İSLAM VE KALKINMA ADYÜ 2019 BAHAR

KALKINMA Günümüzde kalkınma konusunun dünya çapında, özellikle de İslam dünyası açısından büyük bir önem kazandığı, bu alanda son zamanlarda ciddi biçimde araştırmalar yapıldığı görülmektedir. Müslüman ülkelerin dünya genelinde geri kalmışlığı, bu ülkelerde fakirlik sorununun gün geçtikçe büyümesi kalkınma konusunun önemini giderek artırmıştır. Nitekim, kalkınma konusunun İslam dünyasının yakın geçmişte üzerinde en çok durduğu konulardan bir tanesi haline geldiği görülmektedir.

İSLAM VE KALKINMA İslam öğretileriyle müslüman toplumun hayatın her sahasında başarılı ve söz sahibi olmasını ve geri kalmamasını emreder. Gerek sosyal, gerek ekonomik ve gerekse idârî sahada müslümanlara yapılan yönlendirmeler aslında bu sahalarda başarıya ulaşmanın yol haritalarıdır.

Resûlullah’IN (SAV) MEDİNEDE İLK İŞLERİ Resûlullah (s) Medine’de ilk Müslüman toplumun inşa sürecinde ilk iş olarak Mescid-i Nebevî ve Medine pazarının kurulmasını temin etmiş, Medine Vesîkası’nı hazırlamış ve Muhacirle Ensar arasında muâhât (kardeşlik) projesini gerçekleştirmiştir. Anlaşıldığı üzere, Allah Resûlü tebliğini ibadet ve ahlak ile sınırlı tutmamış, ekonomik, sosyal ve idârî açıdan güçlü bir toplum oluşması için gerekli adımları hızla uygulayarak Medine’deki ilk müslüman toplumun kalkınmasının altyapısını hazırlamıştır.

GÜNÜMÜZ KALKINMA ANLAYIŞI kalkınma çok boyutlu bir yapısal değişim ve dönüşüm Kalkınma bir ülkenin insanlarının iktisadî, idarî ve sosyal açılardan refahını artıran tüm süreç ve politikaları kapsar.

KALKINMANIN İKTİSADİ BOYUTU DENGELİ GELİR DAĞILIMI İKTİSADİ BÜYÜME KALKINMANIN FİNANSMANI: SERMAYE BİRİKİMİ TÜKETİMDE DENGE; İSRAFIN OLMAMASI TASARRUF YATIRIM PLANLAMA piyasa düzenlemeleri beşerî sermaye: Eğitim ve Sağlık

KALKINMANIN SOSYAL BOYUTU SOSYAL SERMAYE GÜVEN VE SOSYAL BÜTÜNLÜK SOSYAL GÜVENLİK SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA

KALKINMANIN İDARİ BOYUTU İYİ İDARE (YÖNETİŞİM) SORUMLULUK HESAP VEREBİLİRLİK İSTİHDAMDA EHLİYET VE LİYAKAT HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ ŞEFFAFLIK, YOLSUZLUKLARIN ÖNLENMESİ KATILIMCILIK ETKİNLİK GÜÇLÜ KURUMSAL YAPI

KalkINMA İLE İLGİLİ BİR HADİS “Sıla-i rahim, güzel ahlak ve iyi (arkadaşlık ve komşuluk) ilişkileri ülkeleri imar eder ve ömrü uzatır.” Mezkûr hadiste toplumsal güven ve güçlü ilişkilere dayanan sosyal sermayenin bir ülkenin kalkınmasına yapacağı katkıya bir işaret vardır. karşılıklı güvenin hâkim olduğu toplumlarda ekonomik işlemler daha az maliyetle, daha hızlı ve daha kolay yapılabilmekte, böylece kalkınma bağlamında iktisâdî hayatın işleyişi çok daha verimli hale gelebilmektedir.

KALKINMA İLE İLGİLİ AYETLERİN TAHLİLİ

İnsanın yeryüzünü imar etme görevi “O, sizi yeryüzünden (topraktan) yarattı ve sizi oranın imarında görevli kıldı.” Yeryüzünün imarının bir vecibe olduğu anlaşılıyor. Hud 11/61.

İnsanın yeryüzünde yetkili kılınması “O, sizi yeryüzünde halifeler (oraya hâkim kimseler) yapan, size verdiği nimetler konusunda sizi sınamak için bazınızı bazınıza derece derece üstün kılandır.” el-Enam 6/165. İnsan, Cenabı Hak tarafından yeryüzünde bir vekil olarak yaratılmış ve kendisine dünya ve ahiret maslahatı için tabiat üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi verilmiştir.

Çalışmaya ve maddî ilerlemeye teşvik Kur’ân-ı Kerim’de son derece sık tekrarlanan infâk ve diğer mâlî ibadetler ancak belli bir mal varlığına sahip olmayı gerektirmektedir. Bu yönüyle düşünüldüğünde, çalışıp toplumun diğer fertlerine yardımcı olabilecek bir mal varlığı edinmeye ve kazanç sağlamaya dolaylı yoldan ciddi bir teşvik yapıldığı anlaşılmaktadır.

Çalışmaya ve maddî ilerlemeye teşvik Ayetlerde geçen diğer bir dikkat çekici husus, “(Cuma) namazını kıldıktan sonra yeryüzüne dağılıp Allah’ın lutfundan nasibinizi arayın.” ayetinde geçtiği gibi, çalışıp rızık kazanmak için uğraşmaya Kur’ân-ı Kerim’de “Allah Teâlâ’nın lütfunu aramak” ifadesi kullanılmış ve pek çok yerde, çalışmak bu şekilde vurgulanmıştır. Böylece çalışmaya dînî bir anlam da yüklenerek ciddi bir teşvik yapılmaktadır. el-Cuma 62/10.

Çalışmaya ve maddî ilerlemeye teşvik “Onlara karşı gücünüz yettiği kadar kuvvet ve savaş atları hazırlayın.” ayeti, maddi açıdan güçlenmeyi ve ilerlemeyi teşvik eden diğer bir önemli ilâhî beyandır. Günümüzde bu caydırıcılığın ve söz sahibi olmanın, ekonomik ve bilim alanında sağlanması gerekli ilerlemelerle olacağı ise izahtan vârestedir.

Çalışmaya ve maddî ilerlemeye teşvik “Allah'ın sana verdiğinden (O'nun yolunda harcayarak) ahiret yurdunu iste; ama dünyadan da nasibini unutma.” ilâhî beyanı ise İslam’ın itidal ve zühd anlayışını yansıtmakta, böylece asıl hedef olarak ahiret gösterilmekle beraber dünyanın, hırsla istenmemek kaydıyla, yukarıda zikredilen gaye ve maslahatlara matuf olarak dikkate alınması istenmektedir. el-Kasas 28/77.

Çalışmaya ve maddî ilerlemeye teşvik “Şüphesiz ki, bir kavim kendi durumunu değiştirmedikçe Allah (cc) onların durumunu değiştirmez.” ayeti kerimesi gösterilen bu hedeflere ulaşmak için ciddi bir kollektif gayret harcanmasının gerekli olduğunu ifade etmektedir er-Ra’d 13/11.

«Onlar (müminler) boş iş ve sözlerden yüz çevirirler.» Müminun 3 Zamanı değerlendirme «Onlar (müminler) boş iş ve sözlerden yüz çevirirler.» Müminun 3

sermaye birikimine teşvik “Allah'ın (cc) geçiminize dayanak kıldığı mallarınızı aklı ermezlere vermeyin. Kendilerine bunlardan yedirin, giydirin, onlara güzel söz söyleyin” ayetiyle kalkınmanın finansmanı için son derece gerekli olan sermayenin muhafazasına dikkat çekilmektedir. Kuran Yolu Tefsiri’ndeki izah: “Kısıtlı olanlara ait (onların mülkiyetinde bulunan) mallar için “mallarınız” ifadesinin kullanılması “millî servet” kavramına, “geçiminize dayanak kıldığı” ifadesi de insan hayatında malın önemine işaret etmektedir.”

sermaye birikimine teşvik “Makâsıdu'ş-şerîa” olarak bilinen ve dinin bir bütün olarak düşünüldüğünde korunmasını hedeflediği beş asıldan (can, din, akıl, mal ve nesil) birinin malın korunması olduğu fikri İslam’da sermayenin birikimine ve muhafazasına verilen öneme işaret eden oldukça önemli ve kalkınmanın finansmanının bu şekilde sağlanması hasebiyle konumuzla yakından alakalı bir husustur.

Dünyada güzel bir hayat, üstünlük ve emniyet vaad edilmesi Bazı ayetlerde, imân etme ve takva sayesinde Cenab-ı Hakk’ın bir toplumu dünyada da refaha kavuşturacağı, öte yandan nankörlük etme sonucunda tam aksine dünyada içinde oldukları refahı kaybettikleri nakledilmektedir. Dolayısıyla dünyada huzurlu ve bolluk içinde bir hayat ile Allah’a iman ve itaat arasında bir bağlantıya dikkat çekilmektedir.

KALKINMA İLE İLGİLİ HADİSLERİN TAHLİLİ

Çalışmanın Önemi “Kuvvetli mümin, Allah’a (cc) zayıf müminden daha hayırlı ve daha makbuldür. Yine de her birinde hayır vardır. Sana fayda veren şeye çaba göster; Allah’dan yardım dile ve âciz olma…” Müslim, “Kader”, 34; İbn Mâce, Zühd, 14; Ahmed b. Hanbel, Müsned, XIV, 395; İbn Hibbân, Sahîh, XIII, 28.

Acizlikten ve Tembellikten Sakındırma “Allah’ım, sıkıntıdan, üzüntüden, acizlikten, tembellikten, cimrilikten, borcun belimi bükmesinden ve insanların kahrından (baskısından) sana sığınırım.” Hadiste geçen acizlik ve tembellik geri kalmışlığın önde gelen faktörlerini, borcun beli bükmesi ve insanların tahakkümü de geri kalmışlığın sonuçlarını ifade etmesi bakımından mezkûr hadis önemle üzerinde durulması gerekli bir nebevî mesajdır. Tirmizî, “Daavât”, 71; Buhârî, “Cihâd”, 25; Müslim, “Zikir”, 17.

Zamanı Değerlendirme “İki nimet vardır ki insanların çoğu bunları değerlendirme ve kıymetini bilme hususunda aldanmıştır. Bu iki nimet sağlık ve boş vakittir.” Buhârî, “Rikak”, 1 «Malayaniyi terk etmek kişinin İslam’ının güzelliğindendir.» Tirmizî, Zühd 11

İHSAN BİLİNCİ (HER İŞİ EN GÜZEL ŞEKİLDE YAPMAK) «Cenabı Hak her işte ihsanı yazmıştır (emretmiştir).» Müslim Sayd 57 KURAN KERİM’DE EN GÜZELE TEŞVİK En güzel yolla mücadele [en-Nahl, 125; el-Ankebüt, 7] Sözün en güzeline tabi olmak [ez-Zümer, 18] . Geçmiş müslümanları güzelce izlemek Tevbe, 100

MalIn doğru kullanIldığında hayırlı OLMASI “Salih kimse için, hayırlı mal ne güzeldir” Buhârî, el-Edebu’l-Mufred, s.112 “Allah'dan korkan (takva sahibi) kimse için zenginlikte beis yoktur” Buhârî, el-Edebu’l-Mufred, s. 113 “Şüphesiz bu dünya malı, (sanki) yeşil renkli, yemesi tatlı bir meyvedir. Her kim bu malı meşru dairede kazanır ve hak yolda harcarsa o kişi için o mal ne güzel bir yardımcı olur.” Buhârî, “Rikâk”, 7

MalIn doğru kullanIldığında hayırlı OLMASI gıpta edilebilecek iki kişiden birisi Allah’ın (cc) mal verip de bu malı hak yolunda infak eden kimsedir. Buhârî, “Zekât”, 5 “Yüksek el (veren el), alçak elden (alan elden) hayırlıdır. Sadakanın en faziletlisi, sadakanın sahibini zengin bırakan (ve fakirliğe düşürmeyen) sadakadır.” Buhârî, “Zekat”, 18

Fakirliğin ve Borcun Sakıncaları Fakirlik, ancak imkânı olan kişilerin yapabileceği sadaka, zekat, yardımlaşma, hac gibi pek çok ibadeti yapmaya engel olduğu gibi, içinde bulunduğu duruma gereken rıza ve sabrı gösteremeyen insanlar için sakıncalı da olabilir. “Allah’ım! Küfürden ve fakirlikten sana sığınırım.” Nesaî, “İstiâze”, 28

Fakirliğin ve Borcun Sakıncaları “Fakirlikten ve darlıktan, zelil olmaktan, zulmetmekten, zulme uğramaktan Allah’a sığının.” Nesaî, “İstiâze”, 13 “Bir müminin kendini zillete düşürmesi yakışmaz.” Tirmizî, “Fiten”, 66 “Allahım, ben günâhtan ve borçtan sana sığınırım" Buhârî, “İstikraz”, 11

Maddî İlerlemeye Teşvik “Eğer müslüman bir kişi bir fidan diker, ondan bir insan, hayvan, yahut kuş yerse, bu mutlaka onun için kıyamet gününe kadar bir sadaka olur.” toplumun ihtiyaç duyduğu sahalarda yatırımlar yaparak topluma faydalı olmak, evleviyetle teşvik edilmiş olmaktadır. Müslim, “Musâkât”, 10

Kalkınmanın İki Yönü Resûlullah (s) ileride bir kişinin el-Hîre’den hareket edip Allah'tan başka hiç kimseden korkmayarak tâ Ka'be'yi tavaf ettiğini göreceğini ve sadaka alacak kimse aranıp bulunamayacağını ifade etmiştir. Bahsi geçen hadis-i şerifte kalkınmadan beklenen iki önemli olguya dikkat çekilmektedir: Toplumsal huzur ve güven ile toplumun tüm kesimlerine yayılmış refah seviyesi Buhârî, “Menâkib”, 25.

İSLAM DÜŞÜNCE TARİHİNDE VE GÜNÜMÜZDE KALKINMA Hz. Ali’nin (r) Mısır’daki valisine yazdığı mektup Mâverdî Edebu'd-Dunyâ ve'd-Dîn Ragıp İsfahani ez-Zerîa ilâ Mekârimi’ş-Şerîa İbn Haldun Mukaddime Yusuf Karadâvî, “Muşkiletu’l-Fakr ve Keyfe Âlecehu’l-İslam” Ali Hıdr Bahît “et-Temvîlü’d-Dâhilî li’t-Tenmiyeti’l-İktisâdiye fi’l-İslâm« Ömer Çapra “The Islamic Vision of Development in the Light of Maqasid Al-Shariah”