RENK ÇEŞİTLERİ VE BUNLARIN ETKİLERİ ÖĞR. GÖR. BETÜL HALİME UZUNAY

Tabiata, etrafımızı saran türlü cins ve biçimdeki varlığa baktığımız zaman; binlerce renk ve görünüşü müşahede ederiz. Bu, bin bir çeşit renk bizim duyularımız üzerinde farkında olarak veya olmayarak birçok etkiler meydana getirir: Psikologlar, insanlar üzerinde en fazla etki bırakan duyunun görme duyusu olduğunun kanısına varmışlardır. Son zamanlarda ruh bilginlerinin yaptığı araştırmalardan anlaşılıyor ki, bazı renkler insana neşe verir, bazıları kederlendirir. Bazı renkler dinlendirir, bazıları sıkıntı verir. Diğer taraftan bazı renklerin serin, sakin ve bazılarının da sıcak ve etkili bir hava yarattığı söylenmektedir.

Gözümüzde ve ruhumuzda meydana getirdikleri çeşitli etkiler ile varlıklarını belirten renkler, sayılamayacak kadar çoktur. Bu çeşitli renkleri gözden geçirip, inceleyecek olursak bunların başlıca üç ana renge dayandığını görürüz. Bütün bu renklerin meydana gelmesine sebep olan, üç renk: kırmızı, sarı ve mavi’ dir. Bu üç temel renge “ANA RENKLER” de denilir. Ana renklerin birbiri ile karışımından, ikinci derecede; turuncu, yeşil ve mor renkler meydana gelir. Bunlarda ara renklerdir.

Kırmızı + Sarı = Turuncu Sarı + Mavi = Yeşil Mavi + Kırmızı = Mor

Böylelikle elde edilen renklerinde birbirleriyle değişik oranlarda karıştırılması sonucunda, çeşitli renkler meydana getirilebilir.

SICAK VE SOĞUK RENKLER Yapılan incelemeler sonucunda, bütün renkler-üzerimizde bıraktıkları etki ve yarattıkları havaya göre başlıca iki grupta toplanırlar: 1. SICAK RENKLER: Sıcak renkler, bize ateşi ve sıcaklığı hatırlatan ve yansıtan renklerdir. Bunların başlıcaları; kırmızı, sarı ve turuncudur. Ayrıca bu renklerin değişik tonlarda karışımından meydana çıkan: Altın sarısı, kayısı ve bal rengi, şarap kırmızısı, pembe, vişne çürüğü, zeytin yeşili, kahverengi gibi renkler de “sıcak renkler” dendir.

Sıcak Renklerin Özellikleri: Sıcak renkler; aktif olup canlı ve gösterişli bir özelliğe sahiptirler. Bir oda dekorasyonuna canlılık ve çeşni verirler. Bir yeri aslından daha küçük gösterirler. Sıcak renkler, soğukta ve serin yerlerde kullanılırsa sıcaklılık ve canlılık verirler. Fakat sıcak ortamda kullanılırsa, bunaltıcı ve rahatsız edici bir etki yaratırlar.

2. SOĞUK RENKLER: Soğuk renkler bize soğukluğu ve serinliği hatırlatan renklerdir. Mavi, mor ve mavi ile yeşil tonu taşıyan renkler üzerimizde bir serinlik ve sakinlik hissi yarattıklarından bunlara “Soğuk renkler” denilmektedir. Bu cümleden olmak üzere; gök mavisi, deniz mavisi, çivit mavisi, Türk mavisi, nefti menekşe rengi ve leylak rengini sayabiliriz. Sıcak ve soğuk renklerin sınırı, yeşil ile kırmızı-mor renklerden geçmektedir. Burada yeşil renk, kritik yerdedir. Bunun için, yeşil renk; yerine göre sıcaklık veya soğukluk etkisi yaratır: Şayet yeşil renkte, sarı renk ahengi üstünse “sıcak” mavi renk etkisi üstünse “soğuk” renk grubuna dahil olur.

Soğuk Renklerin Özellikleri: Soğuk renkler, insanın üzerinde hoş serin, dinlendirici ve tazelik verici etkileriyle göze çarparlar. Dolayısıyla istirahat ve sakinlik ihtiyacımızı karşılarlar.

Bu renkler; bir yeri aslından daha büyük gösterirler Bu renkler; bir yeri aslından daha büyük gösterirler. Yazın sıcakta kullanılırsa serinlik ve rahatlık hissi verirler. Fakat soğukta kullanıldığında üşütücü ve soğuk bir hava yaratırlar. Odalarımızın ve mobilyaların, kullanılış durumları ile özellikleri, mevsimler göz önünde bulundurularak; her iki grupta bulunan renkleri kullanmak en uygunu, en doğrusudur. Sıcak ve soğuk renkler bir arada kullanılmayıp, ayrı olarak düşünülecek ise birbirine yakın olarak bulundurulmalıdır.

TAMAMLAYICI ( MÜTEHHİM ) RENKLER Üç ana renkten ( kırmızı, sarı, mavi ) ikisinin birleşmesi halinde geriye kalan üçüncü renge “tamamlayıcı renk” adı verilir. Sarı ile mavinin birleşmesinden yeşil renk meydana geldiğine göre, geriye kalan üçüncü ana renk olan kırmızı; yeşilin tamamlayıcısıdır. Yani yeşilin tamamlayıcı (kırmızı+sarı) den geriye kalan, kırmızı renktir. Bunun gibi, morun (kırmızı+mavi) tamamlayıcısı sarı; turuncunun (kırmızı+sarı) tamamlayıcısı, mavidir.

Diğer taraftan da: Kırmızının tamamlayıcısı yeşil, sarının tamamlayıcısı mor, mavinin tamamlayıcısı da turuncu renktir. Tamamlayıcı renkler, beraber bulundukları vakit daha kuvvetli ve etkili görünürler; tek oldukları zamandan daha “bütün “ ve “hoş” bir ahenk yaratırlar. Örneğin; kırmızı rengin yanında yeşil, mavi rengin yanında turuncu renkler, yalnız başına gösterdikleri etkiden daha kuvvetli bir etki, gösteriş ve ahenge sahip olurlar.

NÖTR RENKLER Nötr renkler, beyaz, siyah ve kurşuni gibi tarafsız renklerdir. Bunlar belli başlı bir renk özelliğinden ziyade, çeşitli renklerin elde edilmesine yardımcı olurlar. Nötr renkler, dinlendiricidir; doyurucu manalı ve olgun bir etkileri vardır. Bunlardan siyah renk, derinlik ve karanlık beyaz ise aydınlık, temizlik ve yakınlık hissi yaratır.

RENKLERİN DİLİ Renklerin özelliklerine göre, meydana getirdiği ve aksettirdiği değişik havadan, insan ruhu çeşitli şekillerde etkilenir. Yerine göre bir huzur, ferahlık ve sakinliğe yahut kötümserliğe kavuşur. Bununla beraber renklerin üzeremizde bıraktığı etkiler; özel durumumuza, ruh haletimize ve tabiat şartlarının mevcut reaksiyonlarına bağlıdır. Etrafımızda bulunan ve karşılaştığımız çeşitli renklerin günlük hayatımızda bıraktıkları etkileri, bazen önemli derecede hisseder ve çok defa da farkında dahi olmayız. Bu konuda çoğu zaman hissi ve alışıla gelmiş durumlarda renklerin çeşitli reaksiyon ve etkilerini gözden geçirelim:

KIRMIZI : Kırmızı, sıcak, ateş, kan, şehvet, aşk, dinamizm, güç, heyecan, azim ve agresiflik gibi kavramları simgeler. Kan basıncını ve solunumu hızlandırabilir. İnsanları çabuk karar almaya ve beklentileri arttırmaya teşvik edici bir etkisi vardır. Kırmızı, dikkat çekici bir renktir. Kırmızı renkteki kelimeler ve objeler insanların dikkatini hemen çeker. Dekorasyon ve dizayn yaparken kırmızı cisimlerin mükemmel olması önemlidir çünkü insanlar bu objeleri hemen fark edecektir. Arabalar konusunda kırmızı renk ile hırsızlık oranı arasında pozitif bir korelasyon vardır.

KIRMIZI : Kırmızı, duygusal olarak oldukça yoğun ve aşırı bir renktir. Kırmızı kıyafetler ruhu canlandırıcı olabilir. Bazı durumda kırmızı kıyafet enerji ve güç mesajı gönderir ama aynı zamanda çatışmalara davetiye çıkarabilir. Kırmızı, hakimiyet kuran bir renktir. Zemin olarak değil, vurgu yapmak için kullanılmalıdır.

KIRMIZI : Kırmızı, odalar insanı huzursuz eder uzun süre seyredildiğinde sinirlerde gerginlik yapar.Özellikle hastane bahçelerinde, toplu halde kırmızı çiçeklere yer vermek uygun olmaz. Tansiyonu yükseltir, kan akışını hızlandırır fakat kırmızı renklerin dağınık olarak kullanıldığı odalar insanların zamanı unutmasına yol açar. İşte bu yüzden barlarda ve gazinolarda kırmızı renge ağırlık verilir. Ayrıca iştahı açma etkisi nedeniyle restorantlar sık sık kırmızı rengi dekorasyon için kullanırlar, dünyadaki ünlü gıda firmalarının hepsinin logosunun kırmızı olduğunu hayretle fark edeceksiniz.

SARI : Sarı, parlak limon sarısı gözü en çok yoran renktir. Bu parlak renkten yansıyan ışık gözleri aşırı derecede uyarır ve rahatsızlığa yol açar. Aynı zamanda sarı renk metabolizmayı hızlandırır. Odayı parlak sarıya boyarsanız bebeklerin ağlamasına ve büyüklerin sinirlenmelerine yol açarsınız. Ayrıca sarı sayfalı not defteri ve bilgisayar ekranında sarı renkli arka fon pek iyi bir fikir değildir; beyninizi uyararak konsantrasyonu arttırabilir fakat gözleriniz için zarar vericidir.

SARI : Sarı, az miktarlarda kullanıldığında parlaklık ve sıcaklık hissi verir. Şakacılığı, aydınlığı, yaratıcılığı, samimiyeti ve hayata karşı rahat bir tutumu simgeler. Tıpkı güneşli bir gün gibi davet çekicidir. Sarı güneş ışığı gibidir: kendinizi iyi hissetmek için orda olmasını istersiniz ama gözünüzün içine girmesini istemezsiniz.

SARI : Sarı, rengin pek çok farklı tonu vardır. Saf sarı bütün diğer tonlar arasındaki en neşeli ve güneşli olanıdır. Fakat bir parça koyulaşmış haline bakmak daha keyiflidir. Soluk sarı dikkati, çürümeyi, hastalığı, kıskançlığı ve hilekarlığı simgeler. Sarı söz konusu olduğunda seçilen ton oldukça önemlidir.

SARI : Sarı, geçiciliğin ve dikkati çekiciliğin ifadesidir. O yüzden taksiler sarıdır. Dikkat çeksin ve geçici olduğu bilinsin diye. Araba kiralama şirketleri de logolarında sarıyı kullanırlar. Ayrıca bu yüzden dünyada hiçbir banka ambleminde sarıyı kullanmaz. Paranın geçici değil, kalıcı olmasını isterler.

KAHVERENGİ : Kahverengi, doğal, rahat ve açık bir atmosfer yaratmayı sağlar gerçekçiliğin, plan ve sistemin rengidir. İnsanlar üzerinde canlılık hareketlilik etkisi bırakır. Yapılan bir deneyde, bir müzede fon kahverengiye döndürüldüğünde ziyaretciler daha çok yeridaha az zamanda gezmişler. Kahverengi toprağın rengidir, insanların hareketlerini hızlandırır.

KAHVERENGİ : Kahverengi, ağırlıklı olan yerlerde uzun süre oturmak güçtür. Hareketliliği arttırdığı için özellikle fast-food restaurantlarda bu renk fazla kullanılır.Dikkat ederseniz dünyadaki fast-food restaurantlarının hepsinin sandalyeleri ve masaları kahverengi,  duvar boyaları ise kahverengi-şampanya-pembe karışımıdır. Hiçbir fast-foodcunun duvarını beyaz göremezsiniz. Ayrıca büronuzda kahverengi mobilyalar kullanmayın.  Kahverengi aynı zamanda teklifsiz, rahat bir renk olarak kabul edilir. Karşınızdakinin kendini resmiyetten uzak, daha rahat hissetmesini ve açılmasını sağlar. Mesela, gazeteciler. 

YEŞİL : Yeşil, ahenk, huzur, uyum ve anlayış ile ilgilendirilir. Güven verir. O yüzden bankaların logolarında en çok tercih ettikleri iki renkten biridir. Yatak odası için de rahatlatıcı bir renktir. Batıda büyük otellerin mutfaklarında duvar renginin, aşçıların yeniliklerini arttırmak için yeşile boyandığı söylenir. Yaratıcılığı körükler, rahatlatıcı özelliği nedeniyle büyük lokanta ve mutfaklarda kullanılır. Hastanelerde logo ve iç dizaynlarında yeşili tercih eder.

YEŞİL : Yeşil, gözler için en rahat renktir ve görme gücünü arttırır. Sakinleştiricidir ve sinir sistemi üzerinde doğal bir etki yapar. Televizyona çıkmadan önce insanlar oturup sakinleşmek için yeşil renkli odalara alınırlar. Yeşil, doğanın ve baharın rengidir, insanlar üzerindeki etkisi tartışılmazdır. Yeşil alanlarda insanların daha az mide rahatsızlığı çektiği saptanmıştır. 

YEŞİL : Yeşil, pek çok kavramla ilişkili olarak gelir, bunların içinde en güçlüsü ve evrensel olanı doğadır. Buna bağlı olarak ayrıca yaşamı, gençliği, yenilenmeyi, ümitleri ve dinçliği simgeler. Bazı kültürlerde orta yaşlardaki gelinler, doğurganlığı simgelemesi  için yeşil giyer.

YEŞİL : Yeşil, rengin farklı tonları farklı mesajlar iletir: * Koyu Yeşil -- soğukluk, erkeksilik, tutuculuk ve zenginlik kavramlarını ifade eder. * Zümrüt Yeşili -- Ölümsüzlük. * Zeytin Yeşili -- Barış. * Sarımsı Yeşil -- Tüketicilerin en son tercih ettiği renk.

PEMBE: Pembe, en romantik ve narin renktir. Aynı zamanda sakinleştirici bir etkisi vardır.  Araştırmalar gösteriyor ki, pembe insanları yatıştırıyor ve kalplerini yumuşatıyor.

PEMBE: Pembe, için Dr. Alexander Schauss, hapishane demirleri pembeye boyandığında mahkumların arasında agresif davranışın azaldığını ifade etmiştir. Dr. Schauss'a göre "İnsan sinirlenmek istese bile pembe rengin yakınında başarılı olamaz. Kalp kasları yeterince hızlı hareket etmez. Pembe enerjiyi çeken bir sakinleştirici gibidir. Hatta renk körleri bile pembe ile sakinleşmişlerdir". Fakat sonradan yapılan araştırmalar gösteriyor ki bu tür bir etki maalesef kısa sürelidir.

MOR: Mor renginin ruhsal esenlik ve sonsuzluk ile ilgili olduğu düşünülür. Eskiden beri ihtişam ve lüksün son basamağı olarak düşünülür. Tarih, yüksek sınıfların, saray mensuplarının daima morla bezendiklerini kaydeder. Nevrotik duyguları açığa çıkardığından, bilinçaltında insanları korkuttuğu saptanmıştır.

TURUNCU: Turuncu, sıcaklık, memnuniyet, verimlilik ve sıhhat ile iliskilendirilir. Güçlü ve cömert bir görünümü vardır. Turuncu, en çok istah ile ilgili olan renktir. Turuncu, renginin gizliligi olmayan, genis kapsamlı bir cazibesi vardır. Örnegin bir ürünün herkese uygun oldugunu ifade etmek için kullanılabilir yada pahalı bir ürünün uygun fiyatlı gibi algılanması saglanabilir.

GRİ: Gri, Diplomatik ve ağır bir renktir. Hareketsizliği, yavaşlığı ve ciddiyeti temsil eder.

SİYAH: Siyah, tartışmalı bir renktir. Bir taraftan karanlık güçler, suç ve kötülük ile düşünülürken diğer taraftan sadakat, sebat, dayanıklılık, ihtiyat, bilgelik ve güvenilirlik ile ilişkilendirilir. Bir tarafta yönetim ve güç anlamına gelirken diğer tarafta acı, keder ve yas anlamına gelir. Batı'da yası, matemi anlatır, oysa  Japonya'da siyah mutluluktur. Siyah fonda kullanıldığında karamsarlığı çağrıştırsa bile vazgeçemediğimiz romantik, gece rengidir.

SİYAH: Siyah, pek çok insan için kıyafet rengidir. Bazıları siyahı güçlü ve ciddi görünmek için kullanır. Bazıları ise daha zayıf gösterdiği için tercih eder. Ayrıca siyah şık ve zarif olarak kabul edilir.  Siyah, Konsantrasyonu en çok getiren renktir. Einstein'in konsantre olabilmek için perdeleri siyah, gün ışığı olmayan bir odaya girip bu şekilde düşündüğü söylenir.

BEYAZ: Beyaz, saflığı, temizliği ve masumiyeti simgeler. Pek çok kültürde gelinler beyaz giyer. Ayrıca temizliği simgeler. Doktorlar, hemşireler ve laboratuvar teknisyenleri  steril olmak için beyaz giyerler. Beyaz, ışığı yansıtır ve ortamı serin tutar. Dolayısıyla yaz ayının kıyafet rengidir. Genel olarak serin ve canlandıran bir his verir. 

BEYAZ: Beyaz: Bütün toplumların kutsal rengidir. bazılarında ´ölümü´ simgeleyen beyaz,aynı zamanda ´öteki hayatın´ başlangıcı sayılıyor. Bu rengi sevenler, çatışmadan uzak, farklı ve özgür bir dünyanın arayışı içinde olan insanlardır.