Arabuluculuğa Elverişlilik Yönünden Ticari Davalar ve İlgili Kavramlar Prof. Dr. Ahmet Battal Ticaret Hukuku Öğretim Üyesi

Tebliğimizin çerçevesi I. Yeni hükme bakış II. Ana kavram: Ticari dava III. Yardımcı ve ilgili kavramlar *A. Ticari işletme *B. Ticari iş *C. Ticari hüküm *D. Gerçek kişi tacir *E. Tüzel kişi tacir 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

I. Yeni Hükme bakış (m. 5/A-1) “Bu Kanunun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri (ile ilgili olanlar) hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.” >> >> > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

I. Yeni Hükme bakış (m. 5/A-1) “Bu Kanunun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.” *Eda davası / tesbit davası *Müsbeti tesbit ve eda d. / menfi tesbit davası >> >> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

I. Yeni Hükme bakış (m. 5/A-1) “Bu Kanunun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.” Diğer kanunlar? Koop K. 1163/99 açık hüküm var. Tamam. >>> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

5957-Sebze ve Meyveler… Hakk. K. m. 10/1-5 Üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla il merkezlerinde bir hal hakem heyeti oluşturulur. … Değeri elli bin Türk Lirasının altında bulunan uyuşmazlıklarda, hal hakem heyetlerine başvuru zorunludur. Bu uyuşmazlıklarda heyetin vereceği kararlar ilam hükmündedir. … Taraflar, bu kararlara karşı on beş gün içinde hal hakem heyetinin bulunduğu yerde ticarî davalara bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesine itiraz edebilir. … itiraz üzerine asliye ticaret mahkemesinin vereceği karar kesindir. > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

5362-ESNAF VE SANATKÂRLAR MESL. K. K. m. 62 Fiyat tarifelerinin tespit şekli - Bu Kanuna tabi esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri, bağlı bulundukları odalarca hazırlanır ve odanın mensubu olduğu birlik yönetim kurulu tarafından … onaylanır veya reddedilir. … Belediyeler veya o yerin en büyük mülki amiri tespit edilen bu tarifeleri uygun bulmadıkları takdirde …den teşekkül edecek bir komisyonda görüşülüp karar verilmesini isteyebilirler. … Komisyon, tarifeleri uygun bulmadığı takdirde tarife yürürlükten kalkar. Komisyon kararına karşı, ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren on gün içinde ticari davaları görmeye yetkili mahkeme nezdinde itirazda bulunabilirler. Bu mahkemenin kararı kesindir. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

II.Ana kavram: Ticari dava (m. 4/1) Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın; a) Bu Kanunda, b) Türk Medenî Kanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ilâ 969 uncu maddelerinde, c) 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447,  yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ilâ 554, havale hakkındaki 555 ilâ 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde, d) Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta, e) Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde, f) Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde, öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

II.Ana kavram-1: Mutlak ticari dava … tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın; a) Bu Kanunda, b) Türk Medenî Kanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki … maddelerinde, c) … Türk Borçlar Kanununun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki … , *rekabet yasağına ilişkin…, *yayın sözleşmesine dair …, *kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen …, *komisyon sözleşmesine ilişkin …, *ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan …, *havale hakkındaki …, *saklama sözleşmelerini düzenleyen … maddelerinde, d) Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta, e) Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde, f) Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde, öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları … ticari dava … sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

II.Ana kavram-2: Nisbî ticari dava “Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları … ticari dava … sayılır.” >> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

II.Ana kavram-2: Nisbî ticari dava “Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları … ticari dava … sayılır.” * İki tarafın da ticari işletmesi olacak (tescilli işletme olması şart değil) *Dava iki tarafın ticari işletmesi ile ilgili bir husustan doğacak > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

II.Ana kavram-2: Nisbî ticari dava “Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları … ticari dava … sayılır.” * İki tarafın da ticari işletmesi olacak (tescilli işletme olması şart değil) *Dava iki tarafın ticari işletmesi ile ilgili bir husustan doğacak Dikkat: Ticari işletme işleten gerçek kişilerde ve dernek ve vakıflarda “ticari olmayan ilişkiler alanı” da var… Dikkat: İktisadi işletmeleri sebebiyle ve dolaylı olarak devlet de ticari dava tarafı olabilir 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. Yardımcı kavramlar A. Ticari işletme (m. 11) “(1) Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.” “(2) Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır, Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir.” > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. Yardımcı kavramlar A. Ticari işletme (m. 11) “(1) Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve  bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.” “(2) Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır, Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir.” Dikkat: Kişi varlığı değil malvarlığı türünden bir varlık. Hukuki işlemin ve davanın tarafı değil daima konusu. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III.Yardımcı kavramlar B.Ticari iş (m. 3) “Bu Kanunda düzenlenen hususlarla bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlem ve fiiller ticari işlerdendir.” >> >> > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III.Yardımcı kavramlar B.Ticari iş (m. 3) “Bu Kanunda düzenlenen hususlarla bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlem ve fiiller ticari işlerdendir.” İŞİN TİCARİ İŞ OLMASININ; *Genel sonucu= Ticari işlerden doğan bütün davalarda ticari hükümler öncelikle uygulanır. *Özel sonuçlar= TTK’daki bazı özel hükümler devreye girer. >> >> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

İşin ticari iş olmasının özel sonuçları Ticari işlerde teselsül karinesi geçerli (m 7) Ticari işlerde faize ilişkin olarak alacaklıyı koruyan özel kurallar var (m. 8 vd.) >> > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

İşin ticari iş olmasının genel sonucu Ticari işlere ticari hükümler öncelikle uygulanır. >> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

İşin ticari iş olmasının genel sonucu= Ticari hükümlere öncelik (m “Mahkeme, hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde, ticari örf ve âdete, bu da yoksa genel hükümlere göre karar verir.” > 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

İşin ticari iş olmasının genel sonucu= Ticari hükümlere öncelik (m “Mahkeme, hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde, ticari örf ve âdete, bu da yoksa genel hükümlere göre karar verir.” BÖYLECE: *Uygulanacak hüküm sıralaması değişir. *Ticari örf ve adet adi kanun hükümlerinin önüne geçer. *Yazısız kural yazılı kuralın önüne geçmiş olur. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. İlişkili kavramlar C. Ticari hüküm (m. 1/1) “(1) Türk Ticaret Kanunu, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun ayrılmaz bir parçasıdır. Bu Kanundaki hükümlerle, bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlem ve fiillere ilişkin diğer kanunlarda yazılı özel hükümler, ticari hükümlerdir.” *Ticari hükümler koyan kanunlardaki zamanaşımı süreleri emredicidir (m. 6) 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. Yardımcı kavramlar : D.Gerçek kişi tacir (m. 12 vd.) *Kendisi adına ticari işletme işletilen gerçek kişi *Ticaret şirketi ortağı (hakim ortak da olsa) tacir değil * Şirketler topluluğunda “hakim teşebbüs tacir sayılır” (m. 195/5) * “Güvenden doğan sorumluluk” (m. 209) sebebiyle “Hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur.” Bu sorumluluk davası Yeni TTK ile (artık) ticari davadır. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. Yardımcı kavramlar : E.Tüzel kişi tacir (m. 16) “(1) Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar  da tacir sayılırlar.” >> >> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. Yardımcı kavramlar : E.Tüzel kişi tacir (m. 16) “(1) Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.” “(2) Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri ile kamu yararına çalışan dernekler ve gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar, bir ticari işletmeyi, ister doğrudan doğruya ister kamu hukuku hükümlerine göre yönetilen ve işletilen bir tüzel kişi eliyle işletsinler, kendileri tacir sayılmazlar.” >>> 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal

III. Yardımcı kavramlar : E.Tüzel kişi tacir (m. 16) *1. Gelir elde etme amacıyla kurulanlar a-Ticari işletme işletmek üzere kurulanlar (m. 211-Kollektif ve m.304-komandit şirketler) b-Ticari işletme işlettiği varsayılanlar (Anonim, limited ve kooperatif şirketler ve A.Ş. KİT’ler) >> Prof. Dr. Ahmet Battal 8.1.2019

III. Yardımcı kavramlar : E.Tüzel kişi tacir (m. 16) *1. Gelir elde etme amacıyla kurulanlar a-Ticari işletme işletmek üzere kurulanlar (Kollektif ve komandit şirketler) b-Ticari işletme işlettiği varsayılanlar (Anonim, limited ve kooperatif şirketler ve A.Ş. KİT’ler) *2. İdeal amaçlar için kurulan ama bu amaçları için ihtiyaç duyduğu geliri elde etmek üzere ticari işletme işleten tüzel kişiler (Vakıflar, dernekler) > Prof. Dr. Ahmet Battal 8.1.2019

III. Yardımcı kavramlar : E.Tüzel kişi tacir (m. 16) *1. Gelir elde etme amacıyla kurulanlar a-Ticari işletme işletmek üzere kurulanlar (Kollektif ve komandit şirketler) b-Ticari işletme işlettiği varsayılanlar (Anonim, limited ve kooperatif şirketler ve A.Ş. KİT’ler) *2. İdeal amaçlar için kurulan ama bu amaçları için ihtiyaç duyduğu geliri elde etmek üzere ticari işletme işleten tüzel kişiler (Vakıflar, dernekler) *3. Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri tacir olmaz. Ama ticari işletme işletiyor olabilir. Bu halde davası ticari dava olur! Prof. Dr. Ahmet Battal 8.1.2019

Bu çalışma bir taslaktır Sorularla zenginleştirmeyi umuyoruz. Sabrınız ve ilginiz için teşekkürler. 18.05.2019 Prof. Dr. Ahmet Battal battal@gazi.edu.tr