ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA Doç.Dr.Mehmet M.ÖZAYDIN Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi

DENETİM VE İZLEME Çok sayıdaki sözleşme ve tavsiyenin denetlenmesi sorunu Amaç; kuruluş yıllarından itibaren herkesçe kabul gören, etkin bir denetim sisteminin kurulması

Denetim ve İzleme Genel Denetim Özel Denetim Raporlara Dayalı Genel Denetim (Düzenli) Hükümet Raporları Uzmanlar Komisyonu Konferans Komitesi Yakınmalara Dayalı Genel Denetim Sendikal Örgütlerin Yakınmaları Üye Devletlerin Yakınmaları Özel Denetim Sendika Özgürlüğü Komitesi

Hükümet Raporları Her üye devlet onayladığı sözleşmelerin uygulamaya konulması için alacağı önlemler hakkında ILO’ya yıllık raporlar vermekle sorumludur. Hükümet raporları düzenlidir ve içeriği ILO tarafından belirlenir Bunun dışında; Sözleşmeden doğan yükümlülükler yerine getirilmediğinde Uygulamaya konulduğunda sorunla karşılaşıldığında Uygulamada sosyal taraflardan tepki ile karşılaşıldığında daha sık rapor hazırlanır Onaylanmış sözleşmelere ilişkin raporların formları Yönetim Konseyi tarafından hazırlanır. Raporda; Sözleşme ile yapılan düzenlemenin uyumu Mevzuat dışında yapılan diğer düzenlemeler ile ilişki (yargı kararları) Mevzuatın ve raporların hazırlanmasında sosyal taraflara danışma yöntemi

Uzmanlar Komisyonu (Yapısı) 1926’da kurulmuş, üçlü temsilin istisnalarından biridir. ILO Genele Müdürü’nün önerisi ve Yönetim Konseyi tarafından atana 20 kişiden oluşur. Sosyal politika alanında birikim ve uzmanlıklarıyla tanınan uzmanlar arasından seçilir. Tam bir bağımsızlık ve yansızlık içinde hareket ederler. Yenilenebilen üçer yıllık süreler için seçilirler. 2002 yılından itibaren üyelerin en fazla 15 yıl görev yapma kısıtlaması getirilmiştir. (Üçer yıllık beş dönem)

Uzmanlar Komisyonu (Görevleri) Hükümet raporlarının hukuksal ve teknik denetimini yapar. Üç tür rapor incelemesi gerçekleştirir; Onaylanan sözleşmelere ilişkin üye devletlerin hazırladığı raporlar ILO Anayasası gereğince üye devletlerce gönderilen raporlar Onaylanmayan sözleşme ve tavsiyelere ilişkin raporlar Komisyon değerlendirmelerini, gözlem ya da üye ülkeden doğrudan istem olmak üzere iki şekilde gerçekleştirir. İlgili hükümet istemi yanıtlamaz ya da gerekli önlemleri almazsa, Komisyon sorunu açık gözlem olarak ortaya koyar. Bu yöntem ile hükümete biraz daha süre verilir. Uzmanlar komisyonu raporu bir durum tespitidir. Komisyon raporlarını Mart ayında yayınlar ve Konferansa sunar. Ekonomik ve sosyal konulara değinmeden sadece teknik inceleme yapması eleştiri konusudur.

Konferans Komitesi (Aplikasyon Komitesi) Hükümet raporları ve uzmanlar komisyonu raporlarını Konferans sürecinde inceleyen komitedir. Üçlü yapıdadır ve teknik denetimin tamamlayıcısıdır. Konferansta üye ülkeyi uzmanlar komisyonu raporundaki noktaları açıklamaya çağırır. Üye hükümetlerle yazılı ya da sözlü sıkı tartışmalar yaşanır. Daha çok ciddi ve önemli sorunlar üzerine yoğunlaşır. Konferans komitesi bazı durumlarda üye ülkeyi özel listeye alır.

Özel Paragraf- Özel Liste (Kara Liste) Konferans komitesi üye ülkelere ilişkin denetleme sürecinden memnun olmazsa ILO merkezli en ağır yaptırım olan özel paragrafı uygulayabilir. Özel paragraf uygulaması; Onaylanan ve komisyonda tartışılan sözleşmenin uygulanmasındaki ciddi aksaklıkların giderilememesi Onaylanan sözleşmeye ilişkin iki yıl rapor yollamamak Son beş yılda onaylanmamış sözleşme ve tavsiyelere ilişkin rapor yollamamak Uzmanlar komisyonu istemlerine cevap vermemek Konferans komitesinin sürekli çağrılarına cevap vermemek Genel konferansın son yedi toplantısında kabul edilen sözleşmelerin yetkili makama sunulması konusunda bilgi göndermemek Türkiye 1978, 1979, 1980, 1983 ve 1989 yılında özel paragrafa alınmıştır.

Yakınmalara Dayalı Genel Denetim Sendikal örgütlerin yakınmaları Üye devletlerin yakınmaları

Sendikal Örgütlerin Yakınmaları İşçi ya da işveren örgütleri gerekli düzenlemenin yapılmadığı ya da eksik yapıldığı gerekçesiyle büroya müracaat edebilirler. Her yakınma yönetim konseyinin üç üyesinden oluşan üçlü bir komite tarafından incelenir. Yakınmanın konusu sendikal haklar ise yakınma sendika özgürlükleri komitesine gönderilir. Yakınmanın kabul şartları; Yazılı olması İşçi- işveren örgütünce yapılması Üye devletin onayladığı bir sözleşmeye ilişkin olması Uygulama sorununun nereden kaynaklandığının belirtilmesi Konsey, yakınmayı büro yoluyla ilgili hükümete ileterek savunma ister Hükümetin savunması yeterli görülmezse yakınma ve yanıtın açıklanma hakkı vardır. Çok başvurulan bir yöntem değil

Üye devletlerin yakınmaları Aynı sözleşmeyi onaylayan iki devlet arasında diğer devletin yeterli düzenlemeleri yapmadığı iddiası ile gerçekleşir Yönetim konseyinin ilgili hükümetten doğrudan cevap isteme yetkisi vardır. Hükümet yanıt vermez ya da yanıt yeterli görülmezse soruşturma komisyonu oluşturulur. Bağımsız ve seçkin üyelerden oluşan komisyon yargı benzeri bir inceleme yaparak bir rapor hazırlar. (ilk derece mahkemesi) Soruşturma komisyonu tanık dinleyebilir ve üye ülkeyi ziyaret edebilir. Komisyonun hazırlayacağı tedbirler ve süre sınırı belirtilir. Büro, raporu yönetim konseyi ve muhatap ülkelere gönderir. İlgili hükümet raporda yer alan önerilerin kabul ya da reddine ve uyuşmazlığı Uluslararası Adalet Divanına götürüp götürmeyeceğini üç ay içinde Büroya bildirmek zorundadır.

Üye Devletlerin Yakınmaları (Uluslararası Adalet Divanı) Üye devletlerin yaşadığı soruna ilişkin Divan tarafından verilen kararlar kesindir. Divan soruşturma komisyonu raporunu onaylayabilir, değiştirebilir ya da ortadan kaldırabilir. (üst mahkeme) Üye devletlerin Uluslararası Adalet Divanı kararlarına uymaması halinde; ILO temsilciliği kapatılabilir Teknik yardımlar kesilebilir Teknik toplantılar sonlandırılır

ÖZEL DENETİM Neden özel bir denetim yöntemine ihtiyaç duyulmuştur; Genel denetimin daha çok onaylanmış sözleşmelere yönelik olması Genel denetimin sadece ILO üyesi ülkelere yönelik olması Sendikal hak ihlallerine ilişkin genel denetim yönteminin yavaş işlemesi Sendikal özgürlüklerin uluslararası sosyal politika hedeflerine ulaşmada önemli bir yere sahip olması

Sendika Özgürlüğü Komitesi Yönetim konseyi üyeleri arasından seçilen 9 asıl ve 9 yedek üyeden oluşur. Üçlü yapıda oluşturulmuştur. Komite başkanı üçlü yapı dışında bağımsız birisidir. Yönetim konseyi toplantı dönemlerinde ve konferans öncesinde ve yılda üç kez Cenevre’de toplanır. Yargı benzeri işlevler yapar. Kararları oy birliği ile almaya çalışır Özellikle 87 ve 98 sayılı sözleşmelere işlevsellik kazandırmayı amaçlar Doğrudan sendikal haklarla ilgilenir. Hükümetleri suçlayıcı kararlar alamaz. Kararlar uygulamaya konulma gücünden yoksundur.

Özel Denetimin Sonuçları Uluslararası içtihat ve sendikal haklar hukuku oluşmuştur. Sendikal hakların gelişiminde büyük katkılar sağlamıştır. ILO sözleşmelerin açığını kapatan uluslararası ilkeler bütünü olmuştur. Uluslararası kamuoyu sendikal haklar konusunda dinamik tutulmuştur. Hükümet ve işverenler, işçi örgütlerinin baskılarını daha fazla hissetmişlerdir. Hükümetler sorunlar uluslararası alana taşınmadan çözüm geliştirme yoluna gitmişlerdir. Sendikal haklara ilişkin 87 ve 98 sayılı sözleşmeler en çok onay alan sözleşmeler olmuşlardır. Sendikal hakların gelişimi ve çatışma yönetimi ekseninde önemli katkılar sağlamıştır.

Dersimiz tamamlanmıştır… Sorularınızı bekliyor ve Teşekkür ediyorum… Doç.Dr.Mehmet M.ÖZAYDIN