Öğretim Yöntemleri ve Yaklaşımlar LATERAL DÜŞÜNME YÖNTEMİ

LATERAL DÜŞÜNME Bu yaklaşım Edward de Bono tarafından geliştirilmiştir. Yaklaşımın esası buluşçu düşünmedir ve bir beceri olarak düşünmenin öğretimi üzerinde durur. (Edward de Bono/1933)

Lateral Düşünme: Kişilerin sorunlara farklı yönlerden bakabilmeyi ve geniş düşünebilmeyi öğrenmelerini sağlamayı amaçlayan düşünme biçimidir. Lateral düşünce, klasik düşünce kalıplarının dışına çıkmaktır. Herkesin sahip olduğu verileri farklı şekillerde işleyip, ayrıcalıklı sonuçlar çıkarmaktır.

Lateral düşünme yaklaşımında, düşüncenin sistematikleştirildiği, 6 düşünce şapkası ile 6 uygulama ayakkabısı yaklaşımı en yaygın olanıdır.

6 DÜŞÜNCE ŞAPKASI

6 düşünce Şapkası 6 düşünce şapkası yönteminde iki önemli husus vardır. Birinci husus: Düşünmenin en büyük düşmanı karmaşıklıktır. Sade bir düşünce daha etkilidir. O halde düşünme faaliyetinin sadeleştirilmesi gerekir. 6 düşünce şapkası aracılığıyla öğrenciler; Duygularının, Mantığının, Bilgisinin, Buluşçuluğunun hepsine aynı anda dikkat etmek yerine, onlara tek tek yer verme imkanına kavuşurlar.

İkinci husus: Değişik düşünme biçimlerine istendiği anda geçiş yapabilmesidir. Mesela, bir konuda bir öğrenci sürekli olarak olumsuz tavır ya da düşünce sergiliyorsa, öğrenciden «siyah düşünce şapkasını çıkarması» istenebilir. O öğrenciden «sarı düşünce şapkası» takmasını istemek kendisinden olumlu düşünceler beklendiğini ima eder. 6 düşünce şapkası yöntemi düşünme faaliyetini bir oyun haline getirerek, Belirli düşünce tarzlarını sistematik şekilde ortaya çıkarır.

6 düşünce şapkası yöntemi nasıl uygulanır? Katılımcılara üzerinde görüşme yapacakları konu verilir. Tüm katılımcıların konuya yaklaşırken aynı şapkayı giymeleri yani konuya aynı şekilde yaklaşmaları istenir. Okullarda ise öğretmen öğrencilerine kartondan yapılmış şapkaları dağıtarak, belli bir düzen içinde onları takmalarını ister. Bu yöntemde önemli olan, öğrencilerin düşünce ve önerilerini diğer gurup üyeleri ile paylaşmalarıdır.

Bu yöntemde kullanılan şapkaların ilkeleri ve özellikleri şöyledir:

BEYAZ ŞAPKA Beyaz renk tarafsızlığı ve objektifliği anlatır. AÇIK VE TARAFSIZ OL Beyaz renk tarafsızlığı ve objektifliği anlatır. Beyaz şapka objektif bilgiler ve sayılarla ilgilidir. Beyaz şapkanın amacı pratik olmaktır.

DUYGUSAL TEPKİLERİNİ AÇIKLA KIRMIZI ŞAPKA DUYGUSAL TEPKİLERİNİ AÇIKLA Kırmızı renk öfke, tutku ve duyguyu çağrıştırır. Kırmızı şapka düşünceye duygusallık katar.

SİYAH ŞAPKA Siyah renk karamsarlık ve olumsuzlukları çağrıştırır. TEHLİKELERİ BİL Siyah renk karamsarlık ve olumsuzlukları çağrıştırır. Siyah şapka kötümserdir. Negatiflik taşır. Bir şeyin niçin yapılmayacağını görür, riskleri ve bir şeyin neden işe yaramayabileceğini gösterir. Eleştirme şapkasıdır ama bu bir tartışmada taraf tutmak anlamına gelmez.

AVANTAJLARI VE FAYDALARINI SIRALA SARI ŞAPKA AVANTAJLARI VE FAYDALARINI SIRALA Sarı renk güneşi çağrıştırır. Aydınlıktır, olumluluktur. Sarı şapka iyimserdir; pozitiflik taşır. Ortaya atılan görüşü beğenmesek bile sarı şapka bizden, bu önerinin iyi yönlerini de bulmamızı ister. Anahtar soru: Bu olayın bize sağlayacağı yarar ne olabilir?

YEŞİL ŞAPKA Yeşil renk çimen, bitki ve bereketi akla getirir. BULUŞÇULUĞUNU KULLAN Yeşil renk çimen, bitki ve bereketi akla getirir. Yeşil şapka yeni fikirler, buluşçuluk demektir. Yeşil şapka enerji şapkasıdır. Yeşil şapkayla düşündüğünüz zaman, öneriler ileri sürer, yeni görüş ve seçenekler ortaya koyabilirsiniz. Yine bu şapkayla, ortaya atılan bir görüşe ilişkin değişiklikler önerebilirsiniz.

SONUÇLARI TOPARLA, ÇÖZÜMLERİNİ ÖNER MAVİ ŞAPKA SONUÇLARI TOPARLA, ÇÖZÜMLERİNİ ÖNER Mavi her şeyin üstündeki gökyüzünün rengidir. Mavi renk, tarafsızlığı, sakinliği ve hakim olmayı akla getirir. Mavi şapka düşünme sürecinin düzenlenmesi ve kontrolü ile ilgilidir.

6 UYGULAMA AYAKKABISI

6 uygulama ayakkabısı 6 düşünce şapkası; duygu, düşünce ve bilgilerin paylaşımında kullanılır. Uygulamaların paylaşımında ise, kullanılan yöntem 6 uygulama ayakkabısıdır. Ayakkabılar bir hedefe ulaşmak içindir ve uygulama gerektirir. Her duruma uyan bir davranış yerine, farklı durumlarda kullanılabilecek, 6 farklı davranış biçimi oluşturulabilir.

Altı şapkalı düşünmede bir defada sadece bir şapka takılabilirken, 6 ayakkabı uygulama tekniğinde, aynı anda farklı iki ayakkabı giyebiliriz. Bu bir avantajdır ve hareket rahatlığı sağlar. Uygulama ayakkabılarının şapkalardan farklı olarak, ayakkabının renginin yanında, biçimlerinin de farklı olması gibi bir özelliği vardır. Ayakkabının fiziksel özelliği onun tabiatının bir göstergesidir.

LACİVERT RESMİ AYAKKABI RUTİNİ UYGULA Lacivert renk üniforma rengidir. Rutin işleri ve resmiyeti çağrıştırır. Lacivert renk ayakkabı uygulamasında, rutin işler ve resmi prosedürler izlenir. Rutinler esnekliği azaltır. Ama zaman zaman bizim tehlike yapmamızı engeller.

BİLGİ TOPLA VE BU BİLGİYİ KULLAN GRİ SPOR AYAKKABISI BİLGİ TOPLA VE BU BİLGİYİ KULLAN Gri renk; sisi, pusu, tam ve net olarak görememeyi çağrıştırır. Gri renk ayakkabı uygulamasında, araştırma ve delil toplama gerekir. Burada amaç delil toplamak ve toplanan bilgiyi kullanmaktır. Gri renk ayakkabı aynı zamanda düşünmeyi de kapsar.

KAHVERENGİ YÜRÜYÜŞ AYAKKABISI İNSİYATİFLERDEN YARARLAN Kahverengi toprağı ve çamuru çağrıştırır. Yürüyüş ayakkabıları ise zor şartlarda kullanılan sağlam ayakkabılardır. Kahverengi yürüyüş ayakkabıları; uygulamada inisiyatiflerden, esneklikten faydalanılarak, sonuca ulaşmaya çalışıldığı durumlarda giyilebilen ayakkabılardır. Bu ayakkabılar, Lacivert (rutin) resmi ayakkabının tam tersi bir uygulama gerektirir.

TURUNCU LASTİK ÇİZME TEHLİKEYİ AZALT Turuncu renk tehlikeyi, dikkat çekmeyi ya da uyarıyı çağrıştırır. Lastik çizmeler ise itfaiyecilerin ya da kurtarma ekiplerinin kullandığı ayakkabı şeklidir. Turuncu lastik çizme, tehlike demektir. Acil müdahale gerektirir ve güvenliğin sağlanması en önemli iştir.

PEMBE EV TERLİĞİ Pembe renk sıcaklığı, rahatlığı çağrıştırır. İNSANLARI KORU Pembe renk sıcaklığı, rahatlığı çağrıştırır. Bu uygulama biçimi; korumayı, acımayı, insanların duygu ve düşüncelerine karşı hassas olmayı gerektirir. Pembe terlik uygulamasında; kişi problemi kendi problemi gibi ele almalı, karşısındaki kişiye ailesinden biriymiş gibi davranmalıdır.

ROLÜNÜN GEREKLERİNE GÖRE HAREKET ET MOR BİNİCİ ÇİZMELERİ ROLÜNÜN GEREKLERİNE GÖRE HAREKET ET Mor renk yetkiyi çağrıştırır. Binici çizmesi de yine yetki ile ilgilidir. Mor binici çizmesi uygulamada bir yetkinin sağladığı üstünlüğü kullanma ile ilgilidir. Burada kişi resmi bir yetki ile hareket eder. Mor binici çizmesi otoriteyi temsil eder.

6 düşünce şapkası ya da 6 uygulama ayakkabısı uygulaması yapılacak etkinliklerde öğrencilere; Bir süre için beyaz şapkamızı çıkarıp, şimdi sarı şapkamızı takalım… Sizden şimdi yeşil şapkanızı çıkarmanızı istiyorum… Kırmızı şapka düşüncesi için süre yeterli… Ayaklarınıza pembe ev terlikleri giyin… Şimdi spor ayakkabısı uygulaması yapın… gibi direktifler verilmesi yöntemin başarısı için gereklidir.

Her iki yöntemi ortaya atan Edward De Bono göre; «basit şeyler kullanışlıdır. Yöntem basit de olsa, çocukça da görülse, öğrenciler için öğretici olması önemlidir».

GLOBAL DÜŞÜNME YAKLAŞIMI Bu yaklaşımın temeli, öğrenmeyi kolaylaştırmak için harita çizmeye dayanmaktır. Yani bu yaklaşımda öğrenmemiz gereken bilgilerin haritalaştırılması esastır. Bu konuda temel olarak üç tür harita geliştirilmiştir: Zihin haritaları Kavram haritaları Bilgi haritaları

a) Zihin haritaları Doğrusal düşünme tavrından vazgeçip çok boyutlu düşünmeye yarayan bu sistem; Sadece bir sorunu ortaya çıkarmak için değil; zihninizi boşaltmak, daha temiz düşünebilmek ve bütünü görebilmek için de kullanılır, Zihin haritalarını geliştiren Tony Buzan (1942)

Zihin haritaları, belirli bir kavramlar kümesinin, hiyerarşik bağlantılar içerisinde yazılması, resmedilmesidir. Daha doğrusu zihin haritaları bir çeşit düşünce organizasyonudur, kavramları birbirleriyle olan ilişkileri üzerinden tanımlamaya yarar. Yapılan bazı çalışmalar, insanın liste halinde verilen bilgiye kıyasla, organizasyonel ve hiyerarşik olarak dizilmiş bilgiyi algılamakta daha etkin olduğunu göstermiştir.

Zihin haritaları sayesinde; bir işi, konuyu, dersi, toplantıyı ister hazırlarken, ister not tutarken, çok daha kolay çalışılabilir ve bu çok daha akılda kalıcı olur.

Örneğin; elma yemenin 5 ana nedeni dediğimizde; Vitamin Sağlık Kilo Kaybı Lezzetli Parlak Dişler

Buzan’ın da belirttiği gibi zihin haritaları bir çeşit düşünme aracıdır. Zihin haritaları hayatımızı kolaylaştırır. Buzan’ın tabiriyle zihniniz kitap, kaset, film vb. şeylerle dolmayı bekleyen bir kütüphane , Siz de bu kütüphanenin şefisiniz. Önemli olan sizin doğru kararlar verip, doğru şeylerle raflarınızı doldurmanız ve aradığınızı kolayca bulabilmenizdir.