katılması ile düzenlenen senettir.

ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi bir adi karine değildir? A) Ölüm karinesi B) Babalık karinesi C) İyiniyet karinesi D) Bir yerleşim yeri kurulmadıkça eskisinin korunduğu karinesi E) Gaiplik karinesi

CEVAP D Bir yerleşim yeri kurulmadıkça eskisinin korunduğu karinesi (kesin karine)

ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi takdiri delildir? Senet Bilirkişi Yemin Kesin hüküm İkrar

CEVAP B BİLİRKİŞİ

ÖRNEK SORU Hakimin dava konusu şeyi inceleyerek onun hakkında bütün duygularıyla bilgi edinmesine ne ad verilir? Bilirkişi incelemesi Tanık beyanı Keşif Senet Yemin

CEVAP C KEŞİF