ARMUTTA MEMELİ PAS HASTALIĞI ETMEN: Gymnosporangium sabinae Syn : Gymnosporangium fuscum

Ardıçlarda basidiumlarda meydana gelen basidiosporlar ilkbaharda teşekkül eder etmez hemen havaya karışırlar ve armut ağaçlarının azami çiçekte ve yapraklarının da normal büyüklüğünü almak üzere olduğu zamanlarda ilk infeksiyonlarını yaparlar. Ancak bu organlar genç ve henüz kutikulaları kalınlaşmamış iken bu infeksiyonlara daha çok duyarlı olmaktadırlar.

İlk infeksiyondan 22-29 gün sonra armut yapraklarının üst yüzünde sarımsı kahverenkli spermagonium (pycnid) denilen kabarcıklar meydana gelir

Olgunlaşan spermagoniumun tepe kısmında bulunan ağzı açılır ve binlerce spermatia (pikniospor) ile birlikte çıkan yapışkan tatlı portakal renginde koyu ve spermagonium nektarı denilen bir sıvı lekenin etrafına yayılır. Spermagonium da döllenmeden sonra oluşan diploid misel yaprağın alt yüzüne doğru ilerler ve haustoriumlarını hücre içine sokar. Buradaki hücreleri stimule ederek onların anormal derecede büyüyüp çoğalmalarını sağlar ve böylece infeksiyondan 78-98 gün sonra (8-31 Temmuz) aecium tümörünü oluşturur.

. Tümör geliştikçe yaprağın altından dışarıya doğru büyür ve meme gibi bir çıkıntı oluşturur. Bu devre fungusun aecium devresidir. Yapraktaki aecidium devresi

Aecium içindeki aeciosporlar kesenin çatlamasıyla (11 Eylül-12 Ekim) havaya karışırlar. Aeciosporlarla inokule edilen ardıç dalında bir yıl sonra (Eylül-Ekim) hypertrophy meydana gelir. Bu şişkinlikler iğ şeklindeki tümörlerdir. Hypertrophy halindeki ardıç dalının kabuğu ilkbahara doğru yer yer kabarır. Fungus her kabarıklığın altında bir stroma oluşturur. Daha sonra bu stromalar büyümeleri nedeniyle alt taraftan yaptıkları basınç sonucu kabuğu çatlatırlar. Buralarda koyu kahverenginde teliumlar meydana gelir.

Gymnosporangium sabinae’nin teliosporları

Teliumlar içinde binlerce basidium oluşur. Basidiumda bölmeler oluştuktan sonra her bölme odacığının kenarı kabarır ve kısa bir zamanda (2-5 dakika) bu kabarıklık adeta bir balon gibi büyüyerek yerinden kopar. Bu basidiospordur. Böylece bir ardıç gali milyonlarca basidiospor meydana getirmektedir.

Bu pas etmeni heteroiktir (konukçu değiştirir). Ahlat Bu pas etmeni heteroiktir (konukçu değiştirir). Pycnidium (spermagonium) ve aecidium dönemi armut ve ahlat üstünde geçer. Üredia safhası bilinmemektedir. Telia dönemi ardıç dallarında geçer. Bu fungusa konukçuluk eden ardıç (Juniperus spp) türleridir. Bununla beraber ardıç türlerinden hepsini her yerde hastalığa yakalanmış olarak görmek olası değildir. Çünkü fungusun değişik ırkları farklı ardıç türlerini yakalamaktadır. Ardıçta telia dönemi

Gymnosporangium sabinae yaprak enfeksiyonu

Gymnosporangium sabinae’nin meyvedeki zararı

Elma meyvesinde Gymnosporangium fuscum’un belirtileri

HASTALIKLA MÜCADELE A.Kültürel Önlemler Armut bahçelerinin ekonomik önem gösterdiği bölgelerin yanında ve hatta bu bahçelerden 1000 metre mesafeye kadar küçük gruplar halinde veya tek tük şekilde bulunan ardıçlar imha edilmelidir. Ardıçların yapraklarının diken gibi batması ve yine çok sık olan dal ve yaprakları arasında bulaşık dalların seçilip temizlenmesi nedeniyle bunları budamak imkansızdır. Ancak ağaç ortadan kaldırılmalıdır, ardıç ağaçlarının çok olduğu yerde armut bahçesi kurulmamalıdır. Ardıç

B.Kimyasal Mücadele Eğer karaleke hastalığına karşı kimyasal mücadele yapılıyorsa memeli pas için ayrı bir mücadeleye gerek yoktur. Doğu Anadolu’da infeksiyon periyodu Nisan ortasından Mayıs sonlarına kadar olmak üzere kırk gün devam etmektedir. Ancak Akdeniz Bölgesi’nde ilk infeksiyonlar Nisan ayı başlarından itibaren başlamaktadır. Bu periyotta 13’er gün ara ile ağaçlar 3-4 defa ilaçlanmalıdır. Kırk günlük periyodun yağmurlu geçmesi halinde ilaçlamalar haftada bir olmak üzere tekrarlanır.

İlaçlama zamanları: 1.ilaçlama; çiçek tomurcukları patlamak üzereyken(%1’lik Bordo Bulamacı veya %0.4’lük hazır bakırlı ilaç) 2.ilaçlama; pembe çiçek tomurcuğu devresinde 3.ilaçlama; çiçek taç yaprakları %80-90 döküldüğünde Diğer ilaçlamalar üçüncüden havalar yağışlı giderse bir hafta, normal giderse 12-13 günde bir, İkinci ve müteakip ilaçlamalarda; %1’lik Bordo Bulamacı veya %0.4’lük hazır bakırlı ilaçlardan birisi veya organik fungisitler prospektüs dozunda.

ARMUTTA BEYAZ LEKE HASTALIĞI ETMEN: Mycosphaerella sentina Syn : Mycosphaerella pyri İmp : Septoria pyricola

Hastalık dünyanın armut yetiştirilen bütün bölgelerinde vardır. Eskiden az önemli olduğu Avrupa memleketlerinde ehemmiyeti artmaktadır. Andersson (1956)’un hastalığın sulama suretiyle yetiştiricilik yapılan kurak bölgelerde genellikle görülmediğini bildirmesine rağmen yapılan araştırmalarda İç Anadolu step ikliminde hastalığa her yıl rastlanmıştır. Bilhassa Ankara çevresinde hastalık bazı yıllar çok şiddetli görülür. Bremer hastalığın Türkiye’nin her tarafına yayılmış olduğunu ve aynı zamanda Pirus elaegritolia üstünde de görüldüğünü bildirmiştir.

HASTALIK BELİRTİLERİ Hastalık sadece yapraklarda görülür. Olgun lekeler grimsi-beyaz merkezleri ve kesin sınırları ile kolayca tanınır. Lekeler ilk zamanlarda yaprağın üst yüzünde küçük ve kahverengimsi olarak görülür, fakat olgun lekelerin çapı bile genellikle 0.6-0.3 cm’yi geçmez. Kenarları çok barizdir. Gri renkli merkez kısmında küçük,siyah,yaygın noktacıklar şeklinde pycnidiumlar görülür. enfeksiyon için uygun olmayan yıllarda bir yaprak üzerinde sadece birkaç leke bulunur. Fakat bazen lekeler çok fazla olur, birbirleriye birleşir, yaprak üzerinde büyük parçalar halinde yanma görülür ve yapraklar dökülür.

HASTALIK ETMENİ Mycosphaerella sentina. Bu fungusun imperfect devresi Septoria pyricola olarak bilinir. Perfect devrede bulunmadan önce bu isim kullanılıyordu. Pycnidia yaprağın her iki yüzeyinde bulunursa da alt yüzeyde daha fazladır. Konidia iplik şeklinde renksiz, genellikle iki bölmeli 40-60×3 mikrondur. Bunlar nemli havalarda kısa ostioleden dışarı sızar. Dökülmüş yapraklarda teşekkül eden perithecia ilkbaharda olgunlaşır. Perithecia küme halindedir ve çoğunlukla pycnidial safhanın lezyonları ile alakası yoktur. Fungus genusunun karakteristik özelliği siyah kısa boyunlu peritheciumdur. Askosporlar iğ şeklinde bir bölmeli iki hücre hemen birbirine eşit 26-33×3-4 mikrondur. Perithecia 80-110 mikron; ascuslar renksiz, askosporlar kıvrık veya düzdür

HASTALIK DEVRİ Dökülmüş yapraklardan yayılan ascosporlar gelişmekte olan yapraklara taşınır. Primer infeksiyonları yapan bunlardır. Lekeler oldukça yavaş gelişir ve infeksiyondan ancak bir ay sonra picnidia teşekkül eder. Picnidiumlardan sızan konidiumlar sekonder infeksiyonları meydana getirir, penetrasyon metodu hakkında pek az şey bilinmekte ve stroma yolu ile olduğu zannedilmektedir. Konidia infeksiyonları mevsim boyunca devam edebilir fakat inokulum yayılması için bol rutubetin olması şarttır. Dökülmüş yapraklarda perfect safhanın teşekkül etmesiyle fungusun hayat devri tamamlanır. Fungusun kültür bitkileri arasında tanınmış konukçuları elma ve ayvadır. Elmada nadiren görülür. Armut çeşitlerinin mukavemet dereceleri farklıdır

HASTALIKLA MÜCADELE Primer inokulum kaynağı teşkil eden yaprakların ilaçlanması denenmiş fakat yeterli sonuç alınamadığından primer infeksiyon kaynaklarının yeniden araştırılması cihetine gidilmiştir. Tam manasıyla tatbik edildiği takdirde ağaçları ilaçlamak hastalığı kontrol eder. Kireç-kükürt ve bordo bulamaçlarından iyi neticeler alınmıştır. Primer infeksiyonlara mani olmak için ilaçlamalara erken başlanmalı ve elma karaleke programına devam edilmelidir.

AYVA VE ARMUTTA YAPRAK YANIKLIĞI HASTALIĞI ETMEN: Entomosporium maculatum Perfect :Fabraea maculatum

Hastalık armut ve ayva yetiştirilen memleketlerin çoğunda vardır Hastalık armut ve ayva yetiştirilen memleketlerin çoğunda vardır. Avrupa ve Asya orijinli olduğu sanılmaktadır. Fungus sürgünlerde kışladığından Kuzey Amerika’ya Avrupa’dan nakliyat yoluyla geldiği tahmin edilmektedir. Hastalık Rosaceae familyasından birçok bitkide görülür. Yaygın ve bazen tahripkar bir hastalıktır. E. maculatum İstanbul’da ayva (Cydonia vulgaris)da, E. mespili ise Ankara’da Pirus türlerinde görülmüştür.

HASTALIK BELİRTİLERİ Hastalık yaprak, meyve ve sürgünlerde görülür. Zamanla renkleri koyu mor veya koyu esmer olup, büyüklükleri 0.5-1 cm kadardır. Lekeler son büyüklüğünü aldığı zaman, orta kısımlarında küçük siyah kabarcıklar görülür. Nemli havalarda, jelatinimsi spor kitleleri sebebiyle bu kısımlar parlak, kreme benzer bir görünüş kazanırlar. Lekeler çok fazla ise yaprak dökümü olur.

Entomosporium maculatum yaprak enfeksiyonları

Meyve lekeleri siyah renkte ve biraz çöküktür Meyve lekeleri siyah renkte ve biraz çöküktür. Diğer özellikleri yaprak lekelerindeki gibidir. Lekelerin sık olduğu kısımlarda meyvenin çatladığı görülür. Entomosporium maculatum meyve enfeksiyonu

Sürgünlerdeki lekeler, o yılın sürgünlerinde yaz ortalarında veya daha sonra ortaya çıkar. Sınırları belirgin olmayan morumsu veya siyah renkteki lekeler birbirleriyle birleşerek birkaç cm uzunluğunda kanser görünümünde belirtiler meydana getirebilir. Yüzeysel kanserlerin pek çoğu iyileşir, bazıları kalır. Hastalıklı meyveler biçimleri bozuk ve ekseriya çatlak olduğu için satış değerini kaybederler. Meyve bahçesinde sürgündeki kanserlerin verdiği zarar önemsizdir. Çünkü kanserler hem yüzeyseldir hem de vejetasyon devresinde pek çoğu iyileşir. Fidanlıklarda ise yaprak dökümü ve sürgün enfeksiyonları önemlidir, çünkü fidanlarda bodurlaşmaya sebep olur.

Entomosporium maculatum yaprak enfeksiyonları

Ayva Meyvesinde Entomosporium maculatum enfeksiyonunun ilerlemiş hali

HASTALIK ETMENİ Fungusun konidi devresinin adı Entomosporium maculatum, perfect devresi için kullanılan isim Fabraea maculatum ‘dur. Küçük disk şeklindeki apotheciumlar kuru havalarda derimsi, nemli havalarda jelatinimsi görünüştedir. Ascuslar olgunlaştığı zaman apothecium yüzeyinden yukarıya doğru uzarlar. Ascus içinde 8 tane renksiz, 2 hücreli ascospor vardır. Perfect devre hastalıklı yapraklarda vejetasyon devresinin sonlarında teşekkül etmeye başlar.Kutikula altındaki aservulusa benzer spermagoniumlar içinde spermatia oluşur. Bunlar yaprağın alt yüzünde ve gerçek aservulusların bulunduğu bölgenin kenarında teşekkül ederler. Spermatia 3.5-1.2-1.8 mikron boyutundadır.

Entomosporium maculatum’da konidiler

Ascocarp olgunlaşması ilkbaharda tamamlanır Ascocarp olgunlaşması ilkbaharda tamamlanır. Olgun apotesyumlar yayvan, 150 mikron çapında ve 100 mikron derinliktedir. Mayıs başında Haziran sonuna kadar apotesyumlar içinde olgun ascuslara rastlanır. Bir apotesyum içindeki ascosporlar değişik zamanlarda olgunlaştığı için ascospor yayılışı uzun süre devam eder. Olgun ascuslar topuz biçiminde kısa saplı 65-95×18-24 mikrondur. Ascosporlar 16-22×6-9.5 mikrondur. Sporun iki hücresi birbirine eşit değildir; üstteki genellikle daha büyüktür.

Olgun bir apotesyum’da çok sayıda parafiz bulunur. Parafizler bölmeli, nadiren çatallanmış genellikle dallanmıştır. Askosporlar bol-pepton agarda çabucak çimlenir ve 20°C’de 12 saat içinde çim borusu verir. Birkaç hafta sonra kültürde Entomosporium konidileri meydana gelir. Kültürde ascocarp ve spermatia meydana gelmez. Perfect devrenin incelenmesi, alıç ile meyve ağaçlarında hastalık yapan Entomosporium türlerinin farklı olmadığı fikrini desteklemektedir. Çünkü perfect devreler farklı görülmemişti.

Fungusun perfect devresi dökülmüş yapraklarda teşekkül eder. HASTALIK DEVRİ Fungusun perfect devresi dökülmüş yapraklarda teşekkül eder. Perfect devrenin bulunuşundan sonra ascosporların ilkbaharda primer enfeksiyonlara sebep olduğu düşünülmüştür. Primer enfeksiyonların yapılan gözlemler sonucunda kanserlerde teşekkül eden konidiumlar vasıtasıyla olduğu açıklanmıştır. Kışlayan kanserler üzerinde Şubat ve Mart aylarında subepidermal aservuluslar meydana gelir, epidermis yırtılır, Nisan ve Mayıs’ta konidiler teşekkül eder. Konidiler yakında bulunan taze yapraklarda primer enfeksiyona sebep olurlar. Muayyen şartlarda primer enfeksiyon kaynağı ölü yapraklar olabiliyor. Enfeksiyonlardan bir hafta sonra lekeler gözle görülür büyüklüğe ulaşmaktadır.

Daha sonra lekenin gelişme hızı azalır Daha sonra lekenin gelişme hızı azalır. Leke üstünde konidi teşkili için bir ay geçmesi lazımdır. Şartlar uygun oldukça hastalık hızla yayılır, yaz başında hassas çeşitlerin çoğu lekelerle kaplanır. Yayılma yağmurla veya rüzgarın savurduğu yağmur sularıyla olur. Yeni enfeksiyonlar yaz boyunca devam eder. Fungus kanserlerin bazılarında canlı halde kışı geçirir ve ilkbaharda bunlar üzerinde yeni aservuluslar teşekkül eder. Hastalık en çok armut ve ayvada meydana gelmektedir. Fakat daha az olmakla beraber elma, Japon ayvası, muşmula, yabani üvez üzerinde de bulunur. Bunlardan başka hastalığa Crataegus, Amelanchier, Aronia, Cotonoaster ve Photinia gibi bitkilerde de rastlanmıştır.

HASTALIKLA MÜCADELE Dökülmüş hastalıklı yaprakların primer enfeksiyon kaynağı olduğu düşüncesiyle bunlar ilaçlandıysa da bu ilaçlama hastalığı önlemede etkisiz kalmıştır. Uygun bir ilaçlama programı tatbik edildiği zaman hastalık önlenir ve kanserlerin gelişmesi durur. Üç kere bordo bulamacı uygulanan yerlerden iyi sonuç alınmıştır. Fakat son zamanlarda organik fungisitler tercih edilmektedir. İlaçlama primer enfeksiyonlara engel olacak kadar erken başlanmalı ve hemen hemen karaleke için uygulanan programa benzer şekilde devam ettirilmelidir.

HAZIRLAYANLAR SERVET SOYLU HATİCE SAVCI